Bastija

Bastija (Frëngjisht: [bastij]  ( dëgjoni)) ishte një kështjellë në Paris, e njohur zyrtarisht si Bastille Saint-Antoine. Ajo luajti një rol të rëndësishëm në konfliktet e brendshme të Francës dhe për pjesën më të madhe të historisë së saj u përdor si burg shtetëror nga mbretërit e Francës. U kap nga një turmë më 14 korrik 1789, në Revolucionin francez, duke u bërë një simbol i rëndësishëm për lëvizjen republikane franceze. Ajo u shkatërrua më vonë dhe u zëvendësua nga Place de la Bastille.

Bastija, fasadë lindore, vizatim i vitit 1790 ose 1791

Bastija u ndërtua për të mbrojtur përqasjen lindore të qytetit të Parisit nga kërcënimi anglez në Luftën Njëqind Vjeçare. Filloi të ndërtohej në vitin 1357, por ndërtimi kryesor ndodhi që nga viti 1370 e tutje, duke krijuar një kala të fortë me tetë kulla që mbronin portën strategjike të Porte Saint-Antoine në skajin lindor të Parisit. Dizajni novator doli me ndikim si në Francë ashtu edhe në Angli dhe u kopjua gjerësisht. Bastija figuronte dukshëm në konfliktet e brendshme të Francës, duke përfshirë luftimet midis fraksioneve rivale të Burgonjës dhe Armagnakëve në shekullin e 15-të, dhe luftërat fetare në shekullin e 16-të. Kalaja u shpall burg shtetëror në vitin 1417; ky rol u zgjerua së pari nën okupuesit anglezë të viteve 1420 dhe 1430, dhe më pas nën Luigji XI në vitet 1460. Mbrojtjet e Bastijes ishin fortifikuar si përgjigje të kërcënimit anglez dhe perandorak gjatë viteve 1550, me një bastion të ndërtuar në lindje të kalasë. Bastija luajti një rol kryesor në rebelimin e Frondes dhe në betejën e Faubourg Saint-Antoine, e cila u luftua nën muret e saj në vitin 1652.

Luigji XIV e përdori Bastijen si një burg për anëtarët e klasës së lartë të shoqërisë franceze, të cilët e kishin kundërshtuar ose zemëruar atë duke përfshirë, pas revokimit të Ediktit të Nantes, protestantët francezë. Nga viti 1659 e tutje, Bastija funksiononte kryesisht si një burg i shtetit; deri në vitin 1789, 5.227 të burgosur kishin kaluar nëpër portat e saj. Nën Luigji XV dhe XVI, Bastije u përdor për të ndaluar të burgosurit nga prejardhje më të larmishme, dhe për të mbështetur operacionet e policisë pariziane, veçanërisht në zbatimin e censurës qeveritare të mediave të shtypura. Megjithëse të burgosurit mbaheshin në kushte relativisht të mira, kritika ndaj Bastijes u rrit gjatë shekullit të 18-të, e nxitur nga autobiografitë e shkruara nga ish të burgosurit. Reformat u zbatuan dhe numri i të burgosurve u zvogëlua në mënyrë të konsiderueshme. Në vitin 1789 kriza financiare e qeverisë mbretërore dhe formimi i Asamblesë Kombëtare çoi në një fryrje të ndjenjave republikane midis banorëve të qytetit. Më 14 korrik Bastija u sulmua nga një turmë revolucionare, kryesisht banorë të Faubourg Saint-Antoine që kërkuan të komandonin barutin e vlefshëm të mbajtur brenda fortesës. Shtatë të burgosur të mbetur u gjetën dhe u liruan dhe guvernatori i Bastijes, Bernard-René Jourdan de Launay, u vra nga turma. Bastija u shkatërrua me urdhër të Hôtel de Ville, ParisKomitetit të Hôtel de Ville. Kujtimet të kalasë u transportuan rreth Francës dhe u shfaqën si ikona të përmbysjes së despotizmit. Gjatë shekullit të ardhshëm, vendi dhe trashëgimia historike e Bastijes paraqitej dukshëm në revolucionet franceze, protestat politike dhe trillimet popullore, dhe mbeti një simbol i rëndësishëm për lëvizjen republikane franceze.

Për shkak shkatërrimit të saj pas vitit 1789, shumë pak ka mbetur nga Bastija në shekullin e 21-të. Historianët ishin kritikë ndaj Bastijes në fillim të shekullit të 19-të, dhe besojnë se kalaja të ketë qenë një institucion relativisht i administruar mirë, por i implikuar thellë në sistemin e policimit francez dhe kontrollit politik gjatë shekullit të 18-të.