Perëndia në Judaizëm
(Për fenë, shih Judaizmi)
Në judaizëm, Perëndia është konceptuar në mënyra të ndryshme.[1] Tradicionalisht, judaizmi pohon se Jahvei - që është, perëndia e Abrahamit, Isakut dhe Jakobit, dhe perëndia kombëtare e izraelitëve - i çliroi ata nga skllavëria në Egjipt dhe u dha Ligjin e Moisiut në malin Sinai, siç përshkruhet në Tora.[2][3] Çifutët besojnë tradicionalisht në një konceptim monoteist të Zotit ("Zoti është një"),[4][5] i karakterizuar nga transcendenca (pavarësia dhe ndarja nga universi material) dhe imanenca (përfshirja aktive në universin material).[3]
Zoti është konceptuar si unik dhe i përsosur, i lirë nga të gjitha të metat, mangësitë dhe defektet, dhe më tej mbahet si i gjithëfuqishëm, i gjithëpranishëm, i gjithëdijshëm dhe plotësisht i pafund në të gjitha atributet e tij, i cili nuk ka partner apo të barabartë, duke qenë krijuesi i vetëm i gjithçkaje në ekzistencë.[3][6] Në judaizëm, Zoti nuk portretizohet kurrë në asnjë imazh.[7] Teurati e ndaloi në mënyrë specifike caktimin e ortakëve për të ndarë sovranitetin e tij të vetëm, pasi ai konsiderohet të jetë absolut pa një qenie të dytë, të pandarë dhe të pakrahasueshëm, i cili nuk është i ngjashëm me asgjë, dhe asgjë nuk është e krahasueshme me të.[3][6] Kështu, Zoti nuk i ngjan asgjëje në botë, pasi është përtej të gjitha formave të mendimit dhe shprehjes njerëzore.[3][6] Emrat e Perëndisë që përdoren më shpesh në Biblën Hebraike janë Tetragrami (Hebraisht: יהוה, romanizuar: YHWH) dhe Elohim.[3][8] Emra të tjerë të Zotit në judaizmin tradicional përfshijnë Adonai, El-Elyon, El-Shaddai dhe Shekhinah.[8]
Sipas teologjisë racionaliste hebraike të artikuluar nga filozofi dhe juristi hebre mesjetar Moisiu Maimonides, e cila më vonë dominoi pjesën më të madhe të mendimit zyrtar dhe tradicional hebre, Zoti kuptohet si qenia absolute, e pandashme dhe e pakrahasueshme që është hyjnia krijuese - shkaku dhe ruajtësi i gjithë ekzistencës.[3][6] Maimonidi pohoi konceptimin e Avicenës për Zotin si Qenien Supreme, të gjithëpranishëm dhe jotrupor,[6] domosdoshmërisht ekzistues për krijimin e universit, ndërkohë që hodhi poshtë konceptin e Aristotelit për Zotin si lëvizës i patundur, së bashku me disa nga pikëpamjet e këtij të fundit, si mohimi i Zotit si krijues dhe pohimi i përjetësisë së botës.[6] Interpretimet tradicionale të Judaizmit në përgjithësi theksojnë se Zoti është personal, por gjithashtu transcendent dhe i aftë për të ndërhyrë në botë,[8] ndërsa disa interpretime moderne të judaizmit theksojnë se Zoti është një forcë ose ideale jopersonale sesa një qenie e mbinatyrshme që merret me universin.[1][3]
Shiko edhe
RedaktoReferime
Redakto- ^ a b Tuling, Kari H. (2020). "PART 2: Does God Have a Personality—or Is God an Impersonal Force?". përmbledhur nga Tuling, Kari H. (red.). Thinking about God: Jewish Views. JPS Essential Judaism Series. Lincoln and Philadelphia: University of Nebraska Press/Jewish Publication Society. fq. 67–168. doi:10.2307/j.ctv13796z1.7. ISBN 978-0-8276-1848-0. LCCN 2019042781. S2CID 241520845.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Stahl, Michael J. (2021). "The "God of Israel" and the Politics of Divinity in Ancient Israel". The "God of Israel" in History and Tradition. Vetus Testamentum: Supplements. Vëll. 187. Leiden and Boston: Brill Publishers. fq. 52–144. doi:10.1163/9789004447721_003. ISBN 978-90-04-44772-1. S2CID 236752143.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d e f g h Grossman, Maxine; Sommer, Benjamin D. (2011). "GOD". përmbledhur nga Berlin, Adele (red.). The Oxford Dictionary of the Jewish Religion (bot. 2nd). Oxford and New York: Oxford University Press. fq. 294–297. doi:10.1093/acref/9780199730049.001.0001. ISBN 978-0-19-975927-9. LCCN 2010035774.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Hayes, Christine (2012). "Understanding Biblical Monotheism". Introduction to the Bible. The Open Yale Courses Series. New Haven and London: Yale University Press. fq. 15–28. ISBN 978-0-300-18179-1. JSTOR j.ctt32bxpm.6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Moberly, R. W. L. (1990). ""Yahweh is One": The Translation of the Shema". përmbledhur nga Emerton, J. A. (red.). Studies in the Pentateuch. Vetus Testamentum: Supplements. Vëll. 41. Leiden: Brill Publishers. fq. 209–215. doi:10.1163/9789004275645_012. ISBN 978-90-04-27564-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d e f Lebens, Samuel (2022). "Is God a Person? Maimonidean and Neo-Maimonidean Perspectives". përmbledhur nga Kittle, Simon; Gasser, Georg (red.). The Divine Nature: Personal and A-Personal Perspectives (bot. 1st). London and New York: Routledge. fq. 90–95. doi:10.4324/9781003111436. ISBN 978-0-367-61926-8. LCCN 2021038406. S2CID 245169096.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Leone, Massimo (pranverë 2016). Asif, Agha (red.). "Smashing Idols: A Paradoxical Semiotics" (PDF). Signs and Society. Chicago: University of Chicago Press on behalf of the Semiosis Research Center at Hankuk University of Foreign Studies. 4 (1): 30–56. doi:10.1086/684586. eISSN 2326-4497. hdl:2318/1561609. ISSN 2326-4489. S2CID 53408911. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 23 shtator 2017. Marrë më 20 tetor 2021.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Ben-Sasson, Hillel (2019). "Conditional Presence: The Meaning of the Name YHWH in the Bible". Understanding YHWH: The Name of God in Biblical, Rabbinic, and Medieval Jewish Thought. Jewish Thought and Philosophy (bot. 1st). Basingstoke and New York: Palgrave Macmillan. fq. 25–63. doi:10.1007/978-3-030-32312-7_2. ISBN 978-3-030-32312-7. S2CID 213883058.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)