Gjermanishtja e Zyrihut

Gjermanishtja e Zürihut (gjermanisht: Zürichdeutsch, e shqiptuar Züritüütsch) është dialekt i lartë alemannik i folur në kantonin Zürich të Zvicrës. Sipërfaqet e saj mbulojnë pjesën më të madhe të kantonit, me përjashtim të pjesëve në veri , të cilat i përkasin zonës së dialekteve zvicerane verilindore (Schaffhausen dhe Thurgau).

Dialekti zurigez
Folës amtare	1.2 milion përafërsisht.
Familje gjuhësore	Indo evropiane Gjermanike Perendimore gjermanike Të larta gjermanike Të epërme gjermanike Alemniko Alemniko e lartë Gjermanishtja e Zyrihut Dialekti zurigez
Kodet gjuhësore
ISO 639-2	gsw
ISO 639-3	gsw

Gjermanishtja e Zürihut tradicionalisht u nda në gjashtë nën dialekte, tani gjithnjë e më shumë të homogjenizuar për shkak të distancave më të mëdha të udhëtimit:

• Dialekti i qytetit të Zyrihut (Stadt-Mundart)
• Dialek i folur rreth liqenit të Zurihut (See-Mundart)
• Dialekti i Knonauer Amt në perëndim të Albis (Ämtler Mundart)
• Dialekti i zonës së Winterthurit
• Dialekti i Zelandës së Zürcherit rreth Liqenit Pfäffikon dhe luginës së sipërme Tösstal
• Dialekti i Zürcher Unterland rreth Bülach dhe Dielsdorf

Ashtu si të gjitha dialektet gjermane zvicerane, kanë në thelb një gjuhë te folur, kurse gjuha e shkruar është gjermanishtja standarde. Gjithashtu, nuk ka ndonjë ortografi zyrtare të dialektit të Zürihut.Kur është shkruar, rrallë ndjek udhëzimet e publikuara nga Eugen Dieth në librin e tij Schwyzertütschi Dialäktschrift; në fakt, vetëm ekspertët e gjuhëve kanë njohuri për këto udhëzime. Për më tepër, drejtshkrimi i Dieth përdor shumë shenja diacritike që nuk gjenden në një tastierë normale. Të rinjtë shpesh përdorin dialektin për mesazhe personale, të tilla si kur shkruajnë me telefonat e tyre celular. Pasi që nuk kanë një mënyrë standarde të shkrimit, ata kanë tendencën ta përziejnë drejtshkrimin standard gjerman me formulimin gjerman të gjuhës gjermane.

Dialekti i Zyrihut përgjithësisht perceptohet si i folur shpejtë, më pak melodik sesa, për shembull, Bernese. Në pjesën veriore të kantonit, "r" shprehet si një trill i hijshëm, ndërsa në qytetin rreth liqenit dhe në pjesët jugore, shprehet si një trill alveolor.

Karakteristikë e dialektit të qytetit është se ai më lehtë përdor aspekte të jashtme; në veçanti, italianët e gjeneratës së dytë (secondi) kanë pasur një ndikim vendimtar, siç ka edhe gjuha angleze përmes mediave. Vala e emigracionit turk dhe ish-jugosllav të viteve 1990 po e lë gjurmën e tij në dialektin e qytetit në veçanti.

Isoglosses në kantonin e Cyrihut. Vija e kuqe shënon tranzicionin e / äng / "ngushtë" kundrejt / eng / në dialektin e Thurgaut. Vija e gjelbër ndan / o: madh / "mbrëmje" të Oqeanit nga / a: i madh / tjetërkund.

Më shumë info

• Dieth, Eugene (1986). Schwyzertütschi Dialäktschrift (në gjermanisht). Aarau: Sauerlander. ISBN 978-3-7941-2832-7. (ortografia e propozuar)
• Salzmann, Martin: Prolepsis Përpjekës: Një studim në varësi A'-indirekte. Utrecht: LOT, 2006 (= LOT Disertacion Seria 136). Kapitulli 4: Resumptives në Zyrih klauzolat relative gjermane, online. publikim i hapur - i lirë për tu lexuar
• Weber, Albert: Zurich gramatika gjermane. Një udhëzues për dialektin e mirë. Me pjesëmarrjen e Eugen Dieth. Zürich (= dhe fjalorë të gjermanishtes zvicerane në përfaqësim përgjithësisht të kuptueshëm, Vol. I). (në gjermanisht)
• Weber, Albert dhe Bächtold, Jacques M .. fjalor gjermanisht në Zurich. Cyrih (= gramatika dhe fjalorë të gjermanishtes zvicerane në një prezantim përgjithësisht të kuptueshëm, Vol. III).
• Egli-Wildi, Renate (2007). Züritüütsch verstaa, Züritüütsch speech (108 faqe + 2 CD) (në gjermanisht). Küsnacht: Shoqata për Zvicrën Gjermane, Sektori i Zyrihut. ISBN 978-3-033-01382-7.
• Kasap, Jürg; Schmid, Stephan (2006). "Zurich German" (PDF). Gazeta e Shoqatës Ndërkombëtare Fonetike. 36 (2): 243-253. doi: 10,1017 / S0025100306002441.
• Gallmann, Heinz (2009). Fjalor Zurich [Zurich German Dictionary] (në gjermanisht). Zürich: NZZ Libro (DE). ISBN 978-3-03823-555-2.

Burimet

•  Albert Weber: Zürichdeutsche Grammatik. Ein Wegweiser zur guten Mundart. Unter Mitwirkung von Eugen Dieth. Schweizer Spiegel Verlag, Zürich 1948.
• insbesondere die Clusterkarten auf Schweizerdeutsche Dialektometrie Arkivuar 16 qershor 2019 tek Wayback Machine.
• Viktor Schobinger: Züritüütsch. Zürcher Kantonalbank, Zürich 1979.
• Vgl. hierzu die Karten des Sprachatlasses der deutschen Schweiz.
• Vgl. hierfür Christoph Landolt: Dialektale Morphologie und Morphonologie im Wandel – Beispiel Zürichdeutsch.(PDF; 449 kB). In: Helen Christen, Sibylle Germann, Walter Haas, Nadia Montefiori, Hans Ruef (Hrsg.): Alemannische Dialektologie: Wege in die Zukunft. Beiträge zur 16. Tagung für alemannische Dialektologie in Freiburg/Fribourg vom 07.–10.09.2008. Stuttgart 2010, S. 97–113 (ZDL-Beiheft 141); Heinz Wolfensberger: Mundartwandel im 20. Jahrhundert. Dargestellt an Ausschnitten aus dem Sprachleben der Gemeinde Stäfa. Huber. Frauenfeld 1967. (Beiträge zur schweizerdeutschen Mundartforschung 14).
• Albert Weber und Jacques M. Bächtold: Zürichdeutsches Wörterbuch. Zürich (= Grammatiken und Wörterbücher des Schweizerdeutschen in allgemeinverständlicher Darstellung. Bd. III).
• Vgl. auch bto: Speckgrenze. Lokale Sprachgrenzen halten sich zäh. In: Neue Zürcher Zeitung, 29. Oktober 2002 (abgerufen 16. September 2016).
• Siehe Sprachatlas der deutschen Schweiz. Bände I–VIII. Bern/Basel 1962–1997.
•  Vgl. hierzu Heinz Wolfensberger: Mundartwandel im 20. Jahrhundert. Dargestellt an Ausschnitten aus dem Sprachleben der Gemeinde Stäfa. Huber. Frauenfeld 1967 (Beiträge zur schweizerdeutschen Mundartforschung; 14).
•  Albert Weber: Zürichdeutsche Grammatik. S. 28, Fussnote 2.
•  Siebenhaar Beat, Vögeli Walter: Mundart und Hochdeutsch im Vergleich. In: Studienbücher Sprachlandschaft 1.