Dinastia Han
Dinastia Han ( 206-8 para erës së re) e themeluar nga Liu Bang, perandori Han-Gaozu, u quajt në historiografi si Dinastia Han Perëndimor, sepse ajo e kishte si kryeqytetin e saj qytetin Çang-an, sot Si-an, që ndodhet në zonën perëndimore të Kinës.
Gjatë 7 vjetëve të tij në fronin perandorak, Liu Bang, perandori Han-Gaozu, forcoi sundimin e centralizuar qendror dhe konsolidoi sundimin e vet, duke përpunuar një sërë kursesh politike për “ripërtëritjen dhe shtimin e popullsisë”. Pasi perandori Han-Gaozu vdiqi në vitin 159 para erës së re, perandori Han-Huidi trashëgoi fronin, por pushteti në fakt ra në duart e perandoreshës Lyu Zhi, e veja e të ndjerit perandorit Han-Gaozu. Perandoresha Lyu Zhi, e cila qëndroi në pushtet për 16 vjet, u bë një nga pak sundimtaret gra në historinë kineze. Në vitin 183, perandori Han-Wendi trashëgoi fronin. Ai dhe biri i tij, që u bë më vonë perandori Han-Jingdi (156-143 para erës së re) vazhduan zbatimin e kurseve politike për “ripërtëritjen dhe shtimin e popullsisë” dhe i pakësuan taksat, si rezultat, ekonomia e perandorisë Han u zhvillua me vrull. Historianët e quajnë atë fazë si “qeverisja paqësore e perandorëve Wendi dhe Jingdi”.
Në sajë të “qeverisjes paqësore të perandorëve Wendi dhe Jingdi”, potenciali i perandorisë Han u rrit gradualisht. Në vitin 141 para erës së re, perandori Han-Wudi transhëgoi fronin perandorak. Gjatë viteve kur ishte në fuqi, ai dërgoi Wei Qing dhe Huo Qu Bing për të mposhtur hunët, si rezultat, u zgjeruan sferat e sundimit të dinastisë Han Perëndimor dhe u sigurua zhvillimi ekonomik dhe kulturor në krahinat veriore të perandorisë Han. Më vonë, perandori Han-Zhaodi vazhdoi përpjekjet për zhvillimin e ekonomisë, duke e çuar në kulm periudhën e lulëzimit të dinastisë Han Perëndimor.
Gjatë 38 vjetëve, kur perandorët Han-Zhaodi dhe Han-Xandi ishin në fron, si rezultat i zbatimit të kurseve politike për “ripërtëritjen dhe shtimin e popullsisë”, u rrit më tej potenciali shtetëror i perandorisë Han Perëndimor, por në të njëjtën kohë u rritën edhe forcat lokale, të cilat penguan seriozisht sundimin e perandorisë Han. Në vitin 8 të erës së re, Wang Mang uzurpoi fronin perandorak dhe ndërroi emrin e vendit me “Xin”, që do të thoshte “perandoria e re”, si rrjedhim, mori fund sundimi i dinastisë Han Perëndimor në Kinë.
Perandoria Han Perëndimor ka qenë një nga perandoritë relativisht të fuqishme dhe të zhvilluara në historinë kineze. Sundimtarët e brezave të ndryshëm të dinastisë Han Perëndimor zbatuan gjithnjë politikën për “ripërtëritjen dhe shtimin e popullsisë”, populli jetonte me bollëk të ushqimeve dhe veshmbathjes dhe punonte me kënaqësi, prandaj dinastia Han Perëndimor ruajti gjithnjë stabilitetin e saj politik. Meqenëse perandori Han-Wudi pranoi propozimin e ministrit Dong Zhong Shu për “anulimin e njëqind shkollave dhe respektimin e doktrinave konfuciste si të vetmet”, feja konfuciste dhe shkolla konfuciste u bënë platforma e përgjithshme e veprimeve për qeverisjen e vendit, që u respektua nga kinezët brez pas brezi qysh nga koha e dinastisë Han.
Në sajë të stabilitetit politik dhe ekonomik, u zhvilluan mjaft mirë artizanati, tregtia, artet humanitare dhe shkencat natyrore. Në kohën e dinastisë Han Perëndimor, krahas zhvillimit të shkencës dhe teknikës, u rrit shumë rendimenti i prodhimtarisë së artizanatit me metalurgjinë dhe tekstilet si degë kryesore dhe zhvillimi i artizanatit shtyti përpara lulëzimin e tregtisë. Nëpërmjet “rrugës së mëndafshit”, perandoria Han Perëndimor filloi shkëmbimet me vendet e Azisë Perëndimore në fushat diplomatike, tregtare e të tjera.
Vitet 25—220 të erës së re përbënë periudhën e dinastisë Han Lindor, të themeluar nga Liu Xiu, që u quajt si perandori Han-Guang-wu.
Në vitin 25 të erës sonë, me ndihmën e trupave kryengritëse Lulin, që do të thotë “Trupat e Kaçakëve”, Liu Xiu shpartalloi forcat e uzurpuesit të pushtetit Wang Mang, mori fronin perandorak dhe u shpall si perandori Han-Guang-wu, duke e ruajtur emrin e dinastisë Han, por e përcaktoi qytetin Luojang si kryeqytet. Meqenëse Luoyang ndodhet në lindje të Çang-anit, historianët e quajtën regjimin e rimëkëmbur nga Liu Xiu, si dinastia Han Lindor. Në vitin 26 të erës sonë, perandori Han-Guang-wu dha urdhrin që të transformoheshin në mënyrë të gjithanshme kurset e vjetra poliitike të zbatuara nga Wang Mang, të rregullohej sistemi i funksionarëve qeveritarë, të vendoseshin 6 poste të ministrave që të përgjigjeshin për çështjet shtetërore, duke dobësuar më tej kompetencat e 3 dukave (dukave Tajvei, Situ dhe Sikong); të anuloheshin “shërbëtorët e zyrtarëve”; të anketohej gjendja e tokave të punueshme në mënyrë që të stabilizohej gradualisht jetesa e popullit. Me përpjekjet që bënë perandorët e tre brezave, perandorët Han-Guang-wu, Han-Mingdi dhe Han-Zhangdi për qeverisjen si duhej të vendit, në mes të shekullit të parë të erës sonë, dinastia Han Lindor ripërtëriti pamjen e lulëzimit që kishte qenë në kohën e dinastisë Han Perëndimor dhe ajo periudhë u quajt nga brezat e pastajmë si periudha e “Rilindjes nga perandori Han-Guang-wu”.
Në gjysmën e parë të periudhës së dinastisë Han Lindor, në sajë të forcimit të mëtejshëm të pushtetit dhe të shkrirjes së forcave lokale, i gjithë vendi shkoi drejt stabilizimit; në fushat ekonomike, kulturore, tekniko-shkencore dhe fusha të tjera, dinastia Han Lindor ia kaloi nivelit të dinastisë Han Perëndimor. Në vitin 105, Cai Lun transformoi teknikën e prodhimit të letrës dhe, si rezultat, mënyra e të shkruarit në Kinë u shkëput nga epoka e të shkruarit në pllaka bambuje. Teknika e prodhimit të letrës u ruajt deri më sot si një nga 4 shpikjet e mëdha kineze. Në fushën e shkencave natyrore, qarqet akademike të dinastisë Han Lindor, me Zhang Heng si përfaqësues, arritën suksese shumë të mëdha. Zhang Heng shpiku disa aparate shkencore, si aparati astronomik “sfera e armillaritetit”, “aparati sizmik” e të tjera. Krahas këtyre, Hua Tuo, mjek i famshëm kinez i viteve të fundit të dinastisë Han Lindor, u bë kirurgu i parë i shënuar në materiale historiografike si kirurg që operoi të sëmurët duke shfrytëzuar teknikën e anestezisë.