Abuzimi psikologjik
Abuzimi psikologjik, i quajtur shpesh abuzim emocional, është një formë abuzimi e karakterizuar nga një person që i nënshtron ose ekspozon një person tjetër ndaj një sjelljeje që mund të rezultojë në trauma psikologjike, duke përfshirë ankthin, depresionin kronik ose çrregullimin e stresit post-traumatik.[1][2][3]
Shpesh shoqërohet me situata të çekuilibrit të fuqisë në marrëdhëniet abuzive dhe mund të përfshijë ngacmim dhe abuzim në vendin e punës.[4][5] Ai gjithashtu mund të kryhet nga persona që kryejnë torturë, dhunë tjetër, abuzime akute ose të zgjatura të të drejtave të njeriut, veçanërisht pa kompensim ligjor, si paraburgimi pa gjyq, akuza të rreme, dënime të rreme dhe shpifje ekstreme, siç është kur kryhet nga shteti dhe media.
Përkufizimi i përgjithshëm
RedaktoKlinikët dhe studiuesit kanë ofruar përkufizime të ndryshme të abuzimit psikologjik.[6] Sipas hulumtimeve aktuale, termat "abuzimi psikologjik" dhe "abuzimi emocional" mund të përdoren në mënyrë të ndërsjellë, përveç nëse lidhen me dhunën psikologjike.[7] Më konkretisht, "abuzimi emocional është çdo lloj abuzimi që ka natyrë emocionale dhe jo fizike. Mund të përfshijë çdo gjë nga abuzimi verbal dhe kritika e vazhdueshme deri te taktika më delikate si frikësimi, manipulimi dhe refuzimi për të qenë ndonjëherë i kënaqur. Ky abuzim ndodh kur dikush përdor fjalë ose veprime për të provuar dhe kontrolluar personin tjetër, për të mbajtur dikë të frikësuar ose të izoluar, ose përpiqet të thyejë vetëvlerësimin e dikujt.[8]
Abuzimi emocional mund të marrë disa forma. Tre modele të përgjithshme të sjelljes abuzive përfshijnë agresionin, mohimin dhe minimizimin"; "Mbajtja e burimit është një formë tjetër e mohimit. Mbajtja përfshin refuzimin për të dëgjuar, refuzimin për të komunikuar dhe tërheqjen emocionale si ndëshkim."[9] Edhe pse nuk ka një përkufizim të vendosur për abuzimin emocional, abuzimi emocional mund të ketë një përkufizim përtej abuzimit verbal dhe psikologjik.
Fajësimi, turpërimi dhe thirrja e emrit janë disa sjellje verbalisht abuzive që mund të ndikojnë emocionalisht tek viktima. Vetëvlerësimi dhe mirëqenia emocionale e viktimës ndryshojnë dhe madje pakësohen nga abuzimi verbal, duke rezultuar në një viktimë të abuzuar emocionalisht.[10]
Viktima mund të përjetojë efekte të rënda psikologjike. Kjo do të përfshinte taktikat e larjes së trurit, e cila mund të përfshihet edhe në abuzim psikologjik, por abuzimi emocional konsiston në manipulimin e emocioneve të viktimës. Viktima mund të ndiejë se emocionet e saj po ndikohen nga dhunuesi në atë masë saqë viktima mund të mos i njohë më ndjenjat e veta në lidhje me çështjet që dhunuesi po përpiqet të kontrollojë. Rezultati është që viktimës i hiqet sistematikisht vetë-koncepti dhe pavarësia.[11]
Departamenti Amerikan i Drejtësisë përkufizon tiparet emocionale abuzive si duke përfshirë shkaktimin e frikës nga: frikësimi, kërcënimi për dëmtim fizik ndaj vetes, partnerit, fëmijëve ose familjes ose miqve të partnerit, shkatërrimi i kafshëve shtëpiake dhe pronës, izolimi i detyruar nga familja, miqtë, shkolla ose puna.[12] Sjelljet më delikate emocionalisht abuzive përfshijnë fyerjet, poshtërimet, sjelljet arbitrare dhe të paparashikueshme dhe ndezjen e gazit (p.sh. mohimi i incidenteve të mëparshme abuzive). Teknologjia moderne ka çuar në forma të reja abuzimi, me mesazhe me tekst dhe ngacmime kibernetike në internet.
Në vitin 1996, Health Canada argumentoi se abuzimi emocional "bazohet në fuqi dhe kontroll",[13] dhe e përkufizon abuzimin emocional duke përfshirë refuzimin, degradimin, terrorizimin, izolimin, korruptimin/shfrytëzimin dhe "mohimin e reagimit emocional" si karakteristikë e abuzimit emocional.
Disa studime kanë argumentuar se një incident i izoluar i agresionit verbal, sjelljes dominuese ose sjelljeve xheloze nuk përbën termin "abuzimi psikologjik". Përkundrazi, ai përcaktohet nga një model i sjelljeve të tilla, ndryshe nga keqtrajtimi fizik dhe seksual, ku vetëm një incident është i nevojshëm për ta etiketuar atë si abuzim.[14] Tomison dhe Tucci shkruajnë, "abuzimi emocional karakterizohet nga një klimë ose model sjelljeje që ndodh me kalimin e kohës.. Kështu, "i qëndrueshëm" dhe "përsëritës" janë komponentët thelbësorë të çdo përkufizimi të abuzimit emocional."[15] Andrew Vachss, një autor, avokat dhe ish-hetues i krimeve seksuale, e përkufizon abuzimin emocional si "zvogëlim sistematik të tjetrit. Mund të jetë i qëllimshëm ose nënndërgjegjeshëm (ose të dyja), por është gjithmonë një sjellje, jo një ngjarje e vetme. "[16]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ Dutton, Donald G. (verë 1994). "Patriarchy and wife assault: the ecological fallacy". Violence & Victims. 9 (2): 167–182. doi:10.1891/0886-6708.9.2.167. PMID 7696196. S2CID 35155731.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dutton, Mary Ann; Goodman, Lisa A.; Bennett, Lauren (2000), "Court-involved battered women's responses to violence: the role of psychological, physical, and sexual abuse", përmbledhur nga Maiuro, Roland D.; O'Leary, K. Daniel (red.), Psychological abuse in violent domestic relations, New York: Springer Publishing Company, fq. 197, ISBN 9780826111463.
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Preview. - ^ Thompson, Anne E.; Kaplan, Carole A. (shkurt 1996). "Childhood emotional abuse". The British Journal of Psychiatry. 168 (2): 143–148. doi:10.1192/bjp.168.2.143. PMID 8837902. S2CID 8520532.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dutton, Mary Ann; Goodman, Lisa A.; Bennett, Lauren (2000), "Court-involved battered women's responses to violence: the role of psychological, physical, and sexual abuse", përmbledhur nga Maiuro, Roland D.; O'Leary, K. Daniel (red.), Psychological abuse in violent domestic relations, New York: Springer Publishing Company, fq. 197, ISBN 9780826111463.
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Preview. - ^ Thompson, Anne E.; Kaplan, Carole A. (shkurt 1996). "Childhood emotional abuse". The British Journal of Psychiatry. 168 (2): 143–148. doi:10.1192/bjp.168.2.143. PMID 8837902. S2CID 8520532.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Thompson, Anne E.; Kaplan, Carole A. (shkurt 1996). "Childhood emotional abuse". The British Journal of Psychiatry. 168 (2): 143–148. doi:10.1192/bjp.168.2.143. PMID 8837902. S2CID 8520532.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ O'Leary, K. Daniel (2004). Psychological Abuse in Violent Domestic Relations (në anglisht). Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-1146-3.
- ^ Howard, Jessica (2019-12-04). "Signs of Emotional Abuse | Learn the Facts and the Signs". Canadian Women's Foundation (në anglishte kanadeze). Marrë më 2022-04-14.
- ^ "Emotional abuse". Counseling Center, University of Illinois Urbana-Champaign. 2007. Arkivuar nga origjinali më 20 nëntor 2014. Marrë më 8 nëntor 2013.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Smith, Melinda; Segal, Jeanne (dhjetor 2014). "Domestic violence and abuse: signs of abuse and abusive relationships". helpguide.org. Helpguide.org. Marrë më 14 shkurt 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mega, Lesly Tamarin; Mega, Jessica Lee; Mega, Benjamin Tamarin; Harris, Beverly Moore (shtator–tetor 2000). "Brainwashing and battering fatigue: psychological abuse in domestic violence". North Carolina Medical Journal. 61 (5): 260–265. PMID 11008456.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Pdf. - ^ National Domestic Violence Hotline; National Center for Victims of Crime; WomensLaw.org (2014-07-23). "Domestic violence". justice.gov. U.S. Department of Justice.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What is Emotional Abuse?". Public Health Agency of Canada. 2011-07-04. Arkivuar nga origjinali më 7 prill 2005. Marrë më 27 janar 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Besharov, Douglas J. (1990). Recognizing child abuse: a guide for the concerned. New York Toronto New York: Free Press Collier Macmillan Maxwell Macmillan. ISBN 9780029030813.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Tomison, Adam M.; Tucci, Joe (shtator 1997). "Emotional abuse: the hidden form of maltreatment". National Child Protection Clearing House (NCPC). 8. Arkivuar nga origjinali më 1 maj 2013. Marrë më 4 korrik 2023.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Vachss, Andrew (28 gusht 1994). "You carry the cure in your own heart". Parade. Athlon Publishing.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)