Rrafshnalta e Peshterit

Rrafshnalta e Peshterit, (njihet edhe si vetëm Peshter), është rrafshnaltë karstike me një lartësi mbidetare prej 1250 m në jugperëndim të Serbisë, gjegjësisht veriu i trojeve shqiptare. Rrafshnalta e Peshterit është e pasur me kullosa. Popullsia kryesisht merret me blegtori. Janë të njohura prodhimet e qumështit, sidomos djathi i Senicës si dhe të mishit të terur. Në kuadër të Rrafshnaltës së Peshterit është edhe Fusha e Peshterit (lartësia mbidetare e së cilës është 1150 m), më një sipërfaqe prej 65 km².

Hulumtimet arkeologjike, të cilat janë bërë në Peshter, tregojnë se kjo rrafshnaltë në tërësi ka qenë e banuar që në neolit, në të vërtetë në fillim të epokës së bronzit. Për këtë dëshmojnë shumë murana, të cilat janë të shpërndara në tërë hapësirën dhe në popull janë të njohura edhe si varre latine dhe greke , gjë që indirekt tregon se në periudha më të vonshme historike të caktuara në këto treva kan lëvizur, qoftë edhe kalimthi edhe popullsi e karvanë tregtarësh e misionarë të ndryshëm. Vetëm në një hapësirë të caktuar në Peshter, gjegjësisht në fushën e Koshtanës, janë regjistruar 13 nekropole me murana dhe dy vendbanime. Sipas mendimit të D. Sredojviqit, banorët më të vjetër të Peshterit dhe trevave përreth në përgjithësi kanë qenë të banuara nga fisi ilir - dardanët. Mandej, gjithnjë sipas tij, në këto treva kanë ardhur autariatët, duke bërë trusni mbi dardanët, të cilët janë detyruar të zhvendosen në luginën e lumit Rashka.^[1]^[2]

Popullsinë e Peshterrit e përbëjnë kryesisht boshnjakët që janë kryesisht pasardhës të shqiptarëve. Për të cilët flet edhe Cvijic në superlativ, për pamjen e tyre."Në aspektin gjeografik, fiset më të forta etnografike të Gadishullit Ballkanik, janë: banorët e Kodrave të Malit të Zi, pjesët e Hercegovinës, Peshterit dhe viset e Shqipërisë veriore. Banorët e këtyre trevave i kanë ruajtur formën e vjetër të vëllazërisë fisnore, gjinive-fiseve dhe organizimin e tyre. Këta kryesisht janë shumë të gjatë, vitalë, elastikë dhe kurrsesi të trashë, fytyrë me plot shprehje, syshqiponjë të sojit të bukur/racës në Gadishullin Ballkanik – të gjithë, edhe shqiptarët myslimanë siç i quan ai “arbanasët muhamedanë”." ^[3] Për shkak të çështjeve politike që lidhen me shqiptarët pas Luftës së Dytë Botërore, banorët shqiptar kanë deklaruar veten e tyre si boshnjakë për të shmangur diskriminimin. Gjuha shqipe ende flitet nga fshatarët shqiptar në Peshter^[4]^[5].

Etimologjia

Emri Peshter rrjedh nga fjala shqipe peshë - rëndë, ter - thatësi ,tersi, tersi e rëndë^[6].

Referime

^ Azizi, Ismet (2019) Aqif Blyta: Kolosi i Pazarit të Ri, Logos-A, Shkup,ISBN 978-9989-58-782-5 faqe 26.
^ Azizi, Ismet (2022) Aćif ef. Hadžiahmetović-Bljuta: Velikan Sandžaka, Novi Pazar 2022. Fondacija "Memorialni centar Hadžet" ISBN 978-86-904604-0-3, faqe 24, 25
^ Cvijiqi: Peshterasit janë të gjatë, vitalë, elastikë, syshqiponjë, të sojit të bukur…!
^ Me shqiptarët e Peshterit në YouTube
^ Andrea Pieroni, Maria Elena Giusti, & Cassandra L. Quave (2011). "Cross-cultural ethnobiology in the Western Balkans: medical ethnobotany and ethnozoology among Albanians and Serbs in the Pešter Plateau, Sandžak, South-Western Serbia." Human Ecology. 39.(3): 335. "The current population of the Albanian villages is partly “bosniakicised”, since in the last two generations a number of Albanian males began to intermarry with (Muslim) Bosniak women of Pešter. This is one of the reasons why locals in Ugao were declared to be “Bosniaks” in the last census of 2002, or, in Boroštica, to be simply “Muslims”, and in both cases abandoning the previous ethnic label of “Albanians”, which these villages used in the census conducted during “Yugoslavian” times. A number of our informants confirmed that the self-attribution “Albanian” was purposely abandoned in order to avoid problems following the Yugoslav Wars and associated violent incursions of Serbian para-military forces in the area. The oldest generation of the villagers however are still fluent in a dialect of Ghegh Albanian, which appears to have been neglected by European linguists thus far. Additionally, the presence of an Albanian minority in this area has never been brought to the attention of international stakeholders by either the former Yugoslav or the current Serbian authorities."
^ Dr.Ejup Mushoviq: „Etnički procesi i etnička struktura stanovništva Novog Pazara, faqe 90.

Portali i Sanxhakut Tregu i Ri

Ky artikull me tematikë në lidhje me gjeografinë e Serbisë është një faqe cung. Ju mund të ndihmoni Wikipedia-n duke e përmirësuar atë.

[1] Azizi, Ismet (2019) Aqif Blyta: Kolosi i Pazarit të Ri, Logos-A, Shkup,ISBN 978-9989-58-782-5 faqe 26.

[2] Azizi, Ismet (2022) Aćif ef. Hadžiahmetović-Bljuta: Velikan Sandžaka, Novi Pazar 2022. Fondacija "Memorialni centar Hadžet" ISBN 978-86-904604-0-3, faqe 24, 25

[3] Cvijiqi: Peshterasit janë të gjatë, vitalë, elastikë, syshqiponjë, të sojit të bukur…!

[4] Me shqiptarët e Peshterit në YouTube

[5] Andrea Pieroni, Maria Elena Giusti, & Cassandra L. Quave (2011). "Cross-cultural ethnobiology in the Western Balkans: medical ethnobotany and ethnozoology among Albanians and Serbs in the Pešter Plateau, Sandžak, South-Western Serbia." Human Ecology. 39.(3): 335. "The current population of the Albanian villages is partly “bosniakicised”, since in the last two generations a number of Albanian males began to intermarry with (Muslim) Bosniak women of Pešter. This is one of the reasons why locals in Ugao were declared to be “Bosniaks” in the last census of 2002, or, in Boroštica, to be simply “Muslims”, and in both cases abandoning the previous ethnic label of “Albanians”, which these villages used in the census conducted during “Yugoslavian” times. A number of our informants confirmed that the self-attribution “Albanian” was purposely abandoned in order to avoid problems following the Yugoslav Wars and associated violent incursions of Serbian para-military forces in the area. The oldest generation of the villagers however are still fluent in a dialect of Ghegh Albanian, which appears to have been neglected by European linguists thus far. Additionally, the presence of an Albanian minority in this area has never been brought to the attention of international stakeholders by either the former Yugoslav or the current Serbian authorities."

[6] Dr.Ejup Mushoviq: „Etnički procesi i etnička struktura stanovništva Novog Pazara, faqe 90.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]