Lëvizja Nacionale Demokratike Shqiptare

Lëvizja Nacionale Demokratike Shqiptare, e njohur me inicialet e saj si LNDSH ose NDSH, u bë një rezistencë thuajse totale antikomuniste në Kosovë ndërmjet viteve 1945 dhe 1947.

Ajo tërhoqi disa nga anëtarët e saj nga radhët e funksionarëve të ish regjimit pushtues shqiptar pro Boshtit, por që kur kryengritja u bë e përgjithshme, duke përfshirë pothuajse të gjithë popullsinë shqiptare të Kosovës, shumë partizanë shqiptarë të Kosovës u tërhoqën shpejt për të marrë pjesë në të. Në të vërtetë, NDSH përfaqëson një shembull unik të një kryengritjeje popullore pothuajse unanime në Evropë, të lënë pas dore nga historianët që nuk njohin burimet shqiptare. Ishte një rebelim i vërtetë kolektiv që përfshiu Kosovën dhe Maqedoninë perëndimore.

Ndërmjet viteve 1945 dhe 1947, NDSH organizoi tre kongrese të fshehta. Një debat u zhvillua në lëvizje, me një prirje që favorizonte zhvendosjen e udhëheqësve në Greqi dhe kundërshtarët e tyre këmbëngulnin që lufta të vazhdojë brenda Kosovës. Në shprehjen e lëvizjeve të mëvonshme revolucionare gjetkë në Evropë, këto mund të përshkruhen si fraksione "të brendshme" dhe "të jashtme". Lideri kryesor i ‘brendshëm’, Ajet Gurguri, mbeti në skenë në Kosovë, por u arrestua dhe u ekzekutua. Ai u pasua për vdekje nga Gjon Serreqi, një patriot katolik, i cili ishte dërguar në një kamp burgu nga SS gjermane në vitin 1944. Serreqi kishte drejtuar ND klandestine ndërsa shërbente si mësues në shkollën e mesme Sami Frashëri në qendrën historike të Prishtinë, studentët e së cilës organizuan Komitetin e Rinisë Studentore të LNDSh-së.

Më 11 mars 1945, gratë shqiptare të Gjakovës dolën në rrugë për të protestuar kundër tërheqjes së burrave të tyre për t'i shërbyer jugosllavëve në shtypjes së NDSH-së.

Shumë nga gratë protestuese u arrestuan dhe u dënuan me burgim të gjatë. Por një grua shqiptare u dallua nga të tjerat: Marie Shllaku (1922–46), një mësuese katolike e lindur në Shkodër, në Shqipërinë e Veriut. Shllaku mbeti e plagosur rëndë gjatë luftimeve. E strehuar nga një familje fshatare, ajo u zbulua dhe u arrestua. Policia jugosllave i injoroi plagët e saj, duke e rrahur dhe torturuar ndryshe. Ajo u dërgua në sallën e gjyqit në Prizren, ku u gjykua. Në fjalët e saj të fundit në gjykatë, Shllaku tha se “një ditë bijtë dhe vajzat tuaja do të turpërohen për tradhtinë dhe çnjerëzimin tuaj ndaj nesh dhe ndaj mbarë popullit shqiptar”.

Gjatë periudhës kur ajo priste vdekjen, ajo dëgjohej në qelinë e burgut duke kënduar çdo natë këngë popullore shkodrane, sikur po përgatitej për dasmën e saj. Ajo ishte 24 vjeç kur u ekzekutua në fund të vitit 1946. Shumë mbështetës të tjerë të LNDSH-së u burgosën dhe u vranë përpara se kryengritja të mposhtej plotësisht. Luftimet në Kosovë nuk kishin përfunduar deri në vitin 1947; në kryengritje humbën jetën disa dhjetëra mijëra shqiptarë.