Deti i Vdekur
Deti i Vdekur (arabisht: اَلْبَحْرُ الْمَيْتُ, Āl-Baḥrū l-Maytū; hebraisht: יַם הַמֶּלַח, Yam hamMelaḥ) është një liqen i kripur i kufizuar nga Jordania në lindje, Izraeli dhe Bregu Perëndimor në perëndim. Shtrihet në Jordan Rift Valley, dhe dega kryesore e saj është lumi Jordan.
| Deti i Vdekur | |
|---|---|
 Pamje e detit nga bregu izraelit | |
| Koordinatat | 31°30′N 35°30′E / 31.500°N 35.500°E |
| Lloji | Endorheic Hypersaline |
| Hyrje kryesore | Lumi Jordan |
| Dalje kryesore | S'ka |
| Pellgu | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Shtetet e pellgut | Izraeli, Jordania, dhe Bregu Perëndimor |
| Gjatësia maks. | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Gjërësia maks. | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Sipërfaqja | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Thellësia mesatare | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Thellësia maks. | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Vëllimi i ujit | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Gjatësia e bregut1 | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Lartësia e sipërfaqes | Stampa:Infobox sipërfaqe ujore/convert |
| Referimet | [3][4] |
| 1 bregu gjatësia is not a well-defined measure. | |
Që nga viti 2019, sipërfaqja e liqenit është 430,5 metra nën nivelin e detit,[4][5] duke i bërë brigjet e tij lartësinë më të ulët në Tokë. Është 304 m i thellë, liqeni më i thellë hipersalin në botë. Me një kripësi prej 342 g/kg, ose 34,2% (në vitin 2011), është një nga trupat ujorë më të kripur në botë[6] – 9,6 herë më i kripur se oqeani – dhe ka një dendësi prej 1,24 kg/litër, e cila e bën notin të ngjashëm me floating.[7][8] Kjo kripësi krijon një mjedis të ashpër në të cilin bimët dhe kafshët nuk mund të lulëzojnë, prandaj emri i saj. Pellgu kryesor, verior i Detit të Vdekur është 50 kilometra i gjatë dhe 15 kilometra (9 mi) i gjerë në pikën e tij më të gjerë.[1]
Deti i Vdekur ka tërhequr vizitorë nga e gjithë Pellgu i Mesdheut për mijëra vjet. Ishte një nga vendpushimet e para shëndetësore në botë (për Herodin e Madh) dhe ka qenë furnizuesi i një shumëllojshmërie të gjerë produktesh, nga asfalti për mumifikimin egjiptian deri tek potasi për plehra. Sot, turistët vizitojnë detin në brigjet e tij të Izraelit, Jordanisë dhe Bregut Perëndimor.
Deti i Vdekur po tërhiqet me një ritëm të shpejtë; sipërfaqja e saj sot është 605 km2 (234 mi katrorë), duke qenë 1,050 km2 (410 mi katrorë) në vitin 1930. Janë bërë propozime të shumta për kanalet dhe tubacionet, si p.sh. projekti i skaduar i transportit të ujit të Detit të Kuq-Detit të Vdekur,[9] për të reduktuar recesionin e saj.
Referime
Redakto- ^ a b "Virtual Israel Experience: The Dead Sea". Jewish Virtual Library (në anglisht). Marrë më 21 janar 2013.
- ^ "The Dead Sea Is Dying Fast: Is It Too Late to Save It, or Was It Always a Lost Cause?". Haaretz (në anglisht). 7 tetor 2016. Arkivuar nga origjinali më 22 dhjetor 2016.
- ^ a b c Dead Sea Data Summary 2015.Water Authority of Israel.
"Red Sea - Dead Sea Water Conveyance Study Program" (në anglisht). The World Bank Group. 2013. Arkivuar nga origjinali më 2013-09-15. - ^ a b c "Long-Term changes in the Dead Sea" (në anglisht). Israel Oceanographic and Limnological Research - Israel Marine Data Center (ISRAMAR).
- ^ "Israel and Jordan Sign 'Historic' $900 Million Deal to Save the Dead Sea". Newsweek (në anglisht). 2015-02-27.
- ^ Goetz, P. W., red. (1986). "Dead Sea". The New Encyclopædia Britannica (në anglisht). Vëll. 3 (bot. 15th). Chicago. fq. 937.
{{cite encyclopedia}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja) - ^ R W McColl, red. (2005). Encyclopedia of world geography (në anglisht). Facts on File. fq. 237. ISBN 978-0-8160-7229-3.
- ^ "Dead Sea - Composition of Dead Sea Water" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2013-11-04.
- ^ "5 alliances shortlisted to execute Red-Dead's phase I". The Jordan Times (në anglisht). 27 nëntor 2016. Marrë më 3 dhjetor 2016.