Wikipedia

Shpërthimi Minoan

mal
(Përcjellë nga Shpërthimi i Santorinit)

Shpërthimi Minoan ishte një shpërthim vullkanik katastrofik që shkatërroi ishullin Egje të Therës (i quajtur edhe Santorini) rreth vitit 1600 pes.[1][2] Ai shkatërroi vendbanimin minoan në Akrotiri, si dhe komunitetet dhe zonat bujqësore në ishujt e afërt dhe në bregdetin e Kretës me tërmete dhe paleotsunami të mëvonshme.[3] Me një Indeks të Shpërthimit Vullkanik (VEI) midis 6 dhe 7, ai rezultoi në nxjerrjen e afërsisht 28-41 km3 ekuivalenti të shkëmbinjve të dendur (DRE),[4][5] shpërthimi ishte një nga ngjarjet më të mëdha vullkanike në historinë njerëzore.[6][7][8] Meqenëse tefra nga shpërthimi Minoan shërben si një horizont shënues në pothuajse të gjitha vendet arkeologjike në Mesdheun Lindor,[9] data e saktë e saj është e një rëndësie të madhe dhe është debatuar ashpër mes arkeologëve dhe vullkanologëve për dekada,[10][11] pa arritur në një përfundim të caktuar.

Small figures of people can be seen at the top looking into craters strewn with grey rocks.
Krateret vullkanike në Santorini, qershor 2001.

Megjithëse nuk ka të dhëna të qarta të lashta të shpërthimit, shtëllunga e tij dhe rrufeja vullkanike mund të jenë përshkruar në Stele egjiptiane të Tempestit.[12] Kinezët e Bamboo Annals raportuan qiej të verdhë të pazakontë dhe ngrica verore në fillim të dinastisë Shang, të cilat mund të kenë qenë pasojë e dimrit vullkanik (ngjashëm me 1816, Viti pa verë, pas shpërthimit të malit Tambora në 1815).[13]

Shiko edhe

Redakto

Referime

Redakto
  1. ^ Hardy DA (1989). "Therea and the Aegean World III", Volume III—Chronology (Proceedings of the Third International Congress, Hardy DA, editor). Marrë më 2008-03-16. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Paris, Raphael, et al., (2022). "A Minoan and a Neolithic tsunami recorded in coastal sediments of Ios Island, Aegean Sea, Greece", in: Marine Geology, Volume 452, October 2022, Abstract: "...tsunami deposits on the coasts of Ios Island, Aegean Sea, Greece...marine sediments and pumices from the ~1600 BCE Minoan eruption of Santorini volcano. This is the first evidence of the Minoan tsunami in the Cycladic Islands North of Santorini."
  3. ^ Antonopoulos, J. (1992). "The great Minoan eruption of Thera volcano and the ensuing tsunami in the Greek Archipelago". Natural Hazards. 5 (2): 153–68. Bibcode:1992NatHa...5..153A. doi:10.1007/BF00127003. S2CID 129836887. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Karstens, J.; Preine, J.; Crutchley, G.J.; Kutterolf, S.; van der Bilt, W.; Hooft, E.; Druitt, T.H.; Schmid, F.; Cederstrøm, J.M.; Hübscher, C.; Nomikou, P.; Carey, S.; Kühn, M.; Elger, J.; Berndt, C. (2022). "Revising the volume of the Minoan eruption (Santorini) based on new marine geophysical and sedimentological data" (PDF). 11th Conference Cities on Volcanoes (COV11). {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Karstens, Jens; Preine, Jonas; Crutchley, Gareth J.; Kutterolf, Steffen; van der Bilt, Willem G. M.; Hooft, Emilie E. E.; Druitt, Timothy H.; Schmid, Florian; Cederstrøm, Jan Magne; Hübscher, Christian; Nomikou, Paraskevi; Carey, Steven; Kühn, Michel; Elger, Judith; Berndt, Christian (2023-04-29). "Revised Minoan eruption volume as benchmark for large volcanic eruptions". Nature Communications (në anglisht). 14 (1): 2497. Bibcode:2023NatCo..14.2497K. doi:10.1038/s41467-023-38176-3. ISSN 2041-1723. PMC 10148807. PMID 37120623.
  6. ^ Oppenheimer, Clive (2003). "Climatic, environmental and human consequences of the largest known historic eruption: Tambora volcano (Indonesia) 1815". Progress in Physical Geography. 27 (2): 230–59. Bibcode:2003PrPG...27..230O. doi:10.1191/0309133303pp379ra. S2CID 131663534. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ McCoy, FW, & Dunn, SE (2002). "Modelling the Climatic Effects of the LBA Eruption of Thera: New Calculations of Tephra Volumes May Suggest a Significantly Larger Eruption than Previously Reported" (PDF). Chapman Conference on Volcanism and the Earth's Atmosphere. Thera, Greece: American Geographical Union. Marrë më 2007-05-29. {{cite conference}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  8. ^ Sigurdsson H, Carey, S, Alexandri M, Vougioukalakis G, Croff K, Roman C, Sakellariou D, Anagnostou C, Rousakis G, Ioakim C, Gogou A, Ballas D, Misaridis T, & Nomikou P (2006). "Marine Investigations of Greece's Santorini Volcanic Field". Eos. 87 (34): 337–48. Bibcode:2006EOSTr..87..337S. doi:10.1029/2006EO340001. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)
  9. ^ Friedrich, Walter L. (2013). "The Minoan Eruption of Santorini around 1613 B. C. and its consequences" (PDF). Tagungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle. 9: 37–48. ISSN 1867-4402. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Aitken, M. J. (1988). "The Thera Eruption: Continuing Discussion of the Dating". archaeometry. 30 (1): 165–182. doi:10.1111/j.1475-4754.1988.tb00444.x. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Kutschera, Walter (2020). "On the enigma of dating the Minoan eruption of Santorini". PNAS. 117 (16): 8677–8679. Bibcode:2020PNAS..117.8677K. doi:10.1073/pnas.2004243117. PMC 7183194. PMID 32291333. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ Foster, Karen Polinger; etj. (1996). "Texts, Storms, and the Thera Eruption". Journal of Near Eastern Studies. 55 (1): 1–14. doi:10.1086/373781. S2CID 162024484. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Pang, K. D.; etj. (1989). "Climatic and Hydrologic Extremes in Early Chinese History: Possible Causes and Dates". Eos. 70: 1095. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Shpërthimi_Minoan&oldid=2674836"