Maia Chiburdanidze

Maia Chiburdanidze (gjeorgjisht: მაია ჩიბურდანიძე; lindi më 17 janar 1961) është një mjeshtre e madhe shahu gjeorgjian. Ajo është kampionja e gjashtë botërore e shahut për femra, titull që e mbajti nga viti 1978 deri në vitin 1991 dhe ishte më e reja deri në vitin 2010, kur ky rekord u thye nga Hou Yifan. Chiburdanidze është gruaja e dytë që i është dhënë titulli Mjeshtër i Madh nga FIDE, i cili u zhvillua në 1984. Ajo ka luajtur në nëntë skuadra fituese të medaljeve të arta në Olimpiadën e Shahut për Femra.

Maia Chiburdanidze
Maia Chiburdanidze, Thessaloniki 1984
Shteti	Bashkimi Sovjetik → Gjeorgjia
Lindi më	17 janar 1961 (63 vjeçe) Kutaisi, RSS e Gjeorgjisë, Bashkimi Sovjetik
Titulli	Mjeshtre e Madhe Femër (1984)
Kampione Bote	1978–1991
Vlerësimi FIDE	2500 (gusht 2024; joaktiv)
Vlerësimi më i lartë	2560 (janar 1988)

Jeta e hershme dhe karriera

Maia Chiburdanidze lindi në Kutaisi, RSS e Gjeorgjisë, Bashkimi Sovjetik, dhe filloi të luante shah rreth moshës tetë vjeçare. Ajo u bë kampione e BRSS për vajza në vitin 1976, dhe një vit më vonë ajo fitoi titullin e femrave. Në vitin 1977, Chiburdanidze iu dha titulli Mjeshtre e Madhe Femër nga FIDE.

Chiburdanidze fitoi plotësisht në debutimin e saj, në turneun ndërkombëtar të femrave në Braşov të vitit 1974, kur ajo ishte vetëm 13 vjeçe dhe vazhdoi të fitonte një turne tjetër në Tbilisi në 1975 përpara se të hynte në ciklin e kampionatit botëror për femra 1976/77.

Stili i lojës së Chiburdanidze është i theksuar, por agresiv dhe themeluar në principet klasike; u ndikua nga Eduard Gufeld, një trajner sovjetik i parë, i cili ishte trajneri i saj në fillim të karierës.

Kampione e Botës për femra (1978–91)

Chiburdanidze përfundoi të dytin në Tbilisi Women's Interzonal (1976), duke mundësuar përdorimin në 1977 në mbledhjet kandidate. Ajo avancoi deri në Finalen e Kandidatëve, ku mposhti Alla Kushnir me 7½-6½ dhe vendosi një lojë për titullin botëror në Pitsunda, Gjeorgji, kundër Nona Gaprindashvili, kampionja në fuqi e botës për femra. Chiburdanidze fitoi Gaprindashvilin me 8½-6½.

Ajo e mbrojti me sukses titullin e saj katër herë. Në 1981, Chiburdanidze ruajti titullin e saj duke barazuar 8–8 me Nana Alexandria, në Borjomi/Tbilisi. Tre vjet më vonë, ajo luajti me Irina Levitina në Volgograd, Rusi dhe fitoi 8½–5½. Mbrojtja tjetër erdhi kundër Elena Akhmilovskaya në Sofje më 1986, të cilën Chiburdanidze e fitoi 8½–5½. Në vitin 1988 ajo mundi Nana Ioseliani në Telavi, Gjeorgji, me rezultatin 8½–7½.

FIDE i dha Chiburdanidze titullin Mjeshtër i Madh në 1984. Ajo është gruaja e dytë, pas Gaprindashvilit, që i jepet titulli.

Humbja e titullit

Chiburdanidze, Heraklion 2007

Xie Jun e Kinës fitoi të drejtën për të sfiduar për kampionatin botëror në shkurt 1991. Chiburdanidze humbi kurorën e saj ndaj lojtarit të ri kinez në Manila me rezultatin 8½–6½. Sundimi i saj ishte i treti më i gjatë, me 13 vjet, vetëm pas kampiones së parë për femra, Vera Menchik, e cila mbretëroi për 17 vjet nga viti 1927 deri në vdekjen e saj në 1944, dhe 16 vjet të Gaprindashvilit.

Chiburdanidze është përpjekur të rimarrë titullin e botës, por, me ngritjen e grave kineze dhe motrave të frikshme Polgár, kjo ka rezultuar e vështirë dhe performanca e saj më e mirë që nga viti 1991 ka qenë e para në Turneun e Kandidatëve në Tilburg të vitit 1994, duke humbur play-off nga Zsuzsa Polgár. me 5½–1½. Më pas, pavarësisht se nuk miratoi formatin e nokautit, ajo ka hyrë në kampionatet botërore të viteve të fundit. Ajo arriti në gjysmëfinale në vitin 2001, vetëm për t'u eliminuar nga Zhu Chen nga Kina, i cili vazhdoi të fitojë titullin. Në vitin 2004, Chiburdanidze përsëri arriti në gjysmëfinale, ku humbi nga Antoaneta Stefanova, e cila vazhdoi të fitojë titullin.

Arritje të tjera shahu

Chiburdanidze është e paaftë me "shahu për gra", dhe shpreson për një kohë kur nuk do të kishte nevojë për turneun e grave dhe turneun e meshkujve. Ajo ka luajtur gjerësisht në turneun "meshkujve" rreth botës dhe forma e saj më e mirë u pa në vitet 1980 dhe fillimisht në 1990. Ajo ishte e 1-ra në turne në Nju Delhi (1984) dhe Banja Luka (1985), përfundoi në vendin e tretë në Bilbao (1987) me një performancë vlerësimi 2616 kundër lojtarëve elitë, ndërsa e barazoi në një ndeshje 8-lojtarësh kundër GM Petar Popović, që kishte vlerësimin 2545, dhe në dekaden e ardhshme ajo ishte e 1-ra në Beograd (1992), Vjenë (1993), dhe Lippstadt (1995, 1996, 1997).

Ajo ishte një anëtare kryesore e ekipit të BRSS që dominoi olimpiadat e femrave të viteve 1980 dhe, kur Gjeorgjia arriti pavarësinë nga Bashkimi Sovjetik në 1990, ajo luajti në tabelën 1 për ekipin e ri të Gjeorgjisë që fitoi katër medalje të arta, në 1992, 1994, 1996 dhe 2008.

Ajo luajti gjithashtu në Kampionatin Evropian të Ekipeve të vitit 1997, kur Gjeorgjia fitoi medaljen e artë dhe në ndeshjen e parë Evropa kundër Azisë Ndërkontinentale në lojëra të shpejta, e cila u mbajt në Batumi (Gjeorgji) në shtator 2001. Azia fitoi seksionin e femrave me rezultatin 21½–10½ me Maia që kontribuoi 3 ½. Në Olimpiadën e Dresdenit 2008, ajo luajti në bordin 1, për Gjeorgjinë, që fitoi medaljen e artë (vendi 1), dhe gjithashtu fitoi medaljen e artë për performancën më të mirë (2715 pikë). Ajo luajti turneun e saj të fundit (të përditësuar) në korrik, 2012.

Të tjera

Chiburdanidze është nderuar shumë herë nga vendi i saj dhe disa pulla postare janë krijuar për të festuar arritjet e saj në shah. Mongolia lëshoi ​​një pullë përkujtimore në vitin 1986, e cila ilustron një pozicion në një nga lojërat e saj nga ndeshja e kampionatit botëror 1984 kundër Irina Levitina. Ajo u fut në World Chess Hall of Fame në virin 2014.

Në vitin 2021, Chiburdanidze u shfaq në dokumentarin Glory to the Queen së bashku me Nana Alexandria, Nona Gaprindashvili, dhe Nana Ioseliani.

Leximi më tej

• "Maia Chiburdanidze", New In Chess, no. #7, pp. 66–68, 1986

Lidhje të jashtme

• Maia Chiburdanidze rating card at FIDE
• Maia Chiburdanidze chess games at 365Chess.com
• Maia Chiburdanidze player profile and games at Chessgames.com