Wikipedia

Kultura e Pakistanit

Kultura e Pakistanit (Urdu: پاکستانی ثقافت Pākistāni S̱aqāfat) bazohet në matricën kulturore indo-persiane që përbën një dërrasë themeli të identitetit mysliman të Azisë Jugore.[1] Rajoni ka formuar një njësi të veçantë kulturore brenda kompleksit kryesor kulturor të Azisë Jugore, Lindjes së Mesme dhe Azisë Qendrore.[2][3] Ka dallime në kulturë midis grupeve të ndryshme etnike në çështje të tilla si veshja, ushqimi dhe feja, veçanërisht kur zakonet para-islame ndryshojnë nga praktikat islame.

Arti i kamionit është një tipar dallues i kulturës pakistaneze.

Ekzistenca e Pakistanit si një shtet islamik që nga viti 1956 ka çuar në injektimin në shkallë të gjerë të Islamit në shumicën e aspekteve të kulturës dhe jetës së përditshme pakistaneze, gjë që ka ndikuar rrjedhimisht në vlerat historike dhe traditat e popullsisë me shumicë myslimane. Martesat dhe ngjarjet e tjera të mëdha ndikohen ndjeshëm nga dallimet rajonale në kulturë, por në përgjithësi ndjekin jurisprudencën islame aty ku kërkohet.

Shoqëria civile në Pakistan është kryesisht hierarkike, duke theksuar etikën kulturore lokale dhe vlerat tradicionale islame që rregullojnë jetën personale dhe politike. Njësia bazë e familjes është familja e zgjeruar,[4] edhe pse për arsye socio-ekonomike ka pasur një tendencë në rritje drejt familjeve bërthamë.[5] Veshja tradicionale për burrat dhe gratë është shalwar kameez; pantallonat, xhinset dhe këmisha janë gjithashtu të njohura te meshkujt.[6] Në dekadat e fundit, klasa e mesme është rritur në rreth 35 milionë dhe klasa e lartë dhe e mesme në rreth 17 milionë, dhe pushteti po zhvendoset nga pronarët e tokave rurale në elitat e urbanizuara.[7] Festat pakistaneze, duke përfshirë Fitër Bajrami, Kurban Bajrami, Ramazani, Krishtlindjet, Pashkët, Holi dhe Diwali, janë kryesisht me prejardhje fetare.[4]

Letërsia Redakto

Artikulli kryesor: Letërsia pakistaneze
 
Muhamed Ikbal, poeti kombëtar i Pakistanit që krijoi idenë e Pakistanit

Pakistani ka letërsi në Urdu, Sindi, Punxhabi, Pashto, Baluçi, persiane, anglisht, dhe shumë gjuhë të tjera.[8] Akademia e Letrave në Pakistan është një komunitet i madh letrar që promovon letërsinë dhe poezinë në Pakistan dhe jashtë saj.[9] Libraria Kombëtare boton dhe promovon letërsinë në vend. Para shekullit të 19-të, letërsia pakistaneze përbëhej kryesisht nga poezi lirike dhe fetare dhe vepra mistike e folklorike. Gjatë periudhës koloniale, figurat e letërsisë vendase u ndikuan nga realizmi letrar perëndimor dhe morën tema dhe forma narrative gjithnjë e më të ndryshme. Fiksioni prozë tani është shumë i popullarizuar.[10][11]

Poeti kombëtar i Pakistanit, Muhamed Ikbal, shkroi poezi në urdu dhe persisht. Ai ishte një përkrahës i fortë i ringjalljes politike dhe shpirtërore të qytetërimit islam dhe inkurajoi muslimanët në mbarë botën për të sjellë një revolucion të suksesshëm.[12] Figura të njohura në letërsinë bashkëkohore pakistaneze urdu përfshijnë Josh Malihabadi Faiz Ahmed Faiz dhe Saadat Hasan Manto. Sadequain dhe Gulgee janë të njohur për kaligrafinë dhe pikturat e tyre.[11] Poetët sufistë Shah Abdul Latif, Bulleh Shah, Mian Muhammad Bakhsh, dhe Khawaja Farid gëzojnë popullaritet të konsiderueshëm në Pakistan.[13] Mirza Kalich Beg është cilësuar si babai i prozës moderne Sindi.[14] Historikisht, zhvillimi filozofik në vend u dominua nga Muhamed Ikbal, Sir Syed Ahmad Khan, Muhammad Asad, Maududi, dhe Mohammad Ali Johar.[15]

Idetë nga filozofia britanike dhe amerikane formësuan shumë zhvillimin filozofik në Pakistan. Analistët si M. M. Sharif dhe Zafar Hassan krijuan lëvizjen e parë të madhe filozofike pakistaneze në vitin 1947.[16] Pas luftës së vitit 1971, filozofë si Jalaludin Abdur Rahim, Gianchandani, dhe Malik Khalid e inkorporuan marksizmin në të menduarit filozofik të Pakistanit. Puna me ndikim nga Manzoor Ahmad, Jon Elia, Hasan Askari Rizvi, dhe Abdul Khaliq solli filozofinë kryesore shoqërore, politike dhe analitike në plan të parë në akademi.[17] Veprat e Noam Chomsky kanë ndikuar në idetë filozofike në fusha të ndryshme të filozofisë sociale dhe politike.[18]

Artet performuese Redakto

Muzika Redakto

Artikulli kryesor: Muzika e Pakistanit
 
Një punëtori sitar në Islamabad, Pakistan.

Muzika pakistaneze ndryshon nga forma të ndryshme të muzikës popullore provinciale dhe stile tradicionale si Qawwali dhe Ghazal Gayaki deri te format moderne muzikore që bashkojnë muzikën tradicionale dhe perëndimore[19] Pakistani ka shumë këngëtarë të famshëm folklorikë. Ardhja e refugjatëve afganë në provincat perëndimore ka nxitur interesin për muzikën pashto, megjithëse në disa vende ka pasur intolerancë ndaj saj.[20]

Drama dhe teatri Redakto

Artikulli kryesor: Teatri në Pakistan

Këto janë shumë të ngjashme me shfaqjet skenike në teatro. Ato interpretohen nga aktorë dhe aktore të njohura në industrinë e Lollywood. Dramat dhe shfaqjet shpesh trajtojnë tema nga jeta e përditshme, shpesh me një prekje humoristike.

Kuzhina Redakto

Artikulli kryesor: Kuzhina pakistaneze
 
E vendosur në bregun e Detit Arabik në Karaçi, Port Grand është një nga rrugët më të mëdha ushqimore të Azisë.[21]

Kuzhina pakistaneze është e ngjashme me atë të rajoneve të tjera të Azisë Jugore, me disa prej saj që kanë prejardhjen nga kuzhinat mbretërore të perandorëve mogul të shekullit të 16-të.[22] Shumica e këtyre pjatave i kanë rrënjët në kuzhinën britanike, indiane, të Azisë Qendrore dhe të Lindjes së Mesme.[23] Ndryshe nga kuzhina e Lindjes së Mesme, gatimi pakistanez përdor sasi të mëdha erëzash. Hudhra, xhenxhefili, shafrani i Indisë, speci djegës i kuq dhe [[garam masala}} përdoren në shumicën e pjatave, dhe gatimi në shtëpi përfshin rregullisht kerri, roti, një bukë e hollë e bërë nga gruri, është një ushqim bazë, që zakonisht shërbehet me kerri, mish, perime dhe thjerrëza. Orizi është gjithashtu i zakonshëm; shërbehet i thjeshtë, i skuqur me erëza dhe në pjata të ëmbla.[24][25]

Lassi është një pije tradicionale në rajonin e Panxhabit. Çaji i zi me qumësht dhe sheqer është i popullarizuar në të gjithë Pakistanin dhe konsumohet çdo ditë nga shumica e popullsisë.[6][26] Sohan halwa është një pjatë e ëmbël popullore nga rajoni jugor i provincës Punjab dhe shijohet në të gjithë Pakistanin.[27]

Kultura e çajit pakistanez Redakto

Çaji i zi me qumësht dhe sheqer është i popullarizuar në të gjithë Pakistanin dhe konsumohet çdo ditë nga shumica e popullsisë.[6][28] Konsumimi i çajit në Pakistan, i quajtur chai (چائے), në urdu, është i një rëndësie qendrore për kulturën pakistaneze. Është një nga pijet më të konsumuara në kuzhinën pakistaneze. Pakistani prodhon çajin e tij të kufizuar në fermat Shinkiari, megjithatë ai renditet si importuesi i tretë më i madh i çajit në botë.[29] Në vitin 2003, deri në 109,000 ton çaj u konsumuan në Pakistan, duke e renditur atë në vendin e shtatë në listën e vendeve që konsumojnë çaj në botë.[29]

 
Një filxhan tradicional me çaj të zi

Veshja kombëtare Redakto

Artikulli kryesor: Shalwar kameez
 
Nxënëset në Abbottabad, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan, me shalwara me buzë pranga dhe kameez me jakë të stilit perëndimor.

Veshja kombëtare e Pakistanit është shalwar kameez, një veshje dygjinore e veshur gjerësisht,[30][31] dhe veshja kombëtare,[32] e Pakistanit. Kur gratë veshin shalwar-kameez në disa rajone, ato zakonisht mbajnë një shall të gjatë ose shall të quajtur dupatta rreth kokës ose qafës.[33] Dupatta përdoret gjithashtu si një formë modestie—ndonëse është prej materiali delikat, ajo errëson konturet e pjesës së sipërme të trupit duke kaluar mbi supet. Për gratë myslimane, dupatta është një alternativë më pak e rreptë ndaj çadorit ose burkës (shiko hixhabi dhe purdah). Përveç veshjes kombëtare, kostumet dhe kravatat e qepura shtëpiake shpesh vishen nga burrat dhe janë zakon në zyra, shkolla dhe tubime shoqërore.[34]

Industria e modës ka lulëzuar në mjedisin në ndryshim të botës së modës. Që nga krijimi i Pakistanit, moda e tij ka evoluar në faza të ndryshme dhe ka zhvilluar një identitet unik. Sot, moda pakistaneze është një kombinim i veshjes tradicionale dhe moderne dhe është bërë një shenjë e kulturës pakistaneze. Pavarësisht tendencave moderne, format rajonale dhe tradicionale të veshjes kanë zhvilluar domethënien e tyre si një simbol i traditës vendase. Kjo modë rajonale vazhdon të evoluojë në forma më moderne dhe më të pastra. Këshilli i Dizajnit të Modës në Pakistan me seli në Lahore organizon Javën e Modës PFDC dhe Këshilli i Pakistanit të Modës me qendër në Karaçi organizon Javën e Modës në Pakistan. Java e parë e modës në Pakistan u mbajt në nëntor 2009.[35]

Referime Redakto

  1. ^ P. M. Kamath (2005). "India-Pakistan Relations" (në anglisht). Promilla & Company, Publishers. fq. 196.
  2. ^ Neelis, Jason (2007), "Passages to India: Śaka and Kuṣāṇa migrations in historical contexts", përmbledhur nga Srinivasan, Doris (red.), On the Cusp of an Era: Art in the Pre-Kuṣāṇa World (në anglisht), Routledge, fq. 55–94, ISBN 978-90-04-15451-3
  3. ^ Marshall, John (2013) [1960], A Guide to Taxila (në anglisht), Cambridge University Press, fq. 1–, ISBN 978-1-107-61544-1
  4. ^ a b "Pakistan- Language, Religion, Culture, Customs and Etiquette" (në anglisht). Kwint Essential. Arkivuar nga origjinali më 23 mars 2009. Marrë më 17 mars 2009.
  5. ^ Anwar Alam (2008). "Factors and Consequences of Nuclearization of Family at Hayatabad Phase-II, Peshawar" (PDF). Sarhad J. Agric. (në anglisht). 24 (3). Marrë më 21 prill 2012.
  6. ^ a b c Sarina Singh; Lindsay Brow; Paul Clammer; Rodney Cocks; John Mock (2008). Pakistan & the Karakoram Highway (në anglisht). Lonely Planet. fq. 60, 128, 376. ISBN 978-1-74104-542-0.
  7. ^ Husain, Irfan (17 prill 2010). "The rise of Mehran man". Dawn (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 nëntor 2010. Marrë më 25 korrik 2010.
  8. ^ Alamgir Hashmi (1996). Radhika Mohanram (red.). English postcoloniality: literatures from around the world (në anglisht). Gita Rajan. Greenwood Publishing Group. fq. 107–112. ISBN 978-0-313-28854-8.
  9. ^ "Pakistan Academy of Letters". pal.gov.pk (në anglisht). Marrë më 2022-11-17.
  10. ^ Kamran, Gilani. "Pakistani Literature3-novel". www.the-south-asian.com (në anglisht). Marrë më 2022-11-17.
  11. ^ a b Imtiaz, Huma (2010-09-26). "Granta: The global reach of Pakistani literature". The Express Tribune (në anglisht). Marrë më 2022-11-17.
  12. ^ Annemarie Schimmel (15 dhjetor 2004). "Iqbal, Muhammad". Encyclopædia Iranica (në anglisht). Marrë më 1 janar 2012.- Shafique, Nadeem. "Global Apprecaition of Allama Iqbal" (PDF). Journal of Research, Faculty of Languages and Islamic Studies (në anglisht). Bahauddin Zakariya University. fq. 47–49. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 18 janar 2012. Marrë më 1 janar 2012. - Iqbal Academy (26 maj 2006). "Allama Iqbal – Biography" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PHP) më 19 nëntor 2010. Marrë më 7 janar 2011.
  13. ^ Muhammad Zahid Rifat (3 tetor 2011). "Paying tributes to popular Sufi poets". The Nation (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 janar 2013. Marrë më 25 dhjetor 2011.
  14. ^ Chetan Karnani (2003). L.H. Ajwani (në anglisht). Sahitya Akademi. fq. 50. ISBN 978-81-260-1664-8.
  15. ^ Javed, Kazi. Philosophical Domain of Pakistan (Pakistan Main Phalsapiana Rojhanat) (in Urdu). Karachi: Karachi University Press, 1999.
  16. ^ Richard V. DeSemet; etj. "Philosophical Activities in Pakistan:1947–1961". Work published by Pakistan Philosophical Congress (në anglisht). Work published by Pakistan Philosophical Congress. Arkivuar nga origjinali më 9 maj 2013. Marrë më 25 nëntor 2013.
  17. ^ Ahmad, Naeem, red. (1998). Philosophy in Pakistan (në anglisht). Washington, DC: Council for Research in Values and Philosophy. ISBN 978-1-56518-108-3.
  18. ^ Mallick, Ayyaz (7 maj 2013). "Exclusive interview with Noam Chomsky on Pakistan elections" (në anglisht). Dawn news election cells. Dawn news election cells. Marrë më 21 shkurt 2015.- Hoodbhoy, Pervez. "Noam Chomsky interviewed by Pervez Hoodbhoy" (në anglisht). PTV archives. Arkivuar nga origjinali më 16 shtator 2014. Marrë më 21 shkurt 2015.
  19. ^ Amit Baruah; R. Padmanabhan (6 shtator 1997). "The stilled voice". Frontline (në anglisht). Chennai, India. Arkivuar nga origjinali më 27 shtator 2013. Marrë më 30 qershor 2011.
  20. ^ Tohid, Owais (7 qershor 2005). "Music soothes extremism along troubled Afghan border". The Christian Science Monitor (në anglisht). Marrë më 20 janar 2012.
  21. ^ "Port Grand – 2021 Tours & Tickets | All You Need to Know Before You Go (with Photos) – Karachi, Pakistan". Tripadvisor (në anglisht).
  22. ^ Goodwin, William (2002). Pakistan (në anglisht). Lucent Books. fq. 79. ISBN 978-1-59018-218-5. Pakistani food is similar to that of northern India, with a splash of Middle Eastern influence derived from other Muslim cultures over the centuries.
  23. ^ Lee, Jonathan H.X.; Nadeau, Kathleen M. (2011). Encyclopedia of Asian American Folklore and Folklife (në anglisht). ABC-CLIO. fq. 973. ISBN 978-0-313-35066-5. Pakistani cuisine—a fusion of Central Asian, Middle Eastern, Persian, and Indian traditions—is known for being spicy and for its aromatic and flavorful richness.
  24. ^ Yasmeen Niaz Mohiuddin (2006). Pakistan: a global studies handbook (në anglisht). ABC-CLIO. fq. 3, 317, 323–324. ISBN 978-1-85109-801-9.
  25. ^ Kathleen W. Deady (2001). Countries of the world :Pakistan (në anglisht). Capstone Press. fq. 13–15. ISBN 978-0-7368-0815-6.
    - American Geriatrics Society. Ethnogeriatrics Committee (2006). Doorway thoughts: cross-cultural health care for older adults (në anglisht). Jones & Bartlett Learning. fq. 119–120. ISBN 978-0-7637-4355-0.
  26. ^ Tarla Dalal (2007). Punjabi Khana (në anglisht). Sanjay & Co. fq. 8. ISBN 978-81-89491-54-3.
  27. ^ "Sohan Halwa a gift of saints' city" (në anglisht). Dawn.com. 16 dhjetor 2013. Marrë më 28 shkurt 2014.
  28. ^ Tarla Dalal (2007). Punjabi Khana (në anglisht). Sanjay & Co. fq. 8. ISBN 978-81-89491-54-3.
  29. ^ a b "Committee on Commodity Problems: Tea Market Studies-Egypt, Islamic Republic of Iran, Pakistan and Turkey" (në anglisht). Fao.org. 2005-07-22. Marrë më 2018-06-07.
  30. ^ Marsden, Magnus (2005). Living Islam: Muslim Religious Experience in Pakistan's North-West Frontier (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 37. ISBN 978-1-139-44837-6. The village's men and boys largely dress in sombre colours in the loose trousers and long shirt (shalwar kameez) worn across Pakistan. Older men often wear woollen Chitrali caps (pakol), waistcoats and long coats (chugha), made by Chitrali tailors (darzi) who skills are renowned across Pakistan.
  31. ^ Haines, Chad (2013), Nation, Territory, and Globalization in Pakistan: Traversing the Margins (në anglisht), Routledge, fq. 162, ISBN 978-1-136-44997-0, the shalwar kameez happens to be worn by just about everyone in Pakistan, including in all of Gilgit-Baltistan.
  32. ^ Ozyegin, Gul (2016). Gender and Sexuality in Muslim Cultures (në anglisht). Routledge. fq. 222. ISBN 978-1-317-13051-2. What is common in all the cases is the wearing of shalwar, kameez, and dupatta, the national dress of Pakistan.
  33. ^ Rait, Satwant Kaur (14 prill 2005). Sikh Women In England: Religious, Social and Cultural Beliefs (në anglisht). Trent and Sterling: Trentham Book. fq. 68. ISBN 978-1-85856-353-4.
  34. ^ Stephanie Koerner; Ian Russell (2010). Unquiet Pasts: Risk Society, Lived Cultural Heritage, Re-designing Reflexivity (në anglisht). Ashgate Publishing, Ltd. fq. 382. ISBN 978-0-7546-7548-8.
  35. ^ Michele Langevine Leiby (25 prill 2012). "In Pakistan, fashion weeks thrive beyond the style capitals of the world". Washington Post (në anglisht). Marrë më 20 prill 2013.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Kultura_e_Pakistanit&oldid=2579716"