Pajisja shpërthyese e improvizuar
Një pajisje shpërthyese e improvizuar (IED) është një bombë e ndërtuar dhe e vendosur në mënyra të ndryshme nga veprimet ushtarake konvencionale. Ajo mund të jetë e ndërtuar nga eksplozivët ushtarakë konvencionalë, të tillë si një predhë artilerie, e bashkangjitur në një mekanizëm shpërthyes. IED-të zakonisht përdoren si bomba në anë të rrugës, ose bomba të bëra vetë.
Termi "IED" u krijua nga Ushtria Britanike gjatë konfliktit të Irlandës së Veriut për t'iu referuar kurtheve me rreme
të bëra nga IRA dhe hyri në përdorim të zakonshëm në SHBA gjatë Luftës së Irakut.[1][2]
IED në përgjithësi përdoren në operacione terroriste ose në një luftë jokonvencionale asimetrike ose në luftë urbane nga guerilët kryengritës ose forcat komando në një teatër operacionesh.[3][4] Në Luftën e Irakut (2003–2011), kryengritësit përdorën IED gjerësisht kundër forcave të udhëhequra nga SHBA, dhe deri në fund të vitit 2007, IEDs ishin përgjegjës për afërsisht 63% të vdekjeve të koalicionit në Irak.[5] Ato u përdorën gjithashtu në Afganistan nga grupet kryengritëse dhe shkaktuan mbi 66% të viktimave të koalicionit në Luftën e Afganistanit 2001–2021.[6][7]
IED u përdorën gjithashtu shpesh nga Tigrat e Çlirimit të Tamil Eelam (LTTE) në Sri Lanka gjatë Luftës Civile të Sri Lankës[8][9] dhe nga separatistët ambazonianë në krizën e vazhdueshme anglofone.[10]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ van Rij, Armida; Bryce, Hannah; Wilkinson, Benedict; Vining, Maxine (prill 2017). "Defining the device: The need for international humanitarian standards for improvised explosive device disposal" (PDF). kcl.ac.uk. King's College London. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 28 janar 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "IEDS – Learning from History". Defence Industry Reports. 2009. Arkivuar nga origjinali më 13 shkurt 2011.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Singer, Peter W. (7 shkurt 2012). "The Evolution of Improvised Explosive Devices (IEDs)". Brookings (në anglishte amerikane). Marrë më 2022-08-06.
- ^ Manglik, Rohit. ESIC STENO PHASE – I 2020 | 12 Full Length Mock Test.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "iCasualties: OIF – Deaths by IED". Arkivuar nga origjinali më 13 janar 2009.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Joseph, Paul (15 qershor 2016). The SAGE Encyclopedia of War: Social Science Perspectives. SAGE Publications. ISBN 9781483359915.
Explosives accounted for over two thirds of the casualties in Iraq and Afghanistan, mostly caused by IEDs.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Combs, Cynthia C. (2017). Terrorism in the Twenty-First Century (në anglisht). Taylor and Francis. ISBN 9781317206798.
More than two thirds of combat deaths in Iraq by 2007 were caused by IEDs.
- ^ "Suicide Terrorism: A Global Threat". Pbs.org. Arkivuar nga origjinali më 31 dhjetor 2022. Marrë më 18 tetor 2009.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "13 killed in blasts, arson in Sri Lanka". The Hindu. Chennai, India. 13 prill 2006. Arkivuar nga origjinali më 14 prill 2006. Marrë më 18 tetor 2009.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Cameroon Says Separatists Relaunch Attacks, IED Use After Death of Self Proclaimed General" (në anglishte amerikane). Voice of America. 3 shkurt 2023. Arkivuar nga origjinali më 27 mars 2023. Marrë më 2023-02-03.