Tora

Tora (Hebraishte biblike: תּוֹרָה Tōrā, "Udhëzim", "Mësim" ose "Ligj") është përmbledhja e pesë librave të parë të Biblës Hebreje, përkatësisht librat e Zanafillës, Eksodit, Levitikut, Numrave dhe Ligjit të Përtërirë. Tora njihet gjithashtu si Pentateuku ose Pesë Librat e Moisiut. Në traditën rabinike hebreje, ajo njihet edhe si Tora e Shkruar (תּוֹרָה שֶׁבִּכְתָב, Tōrā šebbīḵṯāv). Nëse përdoret për qëllime liturgjike, ajo merr formën e një rrotulle Tora (Hebraisht: ספר תורה Sefer Torah). Nëse është në formë libri të lidhur, quhet Chumash dhe zakonisht shtypet me komentet rabinike (perushim).

Një rrotull e hapur e Torës (pjesa e Librit të Zanafillës).

Në literaturën rabinike, fjala Tora nënkupton si pesë librat (תורה שבכתב "Tora e shkruar") ashtu edhe Toran Gojore (תורה שבעל פה, "Tora e folur"). Megjithatë, ajo është përdorur gjithashtu për të treguar të gjithë Biblën Hebreje. Tora Gojore përfshin interpretime dhe zgjerime që, sipas traditës rabinike, janë transmetuar brez pas brezi dhe tani janë të mishëruara në Talmud dhe Midrash. Sipas kuptimit të traditës rabinike, të gjitha mësimet që gjenden në Toran (si të shkruar ashtu edhe gojor) u dhanë nga Zoti përmes profetit Moisi, disa në malin Sinai dhe të tjerat në Tabernakull, dhe të gjitha mësimet u shkruan nga Moisi, duke rezultuar në Toran që ekziston sot. Sipas Midrashit, Tora u krijua përpara krijimit të botës dhe u përdor si plani për Krijimin. Megjithëse është temë debatesh të shumta, prirja e përgjithshme në studimet biblike është të pranohet forma përfundimtare e Torasut si një njësi letrare dhe ideologjike, e bazuar në burime më të hershme, kryesisht e përfunduar në periudhën persiane, me ndoshta disa shtesa më të vona gjatë periudhës helenistike.

Fjalët e Torasut shkruhen në një rrotull nga një shkrues (sofer) në hebraisht. Një pjesë e Torasut lexohet çdo mëngjes të hënën dhe të enjten në një sinagogë, por vetëm nëse ka dhjetë meshkuj mbi moshën trembëdhjetë vjeç. Leximi publik i Torasut është një nga bazat e jetës komunitare hebreje. Tora konsiderohet gjithashtu një libër i shenjtë jashtë judaizmit; në samaritanizëm, Pentateuku Samaritan është një tekst i Torasut i shkruar në shkrimin samaritan dhe përdoret si shkrim i shenjtë nga samaritanët; Tora është gjithashtu e pranishme në të gjitha versionet e ndryshme të Dhiatës së Vjetër të krishterë; në Islam, Teurati (Arabisht: توراة) është emri arab për Toran brenda kontekstit të tij si një libër i shenjtë islamik, që myslimanët besojnë se iu dha nga Zoti profetëve dhe të dërguarve mes Bijve të Izraelit.

Shiko edhe

• Bibla Hebreje
• Moisiu
• Libri i Zanafillës
• Libri i Eksodit
• Libri i Levitikut
• Libri i Numrave
• Ligji i Përtërirë