Tumat

Tumat janë kodër varre, prej dheu dhe gurësh të ngritura mbi një varr ose varre. Tumat janë të njohura edhe si varre, kodër varre ose kurgans dhe mund të gjenden në pjesën më të madhe të botës. Një muranë, e cila është një pirg me gurë të ndërtuar për qëllime të ndryshme, gjithashtu mundet që fillimisht të ketë qenë një tumë.

Kodër varret mbretërore të Gamla Uppsala në Suedi, që datohen në shekullin e V dhe VI. Në fillim siti kishte 2000 deri në 3000 tuma, por gjatë nxjerrjes së gurëve dhe punimeve bujqësore vetëm 250 mbetën.

La Cambe varrezat e luftës gjermane

Një nga tumat e periudhës së kulturës Hallstatt në nekropolin e luginës së Sulm-it.

Tumat shpesh janë të kategorizuar sipas formës së tyre të jashtëme. Në këtë kuptim, një varrë i gjatë është një tumë e gjatë, zakonisht e ndërtuara mbi varret e tjera, të tilla si hyrja e varrit. Një varrë i rrumbullakët është një tumë e rrumbullakët, gjithashtu zakonisht të ndërtuara mbi varret e tjera. Struktura e brendshme dhe arkitektura, e të dy llojeve të varreve, si të gjatëve dhe atyre të rrumbullakëve kanë një gamë të gjerë, që kategorizohen vetëm duke i'u referuar formës së jashtëme.

Metoda e varrosjes mund të jetë me një varrë megalitik, cist, rrethim të varrit, varrë në formë shtëpie, ose një dhomë varri. Shembuj të këtyre varreve janë edhe në Duggleby Howe dhe Maeshowe.

Fjala tumë është latine, që do të thotë 'kodër' ose "kodër e vogël", e cila rrjedhë nga rrënjët Proto-Indo-Evropiane  *teuh₂- e zgjeruar me zero gradë *tum-, 'për fryrje, bymim' gjithashtu gjendet në tumor,thumb = gishti i madh i dorës, thigh = kofshë, thousand = mijë.