Antihumanizmi
Antihumanizmi në filozofinë shoqërore është një teori që është kritike ndaj humanizmit dhe ideve tradicionale rreth njerëzimit dhe gjendjes njerëzore. [1] Çështje thelbësore për antihumanizmin është pikëpamja që antropologjia filozofike [2] dhe konceptet e saj të "natyrës njerëzore", "njeriu" ose "njerëzimi" duhet të refuzohen si diçka e cila historikisht është relative, ideologjike ose metafizike. [3]
Origjina
RedaktoNë fund të shekujve XVIII dhe XIX, filozofia e humanizmit ishte një gur themeli i iluminizmit. Historia njerëzore u pa si një produkt i mendimit dhe veprimit njerëzor, për tu kuptuar përmes kategorive të " vetëdijes ", " zgjedhjes ", " përgjegjësisë ", " vlerave morale ". Qeniet njerëzore shiheshin si diçka që kishin tipare thelbësore të përbashkëta. [4] Nga besimi në një bërthamë morale universale të njerëzimit, doli se të gjithë personat ishin në thelb të lirë dhe të barabartë. Për humanistët liberalë si Immanuel Kant, ligji universal i arsyes ishte një udhëzues drejt emancipimit total nga çdo lloj tiranie. [5]
Kritikat ndaj humanizmit si tepër idealiste filluan në shekullin XIX. Për Friedrich Nietzsche, humanizmi nuk ishte asgjë më shumë sesa një figurë e zbrazët e fjalës [6] - një version laik i teizmit. Max Stirner shprehu një pozicion të ngjashëm në librin e tij Ego dhe vetja e tij, botuar disa dekada para veprës së Niçes. Nietzsche në veprën me titull "Gjenealogjia e Moraleve" argumenton që të drejtat e njeriut ekzistojnë si një mjet për të dobëtit që të kufizojnë të fortët; dhe si të tilla, ato nuk e lehtësojnë emancipimin e jetës, por përkundrazi e mohojnë atë. [7]
Karl Marksi i ri nganjëherë konsiderohet një humanist, pasi ai hodhi poshtë idenë e të drejtave të njeriut si një simptomë e vetë dehumanizimit që ata kishin për qëllim të kundërshtonin. Duke qenë se kapitalizmi i detyron individët të sillen në një mënyrë egoiste, ata janë në konflikt të vazhdueshëm me njëri-tjetrin, dhe kështu kanë nevojë për të drejta për të mbrojtur veten e tyre. Emancipimi i vërtetë, pohoi ai, mund të vinte vetëm përmes vendosjes së komunizmit, i cili shfuqizon pronën private. [8] Sipas shumë antihumanistëve, të tillë si Louis Althusser, Marksi i pjekur e sheh idenë e "njerëzimit" si një abstraksion joreal që maskon konfliktet midis klasave antagoniste; meqenëse të drejtat e njeriut janë abstrakte, drejtësia dhe barazia që ata mbrojnë është gjithashtu abstrakte, duke lejuar pabarazi ekstreme në realitet. [9]
Në shekullin XX, pikëpamja e njerëzve si racionalë autonome u sfidua nga Sigmund Freud, i cili besonte se njerëzit kryesisht drejtoheshin nga dëshira të pandërgjegjshme iracionale. [10]
Martin Heidegger e shikonte humanizmin si një filozofi metafizike që i përshkruan njerëzimit një thelb universal dhe e privilegjon atë mbi të gjitha format e tjera të ekzistencës. Për Heidegger, humanizmi e merr vetëdijen si paradigmë të filozofisë, duke e çuar atë në një subjektivizëm dhe idealizëm që duhet të shmanget. Ashtu si Hegeli para tij, Heidegger hodhi poshtë nocionin Kantian të autonomisë, duke theksuar se njerëzit ishin qenie shoqërore dhe historike, krahas me nocionin e Kantit për një vetëdije përbërëse. Në filozofinë e Heidegger, Qenia ( Sein ) dhe Qenia njerëzore ( Dasein ) janë një unitet parësor. Dualizmat e subjektit dhe objektit, vetëdija dhe qenia, njerëzimi dhe natyra janë derivate joautentike. [11] Në Letrën mbi Humanizmin (1947), Heidegger distancohet nga humanizmi dhe ekzistencializmi . Ai argumenton se ekzistencializmi nuk e kapërcen metafizikën, pasi thjesht përmbys parimin themelor metafizik që thelbi i paraprin ekzistencës. Këto kategori metafizike duhet të shpërbëhen. [12]
Shih edhe
RedaktoLiteratura
Redakto- Roland Barthes, Image: Music: Text (1977)
- L.S. Cattarini, Beyond Sartre and Sterility (2018) includes essay against humanism
- Michel Foucault, Madness and Civilisation (1961)
- Michel Foucault, Birth of the Clinic (1963)
- Michel Foucault, The Order of Things (1966)
- Michel Foucault, The Archaeology of Knowledge (1969)
- Michel Foucault, Discipline and Punish (1975)
- Michel Foucault, The History of Sexuality (1976)
- Stefanos Geroulanos, An Atheism That Is Not Humanist Emerges in French Thought (2010)
- Martin Heidegger, "Letter on Humanism" (1947) reprinted in Basic Writings
- Karl Marx, "On the Jewish Question" (1843) reprinted in Early Writings
- Friedrich Nietzsche, On the Genealogy of Morals (1887)
Referime
Redakto- ^ J. Childers/G. Hentzi eds., The Columbia Dictionary of Modern Literary and Cultural Criticism (1995) p. 140-1
- ^ Soper, Kate (1986). Humanism and Anti-Humanism. London: Hutchinson. fq. 12. ISBN 0-09-162-931-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Childers, p. 100
- ^ Soper, Kate (1986). Humanism and Anti-Humanism. London: Hutchinson. fq. 11–12. ISBN 0-09-162-931-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Childers, p. 95-6
- ^ Tony Davies, Humanism (1997) p. 37
- ^ "Chapter III §14". On the Genealogy of Morality.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ G. Gutting ed., The Cambridge Companion to Foucault (2003) p. 243
- ^ G. Gutting ed., The Cambridge Companion to Foucault (2003) p. 244
- ^ Peter Gay, Freud (1989) p. 449
- ^ Soper, Kate (1986). Humanism and Anti-Humanism. London: Hutchinson. fq. 57. ISBN 0-09-162-931-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Soper, Kate (1986). Humanism and Anti-Humanism. London: Hutchinson. fq. 59. ISBN 0-09-162-931-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)