Kosa

Kosa është një mjet metalik me një bisht druri i cili përdoret për punët bujqësore, për të kositur (prerë) barin në livadhe, fusha, kullosa dhe drithërat nëpër ara.

Historiku

Kosa ka një histori të gjatë të përdorimit të saj e cila daton që nga viti 500 p.e.s. dhe e cila duket se gjithashtu është përdorur nga grekët e vjetër, ilirët si dhe në Romën e Lashtë. Përdorimi i saj u bë i zakonshme në Evropë me zhvillimet bujqësore gjatë epokës karolingiane (shekulli VIII).^[1] Fillimisht përdorej kryesisht për kositjen (prerjen) e barit, dhe si e tillë ajo kishte zëvendësuar drapërin në korrjen e kulturave bujqësore deri aty kah shekulli XVI, pasi kostoja ishte më ergonomike dhe rrjedhimisht më efikase. Në botën bashkëkohore kosa është zëvendësuar pothuajse plotësishtë nga kositëset e motorizuara. Megjithatë, kosa mbeti në përdorim të zakonshëm edhe për shumë vite pas futjes së makinave kositëse, sepse një kositëse e barit, a montuar anash, kalit apo traktorit, nuk mund të përdorej në të gjitha vendet e nevojshme sepse kërkonte hapsirë më të madhe.

Kosat dhe sfurqët shpesh janë përdorur edhe si armë nga ata të cilët nuk mund të kishin qasje në armë më të shtrenjëta siç ishin shpatat, apo më vonë armët e zjarrit.^[2] Kosat dhe sfurqët përdoreshin sidomos nga turmat ose bandat e fshatarëve të tërbuar. Madje kosat ishin një mjet i rëndësishëm i luftës si armë popullore e zgjedhur dhe element shumë i rëndësishm i kryengritjeve fshatare gjatë periudhave të ndryshme historike për të cilat na flet edhe historiani i lashtë grek Ksenofoni në veprën e tij "Anabasis".

Kosa, edhe te shqiptarët është përdorë si mjet lufte, si një armë e çastit, zakonisht në mbrojtje e më rrallë në sulme. Përdorimi i saj si armë e çastit është bërë duke e lidhur tehun tek çyka e kosës me një leckë (harrën), për ta përdorë si dorëz shpate, dorëz kose. Supozohet se edhe në Betejën e Kosovës të vitit 1389 kosat janë pëdorur si armë luftarake. ^[3] Ka edhe raste kur me modifikimin e kosës janë krijuar edhe armë të ndryshme si p.sh. kosa luftarake (war scythe), kosa shpatuke (scythe sword), kama (weapon kama), etj.

Ndërtimi dhe përdorimi

Galeria

Përdorimi i kosës në heraldikë (Berlin-Niederschönhausen)

Shih edhe

Literatura

Bernhard Lehnert: Naturerlebnis – Mähen mit der Sense. 2000, Edition Europa, ISBN 3-931773-47-7
Bernhard Lehnert: Dengeln – die Kunst Sense und Sichel zu schärfen. 2005, BOD; ISBN 3-8334-2586-5
Anna Offner: Land der Hämmer zukunftsreich – vom Sensenwerk zum Global Player. Eine Strukturanalyse der alpenländischen Sensenindustrie. ISBN 3-8364-7572-3

Lidhje të jashtme

Commons: Sense – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale

Commons: Sense in der Heraldik – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale

Commons: Sense in der Kunst – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale

Commons: Sense mit Sensenmann – Album me fotografi dhe/apo video dhe materiale multimediale

Webseite des Sensenvereins Deutschland
Webseite des österreichischen Sensenvereins
Webseite des Sensenmuseums in Achern (Baden)
Webseite des Sensenmuseums Geyerhammer im österreichischen Scharnstein
Webseite des Sensenschmiede-Museums im österreichischen Micheldorf
Webseite der Museumswerkstatt „Sensenwerkstatt“ von Bernhard Lehnert in Gersheim
Webseite Mit der Sense mähen lernen - Sensen selber bauen - Thomas Hipp in Lichtenstein (Reutlingen)

Referime

^ The Editors of Encyclopædia Britannica. "Scythe". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. Marrë më 26 nëntor 2017. {{cite web}}: |last1= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Medieval Men". Medieval-Period.com. Arkivuar nga origjinali më 12 gusht 2017. Marrë më 2014-02-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 7 qershor 2006. Marrë më 1 janar 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[1] The Editors of Encyclopædia Britannica. "Scythe". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica. Marrë më 26 nëntor 2017. {{cite web}}: |last1= ka emër të përgjithshëm (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] "Medieval Men". Medieval-Period.com. Arkivuar nga origjinali më 12 gusht 2017. Marrë më 2014-02-13. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] "Kopje e arkivuar". Arkivuar nga origjinali më 7 qershor 2006. Marrë më 1 janar 2019. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)

[1]

[2]

[3]