Kalaja e Matohasanaj në Tepelenë

Kalaja antike Ilire e Matohasanajt ndodhet në një pozicion strategjik mbi një kurriz shkëmbor në qendër të luginës së Sinanajt, midis shtratit të lumit Vjosa dhe malit të Gribës. E njohur për historinë dhe rëndësinë e saj arkeologjike, kjo kala është një dëshmi e qartë e vazhdimësisë së jetës dhe aktivitetit në këtë rajon që nga shekulli V p.e.s deri në periudha të mëvonshme.

Historiku dhe arkitektura

Kalaja e Matohasanajt mbulon një sipërfaqe prej rreth 3 hektarësh, dhe përfshin një sërë tarracash të përshtatshme për banim. Muret e kalasë janë ndërtuar në tri periudha të ndryshme, që reflektojnë zhvillimin dhe ndryshimet në teknikat e ndërtimit dhe përdorimin e materialeve gjatë shekujve. Dy periudhat e para ndërtimore përfaqësojnë antikitetin e hershëm dhe atë klasik, ndërsa periudha e tretë i përket Antikitetit të vonë.

Periudha e Parë dhe e Dytë: Antikiteti i Hershëm dhe klasik

Muret e hershme të kalasë janë ndërtuar me gurë të mëdhenj të papërpunuar, të vendosur në mënyrë të tillë që të krijojnë një strukturë të qëndrueshme dhe mbrojtëse. Kjo teknikë ndërtimi, e njohur si "poligonale", është tipike për periudhën e hershme të antikitetit dhe është e pranishme në shumë fortifikata të tjera në rajon.

Periudha e Tretë: Antikiteti i Vonë

Në Antikitetin e vonë, teknikat e ndërtimit u përmirësuan dhe u përdorën gurë më të vegjël dhe më të përpunuar, të vendosur në mënyrë më të rregullt. Kjo fazë e ndërtimit reflekton ndikimet e periudhës romake dhe të asaj bizantine, kur teknikat dhe materialet ndërtimore u standardizuan dhe u përmirësuan ndjeshëm.

Rëndësia arkeologjike dhe historike

Kalaja e Matohasanajt është një pikë kyçe për studiuesit dhe arkeologët, pasi ofron një pamje të qartë të zhvillimit të fortifikimeve në rajon gjatë mijëvjeçarëve. Ajo tregon se si njerëzit kanë shfrytëzuar terrenin për të krijuar struktura mbrojtëse dhe si këto struktura janë përshtatur dhe përmirësuar gjatë kohës.

Gjithashtu, mbetjet e gjetura brenda kalasë, përfshirë artefakte të ndryshme, qeramikë dhe monedha, ofrojnë një pasqyrë të qartë të jetës së përditshme, ekonomisë dhe kulturës së banorëve të zonës gjatë periudhave të ndryshme historike.

Përfundim

Kalaja e Matohasanajt në Tepelenë është një thesar arkeologjik që dëshmon për vazhdimësinë dhe zhvillimin e jetës në këtë rajon të Shqipërisë që nga antikiteti i hershëm. Pozita e saj strategjike, muret mbrojtëse të ndërtuara në periudha të ndryshme dhe artefaktet e gjetura brenda saj ofrojnë një dritare unike në të kaluarën, duke e bërë këtë kala një vend të rëndësishëm për studimin dhe ruajtjen e trashëgimisë kulturore shqiptare.