Republikën Çeke, një qytet ligjor (çekisht: statutární město) është një korporatë komunale që i është dhënë statusi i qytetit me Akt të Parlamentit. Është më prestigjioz se titulli i thjeshtë město ("qytet"), i cili mund t'i jepet nga kabineti dhe kryetari i Dhomës së Deputetëve një bashkie që aplikon për të.

Praga, kryeqyteti i Republikës Çeke
Brno
Ostrava
Plzeň

Dallimet e qytetit statutor

Redakto

Statusi ligjor i qytetit është pjesërisht ceremonial; kryetari i bashkisë quhet primátor, sesa starosta i bashkive të tjera. Qytetet statutore lejohen të ndahen në bashki qytetesh vetëqeverisëse (njëjës městský obvod) ose pjesë të qytetit (njëjës městská část) me këshillat e tyre të zgjedhur; një qytet i tillë ligjor duhet të nxjerrë një statut (statut) që kufizon pushtetin tek bashkitë. Megjithatë, vetëm shtatë qytete të ligjshme e kanë bërë këtë. Qytetet Brno, Plzeň, Ústí nad Labem dhe Pardubice janë të ndara në bashki të qytetit dhe Liberec ka vetëm një bashki të qytetit me pjesën tjetër të qytetit që administrohet drejtpërdrejt. Brno është e ndarë në pjesë të qytetit, dhe Opava ka tetë pjesë të qytetit me pjesën tjetër të qytetit që administrohet drejtpërdrejt. Gjithashtu kryeqyteti i Pragës, ndonëse nuk është qytet ligjor de jure, është i ndarë në bashki të ngjashme vetëqeverisëse.

Historia

Redakto

Modeli rrjedh nga origjina e tij e zakonshme në Austro-Hungari. Deri në vitin 1928, 11 qytete në tokat çeke morën titullin ligjor të qytetit: Praga, Liberec, Brno, Jihlava, Kroměříž, Olomouc, Uherské Hradiště, Znojmo, Opava, Frýdek, dhe Bielsko (që u bë pjesë e Polonisë më 1920). Më 1 dhjetor 1928 numri i tyre u reduktua në pesë (Pragë, Liberec, Brno, Olomouc dhe Opava). Në vitin 1942 Plzeň u bë një qytet ligjor.[1]

Midis viteve 1949 dhe 1967, instituti i qyteteve statutore u anulua nga reforma në vetëqeverisje dhe krijimi i rajoneve. Vetëm Praga mbeti një qytet de facto statutor. Pas vitit 1967, disa qytete morën pozitë të ngjashme si Praga (Brno, Plzeň, Ostrava dhe Ústí nad Labem), por titulli ligjor i qytetit nuk u përdor.[1]

Koncepti u rinovua pas rënies së komunizmit me Aktin mbi Komunat në 1990, i cili krijoi 13 qytete statutore përveç Pragës, kryeqyteti i cili është ende një qytet de facto statutor.[1]

Ndryshe nga Austria, përpara se të shfuqizoheshin distriktet e Republikës Çeke, vetëm tre qytetet më të mëdha (Brno, Ostrava dhe Plzeň) përbënin një distrikt (okres) më vete; të tjerët ishin pjesë (edhe pse gjithmonë kryeqytet, përveç Havířov) e një distrikti me komuna më të vogla. Ndërsa prestigji i lidhur me statusin ligjor të qytetit u rrit, 12 qytete të tjera statutore u krijuan nga Ligji për Komunat në vitin 2000[2] dhe katër ndryshimet e tij të mëvonshme.

Ka vetëm dy qytete të ligjshme, Havířov dhe Třinec, që nuk janë selitë e distrikteve të tyre me të njëjtin emër.

Që nga gushti 2018, ka 26 qytete statutore (plus Praga), që përfshijnë të gjitha qytetet çeke me mbi 40 mijë banorë (dhe Třinec):

Emri Popullsia[3] Sipërfaqja (km2) Rajoni Qyteti ligjor që nga[1]
  Prague 1,384,732 496 Prague
  Brno 400,566 230 South Moravian 1990
  Ostrava 284,765 214 Moravian-Silesian 1990
  Plzeň 185,599 138 Plzeň 1990
  Liberec 107,982 106 Liberec 1990
  Olomouc 102,293 103 Olomouc 1990
  České Budějovice 97,377 56 South Bohemian 1990
  Hradec Králové 93,906 106 Hradec Králové 1990
  Pardubice 92,362 78 Pardubice 1990
  Ústí nad Labem 91,342 94 Ústí nad Labem 1990
  Zlín 74,255 103 Zlín 1990
  Havířov 69,694 32 Moravian-Silesian 1990
  Kladno 69,078 37 Central Bohemian 2000
  Most 63,882 87 Ústí nad Labem 2000
  Opava 55,600 91 Moravian-Silesian 1990
  Jihlava 53,986 88 Vysočina 2000
  Frýdek-Místek 53,938 52 Moravian-Silesian 2006
  Teplice 50,959 24 Ústí nad Labem 2003
  Karviná 49,724 57 Moravian-Silesian 2003
  Karlovy Vary 49,353 59 Karlovy Vary 1990
  Chomutov 47,023 29 Ústí nad Labem 2006
  Děčín 46,799 118 Ústí nad Labem 2006
  Mladá Boleslav 46,428 29 Central Bohemian 2003
  Jablonec nad Nisou 46,226 31 Liberec 2012
  Prostějov 43,563 39 Olomouc 2012
  Přerov 41,661 58 Olomouc 2006
  Třinec 34,266 85 Moravian-Silesian 2018

Referime

Redakto
  1. ^ a b c d "Analýzy: Analýza rozsahu výkonu veřejné správy v jednotlivých statutárních městech, městských částech a městských obvodech". mvcr.cz (në çekisht). Ministria e Brendshme e Republikës Çeke. 2018. fq. 16–18.
  2. ^ Act on Municipalities (2000); Předpis č. 128/2000 Sb. Zákon o obcích (obecní zřízení) (në çekisht)
  3. ^ "Population of Municipalities – 1 January 2024" (në anglisht). Czech Statistical Office. 2024-05-17.