Balshajt: Dallime mes rishikimesh

Për të zgjeruar ambiciet e tyre bregdetare dhe për t'i forcuar lidhjet me Perëndimin, në vitin [[1369]] kaluan në ritin katolik, megjithatë, ata nuk dëtyruan vartësit e tyre ortodoks të bënin të njëjtën gjë kësodore duke u dëshmuar tolerantë ndaj besimeve tjera, për dallim prej mbretërve serbë që mëtonin të çrrënjosnin herezitë.<ref>Fine (1994), f. 362. </ref><ref>{{Harvnb|Xhufi|2002|p=302}}</ref> madje ndihmuan që të ngrihej një manastir ortodoks në [[Ulqini|Ulqin]].<ref name=":3">{{Cite book|title=Shpikja e Mesjetës|last=Dani|first=Doan|publisher=Pika pa sipërfaqe|year=2016|isbn=9789928185303|location=Tiranë|pages=69language=sq69}}</ref> Zotërimet e tyre u shtrinë nga [[Zeta]] (pjesë të [[Mali i Zi|Malit të Zi]] të sotëm), pjesë të [[Kosovës]] dhe [[Shqipërisë]], por ndikimi i tyre shtrihej edhe në [[Çamëri|Çamërinë]] e sotme, duke bashkuar kësisoj pjesën më të madhe të trojve shqiptare në një zotërim. Së bashku me sundimtarë të tjerë arbërshqiptarë luftuan kundër mbetjeve të perandorisë së [[Car Dushani|Car Dushanit]], duke u shkëputur mbretërvezhupanëve serbë Vukashin dhe Marko disa qytete që ata nuk arritën t'i rikthenin përkundër ndihmës që u erdhi nga [[PerandoriaPerandotria Osmane|osmanët]]. Në vitin [[1385]] ushtria e Balshajve u përball me [[Ushtria osmane|ushtrinë osmane]] në [[Beteja e Savrës|Savër]] duke pësuar disfatë. Si rrjedhojë humbën pjesën më të madhe të zotërimeve të tyre.

Qëndrimet ndaj origjinës së kësaj familjeje janë të shumta dhe autorë të ndryshëm shprehen me hipotezat e mëposhtmendryshme, asnjëra prej të cilave duket përfundimtare.<ref name=":4" /><ref name="Blumi">{{Cite book|title=Reinstating the Ottomans: Alternative Balkan Modernities, 1800-1912|last=Blumi|first=Isa|publisher=Springer|year=2011|isbn=9780230119086|location=|pages=37-38}}</ref> por pjesa më e madhe janë të mendimit se kanë origjinë shqiptare.<ref name="Xhufi2019"/>

Në vitin 1398 përmendet një djalë i paligjshëm i Gjergj Balshës, i quajtur Zasso Albanesi. Në "Jetëshkrimin e Stefan Lazareviçit" nga kronisti sllav i shekullit XV, Konstantin Filozofi, Balshajt njihen "si zotër shqiptarë": (Бальша Арбанашьскыи господинь -Balša arbanašski gospodin). Dokumente të Republikës së Raguzës bëjnë fjalë për zakone shqiptare (costumi albanesi) të Balshajve. Edhe në shkrimet e vjetra serbe ndodhet trajta ''Balsha''- Балша (L.Stojanovic, Stari srpski rodoslovi i letopisi, Beograd, 1927, f.118, 225)<ref name="Xhufi2019">{{cite book|last1=Xhufi|first1=Pëllumb|title=Skënderbeu|year=2019|publisher=Dituria|pages=50}}</ref> Konsulli rus në [[Shkodra|Shkodër]] dhe [[Prizreni|Prizren]] gjatë [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], Ivan Stepanoviç Jastrebov, e lidh mbiemrin e familjes me toponimin ''Baleč'' (shq. ''Balec'') pranë Shkodrës, në Rrjoll.<ref>Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë 1985, [https://books.google.com/books?id=N5q4AAAAIAAJ p. 323]: "Whereas JS Jastrebov, when speaking of the Balshaj of Shkodra calls then Balesium, Balezza, Balezum, Balezo and adds that the Greeks in Dukel74 called them Barizi."</ref>

Gjuhëtari gjerman [[Gustav Weigand]] pandehte një prejardhje të përzier shqiptaro-vllehe kur pa që mbiemri Balsha figuronte në një listë të hershme mbiemrash shqiptarë në Rumani.<ref name="Malcolm">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=GGQ_AQAAIAAJ&q=Bertrand|title=Kosovo: a short history|last=Malcolm|first=Noel|publisher=Macmillan|accessdate=5 May 2012|year=1998|isbn=978-0-333-66612-8|pages=62, 368}}</ref> [[Eqrem bej Vlora]], i prirë të besojë në pohimet e [[Charles du Fresne, sieur du Cange|Du Cange]] tek vepra ''Illyricum vetum et novum'' që për Balshajt shkruan "Quidam ex Albaniae proceribus cognomento Balsa" dhe të Orbinit "ex indigenis nobilibus Albaniae", sepse sipas tij vetëm një prejardhje shqiptare përputhet me veprën dhe sjelljen e Balshajve. Vlora gjithashtu pohon për pasuesit rumunë të Balshajve.<ref name="Vlora562" /> Sipas burimeve të përdorura nga historiani asokohe françeskan [[Athanas Gegaj]], Skënderbeu pohonte se ishte trashëgimtartrashëgues i Balshajve, së paku kjo në dobi të centralizimit të fuqisë së tij.<ref>{{Cito web|url=http://bibliotekashkoder.com/digital/hylli_i_drites/vjeti_XIV_1938_10/|title=Diletantizem historik|date=tetor 1938|accessdate=16 prill 2018|website=bibliotekashkoder.com|publisher=[[Hylli i Dritës]] vj. XIV, nr. 10|last=Gegaj|first=P. Athanas|page=554}}</ref> Joseph Swire pohon që Balshajt formuan një shtet shqiptar dhe u përpoqën ta mbronin nga "hordhitë pushtuese" turke.<ref name="Swire">{{cite book|last1=Swire|first1=Joseph|title=King Zog's Albania|date=1937|publisher=R.Hale|location=Tirana|page=69|language=en|quote=While the Turkish tide was flowing into the Balkan Peninsula, while the Balsha Princes were striving to preserve from the invading hordes the Albanian state they had established}}</ref> EdheBalshajt ishin shqiptarë edhe sipas autorit serb I.Bozic ("Nevera Vuka Brankovica", ishinnë shqiptarë"O Knjezu Lazaru", Krusevac, 1977).<ref name="Xhufi2019"/>

Për origjinë shqiptare flasin edhe dy studiues bashkekohorë, Gazmend Shpuza dhe Pranvera Bogdani,<ref name="Shpuza">{{cito lajm|last1=Shpuza|first1=Gazmend|title=Balshajt cliruan Kosoven|url=https://telegrafi.com/balshajt-cliruan-kosoven/|accessdate=14 April 2018|agency=Telegrafi|date=20 May 2017}}</ref> dhe në përgjithësi historiografia shqiptare mbështet hipotezën e prejardhjes shqiptare.<ref name="Iseni2008">{{cite book|author=Bashkim Iseni|title=La question nationale en Europe du Sud-Est: genèse, émergence et développement de l'indentité nationale albanaise au Kosovo et en Macédoine|url=https://books.google.com/books?id=gAdlqwCm_9sC&pg=PA60|year=2008|publisher=Peter Lang|isbn=978-3-03911-320-0|pages=60–}}</ref> Nga historianë bashkëkohorë të specializuar në fushën e mesjetës, konsiderohen sundimtarë shqiptarë. Më tej përmendet fakti që tek Balshajt qeverisja bëhej nga të tre vëllezërit: Strazimiri, Gjergji dhe Balsha II, të cilët nënshkruanin të tre së bashku dokumentet dhe përdornin të njëjtën vulë. Xhufi vë në dukje se institucioni i bashkëqeverisjes hasej edhe tek fisnikët tjerë shqiptarë dhe ishte karakteristik për familjet e mëdha patriarkale shqiptare. Si rezidenca të përkohshme u shërbenin Tivari, Ulqini, Shkodra dhe Vlora, kurse në muajt e verës shpërnguleshin në rezidencën e tyre në malësinë e Tivarit<ref>{{Harvnb|Xhufi|2002|p=301}}</ref>

[[Studimet e mesjetës|Studiuesi i mesjetës]] amerikan Kiril Petkov i quan shqiptarë,<ref name="Petkov">{{cite book|last1=Petkov|first1=Kiril|title=The Anxieties of a Citizen Class: The Miracles of the True Cross of San Giovanni Evangelista, Venice 1370-1480|date=2014|publisher=BRILL|isbn=9789004259812|pages=149,285|language=en}}</ref> po kështu veprojnë edhe Plamen Tzvetkov<ref name="Tzvetkov">{{cite book|title=The A history of the Balkans:|last1=Tzvetkov|first1=Plamen|date=1993|publisher= EM Text|isbn= 9780773419568|page=219|language=en}}</ref>, Kristo Frashëri<ref name="Frashëri">{{cite book|last1=Frashëri|first1=Kristo |title=Skënderbeu i shpërfytyruar nga një historian zviceran dhe disa analistë shqiptarë|date=2009 |publisher=Dudaj|location=Tirana|isbn=978-99943-0-109-6|pages=70-73|language=}}</ref>, Kasëm Biçoku,<ref>Kasëm Biçoku, Historia e Popullit Shqiptar, v1, fq 376</ref> Rolando Fabrini<ref name="Fabrini">{{cite book|last1=Fabrini|first1=Rolando|title=SCANDERBEG (1405-1468)|date=2018|publisher=Lulu|isbn=9780244110161|page=11-12|language=it}}</ref>, Akademia Bullgare e Shkencave<ref name="BAS">{{cite book|author=Bulgarian Academy of Sciences|title=Bulgarian historical review, Volume 31, Issues 1-4|date=2003|publisher=Publishing House of the Bulgarian Academy of Sciences|page=167|language=en}}</ref> dhe Enciklopedia Britannica.<ref name="Britannica">{{cite book|title=The New Encyclopædia Britannica: Macropædia, vol 13, edition 15|date=1991|publisher= Encyclopædia Britannica|isbn=9780852295298|page=201|language=en}}</ref> Medievisti [[Pëllumb Xhufi]] referon se në vitin 1398 përmendet një djalë i paligjshëm i Gjergj Balshës, i quajtur Zasso Albanesi. Në "Jetëshkrimin e Stefan Lazareviçit" nga kronisti sllav i shekullit XV, Konstantin Filozofi, njihen "si zotër shqiptarë": (Бальша Арбанашьскыи господинь -Balša arbanašski gospodin). Dokumente të Republikës së Raguzës bëjnë fjalë për zakone shqiptare (costumi albanesi) të Balshajve. Edhe në shkrimet e vjetra serbe ndodhet trajta ''Balsha''- Балша.<ref name="Xhufi2019">{{cite book|last1=Xhufi|first1=Pëllumb|title=Skënderbeu|year=2019|publisher=Dituria|pages=50}}</ref>

* [[Balsha I]] († 1362), feudal i vogël, gjeneral i Dushanit