Kroni

Kroni figur mitologjike, titan, i biri i Uranit dhe i Gjeas. Ai qeveriste gjithësinë përpara se të mbretëronte Zeusi.. Kroni kishte vëllezër titanët dhe ai ishte i cili njerëzimit ja mësojë bujqësinë. Ishte at i shumë fëmijëve, të cilët posa lindnin i përbinte. I vetmi fëmijë që shpëtojë nga Kroni ishte Zoti (Zeusi). Zotin e shpëtoj e ëma, Rea, e cila e dërgoj në Kretë, ndërsa Kronit i japi një gurë të pështjellur (si boshqe) në vend të foshnjës.

Përmbledhje

KRONI (greq. Kronos, lat. Saturnus) - i biri i Uranit, zotit të qiellit dhe i Gesë, hyjneshës së tokës, trashëgimtari i Uranit në sundimin për botën.

Ishte më i vogli prej të dymbëdhjetë titanëve dhe prej të gjithëve më dinaku dhe më i pabesueshmi. I vetmi ai ia ka pranuar lutjen nënës së vet kur ajo e luti që t'i hakmerret Uranit për shkak se ky i ka hudhur në thellësinë e tokës djemt e saj njëqindduarsh Hekatonkeirët të cilët ishin, në të vërtetë, jo vetëm të shëmtuar, por edhe zemërkqinjë. Në momentin e mosvigjilencës Kroni ia privoi babait burrërinë me drapër prej çelikut dhe me këtë edhe fuqinë dhe u shpall sundues i çdo gjëje që ekziston në botë dhe që do të duhej të ekzistojë. Vëllazërit e vet i detyroi që t'i shërbejnë si mbrojtës të fronit.

Kur Kroni e shtiu në dorë sundimin mbi botën u martua me motrën e vet, Renë dhe me të ka pasur tre fëmijë: vajzat Hestinë, Demetrën dhe Herën, djemt Hadin, Poseidonin dhe Zeusin. Pasi që u frikësua se njëri prej tyre, sipas shembullit të tij, do ta rrëzojë nga pushteti, vendosi që ta marrë preventivën radikale dhe masa syçeltësie: thjesht i gëlltiti fëmijët e vet posa lindën. Kuptohet se kjo Resë i shkaktonte dhëmbje, ndonëse e dinte se fëmijët si qenie hyjnore edhe më tutje jetojnë në barkun e Kronit. Kur erdhi koha që të lindë fëmijën e fundit vendosi që ta shpëtojë: sipas këshillës së prindërve të vet shkoi në ujdhesën Kreta dhe atje e lindi fshehurazi, në shpellen e thellë, në malin Diktos. Kronit ia sjell një guri të gjatë të mbështjellë në mnela: ai nuk e shikoi por e hapi gojën dhe ashtu të mbështjellë, e gëlltiti.

Zeusin pastaj në Kretë e pranuan nimfat Adrastea dhe Idaia. E kanë ushqyer me qumësht të dhisë hyjnore, Amaltesë dhe me mjaltë bletësh. Para shpelle e mbanin rojen demonët viganë kureutët, dhe kur Zeusi qante, me shpatë u binin mburojave dhe kështu krijonin aso zhurme, sa që Kroni nuk e ndiente vajin e fëmijës. Kështu Zeusi rritej dhe përparonte nën mbrojtjen e tyre. Dhe, kur u rrit, e bëri atë nga e cila Kroni frikësohej më së shumti: u çua kundër tij, e detyroi që t'i kthejë vëllazërit e gëlltitur dhe filloi kundër tij luftën e rëndë. Kroni në fillim, në të vërtetë, Zeusin me Hadin e Poseidonin i sulmoi në majën e Olimpit, por Zeusi i çliroi Hekatonkeirët të cilët Kroni edhe më tutje i mbante në burgun e nëntokës dhe me ndihmën e tyre kaloi në kundërsulm. Në anën e vet i përfitoi edhe kiklopët me një sy, madje edhe disa prej titanëve në krye me Oqeanin. Pas luftës së rëndë dhjetëvjeçare Kro¬ni ra dhe Zeusi së bashku me titanët e mundur i hudhi në Tartar.

Kështu përfundoi sundimi i Kronit mbi botën për t'u zëvendësuar me sundimin e Zeusit, i cili ka zgjatur deri në fund të miteve greke. Sipas legjendës romake Kroni kinse, para rënies në Tartar shpëtoi, duke ikur në Itali dhe atje jetoi me emrin Saturn. Sundimin e tij të mëvonshëm njerëzit e kanë idealizuar edhe e kanë quajtur shekull i artë, kuptohet vetëm në kohën kur, sipas fjailëve të Henrit de Saint-Simonit (Hanri dë Sent-Simonit) besonin se njerëzimi e ka "shekullin e artë veç pas vetes, e jo para vetes".

Grekët Kronin nuk e kanë nderuar në mënyrë të veçantë. E quanin "grykës të fëmijëve" dhe nuk i ngritnin tempuj. Piktura të tij kemi shumë pak. E dimë vetëm nga disa piktura në vaza, nga një reliev i kohës romake (që gjenden në Muzeun Kapitolian), nga një bustë dhe një torzo e një trupore të kohës jo të përcaktuar (dhe gjendet në Muzeun e Vatikanit). Saturni romak nuk është plotësiht identik me Kronin.

Emri

Sipas Hilë Gjeçit emri Kroni i ka rrënjët nga gjuha shqipe dhe do të thotë Mbret apo Kryekunoruem. (Shih Kroni Mbret). Më tutje ai thotë se për nderë të Kronit, shqiptarët ndërtuan një Kështjellë në maje të Gurit të Kuq i cili gjendej në fushë të Finikut ku është gjetur edhe qyteti i Kronit. Sot në atë vend gjendet fshati i quajtur Krongji, në rrethinë të Delvinës. Përmbi fshatin Krongji gjenden gërmadhat e lashta të kohës së Pellazgëve. Kroni sipas mitologjise ishte njeri nga 12 titanet.Bir i Uranit dhe Gjeas.Vella dhe bashkeshort i Rea-s.Zeusi , i biri e rrezon nga froni pas nje lufte te ashper.Ne fakt impakti mitologjik eshte ky: mitologjia e re helene (me Zeusin si kryeperendi)del ngadhnjimtare mbi mitologjite paraardhese te pellgut mesdhetar sic kane qene ajo atlantidase ,pellazge dhe se fundmi deri diku si nje ure lidhese ,ajo kreto-mikenase.Por ceshtja shtrohet me qarte ne territorin ballkano-anatolik.Keshtu shqipja,si nje gjuhe e dokumentuar vone me shkrim,gjithsesi mbetet pasardhesja me e denje e pellazgjishtes(bije te se ciles shpeshhere,kane quajtur dhe greqishten e jo vetem ilirishten e trakishten)dhe shpjegon me ane te evolucionit te saj shumicen e emrave te ardhur nga bota mitologjike.Keshtu Urani (Ouranos)perendi qe simbolizonte qiellin, shpjegohet me shqipen Vrani (Qiell i mvrenjtur)por dhe me -vras-(me vra).Ishte i pari qe vriste duke i groposur bijte ne gjirin e tokes(varri).NJe fjale tjeter e se njejtes familje eshte pra kjo fjale:Varr, Uran=Varran

Shiko dhe këtë

• Zeusi
• Kroni i Mbretit
• Mitologjia Greke

Referime

Wikipedia:Projekti Fjalori/Mitologji