Bartolomeo Cristofori
Bartolomeo Cristofori di Francesco (Shqiptim italian: [bartoloˈmɛːo kriˈstɔːfori di franˈtʃesko]; 4 maj 1655 – 27 janar 1731) ishte një krijues italian i instrumenteve muzikore i famshëm për shpikjen e pianos.
Bartolomeo Cristofori | |
|---|---|
 | |
| U lind në | 4 maj 1655 |
| Vdiq | 27 janar 1731 Firencia, Itali |
| Profesioni | shpikës |
| Njohur për | zbulimin e pianos |
Biografia
RedaktoCristofori lindi në Padova në Republikën e Venedikut. Nuk ka të dhëna për jetën e tij të hershme. Një legjendë tregon se ai shërbeu si nxënës i krijuesit të madh të violinës, Nicola Amati. Historia bazohet në një skedar nga regjistrimi i vitit 1680, që tregon se një "Christofari Bartolomeo" jetonte në shtëpinë e Amati (në Cremona). Sidoqoftë siç thekson Stewart Pollens,[1] ky person nuk mund të jetë Bartolomeo Cristofori, pasi duke u bazuar në regjistrimet, Cristofori atëherë do të ishte 13 vjeç, të dhëna në kundërshtim me rekordin e pagëzimit të Bartolomeo Cristofori, ai do të ishte 25 vjet.[2]
Në vitin 1688 - kur ai ishte 33 vjeç ai u rekrutua për të punuar për Princin Ferdinando de Medici. Princi ishte i dashuarar pas muzikës, i apasionuar pas mekanikës dhe matematikës, dhe kishte një koleksion të mirë të instrumenteve muzikorë.
Nuk dihet se çfarë e shtyu Ferdinando të rekrutojë Cristofori. Princi udhëtoi për në Venediku në vitin 1688 për të marrë pjesë në Carnival, kështu që ai mund të ketë takuar Cristofori duke kaluar nëpër Padova në rrugën e tij për në shtëpi. Ferdinando ishte në kërkim të një tekniku të ri për t'u kujdesur për shumë instrumente të tij muzikore, detyra e mëparshme që sapo vdiq. Sidoqoftë, duket e mundur që Princi dëshironte të punësonte Cristofori jo vetëm si teknikun e tij, por konkretisht si një novator në instrumentet muzikore. Do të ishte për t'u habitur nëse Cristofori në moshën 33 vjeçare nuk do të kishte treguar tashmë shpikjen për të cilën ai më vonë u bë i famshëm.
Instrumentet e hershme
RedaktoGjatë viteve të mbetura të shekullit të 17-të, Cristofori shpiku dy instrumente të tastierës përpara se të fillonte punën e tij në piano. Këto instrumente janë të dokumentuara në një inventar të vitit 1700. Një prej tyre ishte spinettone, një klaviçembal me tela të prirur për të kursyer hapësirë, me dy grupe telash.
Një shpikje tjetër, e datuar nga viti 1690, ishte |spineti ovale, një instrument shumë origjinal, një lloj virgjinale me tela më të gjata në mes të rastit.
Pianot e Cristoforit
Redakto
Numri i përgjithshëm i pianove të ndërtuara nga Cristofori nuk dihet. Vetëm tre mbijetojnë sot, të gjithë datojnë nga vitet 1720.
- Një instrument i vitit 1720 ndodhet në Metropolitan Museum of Art në New York. Ky instrument është ndryshuar gjerësisht nga ndërtuesit e mëvonshëm: tabela e zërit u zëvendësua në vitin 1938, dhe diapazoni prej 54 notash u zhvendos me rreth gjysmën e oktavës, nga F', G', A'–c' to C–f. Edhe pse kjo piano është e luajtshme, sipas ndërtuesit Denzil Wraight "gjendja e saj origjinale ... është humbur në mënyrë të pakthyeshme", dhe nuk mund të sigurojë asnjë tregues për atë që dukej si kur ishte e re.[3]
- Një instrument i vitit 1722 është në Museo Nazionale degli Strumenti Musicali në Romë. Ajo ka një gamë prej katër oktave (C-c³) dhe përfshin një ndalesë "una corda". Kjo piano është dëmtuar nga krimbat dhe nuk mund të luhet.[3]
- Një instrument i vitit 1726 është në Musikinstrumenten-Muzeu i Universitetit të Lajpcigut. Katër oktava (C-c³) me ndalimin "una corda". Ky instrument nuk është aktualisht i luajtshëm, megjithëse në të kaluarën janë bërë regjistrime.[3]
Instrumente të mbijetuara
RedaktoPërveç tre instrumenteve më lartë, instrumente tjera të Cristoforit që mbijetuan janë:
- Dy spinete ovale nga vitet 1690 dhe 1693. Instrumenti i vitit 1690 mbahet në Museo degli strumenti musicali, pjesë e Galleria del Accademia në Firencia. Spinet ovale e vitit 1693 ndodhet në Musikinstrumenten-Muzeu të Universitetit të Lajpcigut.
- Një spinettone, gjithashtu në muzeun e Lajpcigut.[4]
- Një klaviçembal i hershëm (shek. 17), me një rast të bërë nga abanoza. Ajo mbahet në Museo degli strumenti musicali në Firencia (pjesë e Galleria dell'Accademia). Një imazh mund të shihet në faqen e internetit të ndërtuesit të klaviçembalit, Tony Chinnery.[5]
- Një klaviçembal që daton nga viti 1722, në muzeun e Lajpcigut.[4]
- Një klaviçembal që daton nga viti 1726, në muzeun e Lajpcigut.[6]