Wikipedia

Santorini

mal

Santorini (Greqisht: Σαντορίνη shqiptimi [sandoˈrini])) zyrtarisht Thira (Greqisht: Θήρα [ˈθira]) është një ishull në detin Egje jugor, rreth 200 km në juglindje të kontinentit të Greqisë. Është ishulli më i madh i një arkipelagu të vogël, rrethor, i cili mban të njëjtin emër dhe është mbetja e një caldera vullkanike. Ai formon anëtarin më jugor të grupit të ishujve Cyclades, me një sipërfaqe prej afërsisht 73 km2 dhe një popullsi prej 15,250 (sipas regjistrimit më 2011). Komuna e Santorinit përfshin ishujt e banuar të Santorini dhe Thirasia, si dhe ishujt e pabanuar Nea Kameni, Palea Kameni, Aspronisi dhe Christiana. Sipërfaqja e përgjithshme e tokës është 90.623 km22.[1] Santorini është pjesë e njësisë rajonale të Thira.[2]

Santorini / Thira
Σαντορίνη / Θήρα
Ishull
Pamje nga Fira, e marrur nga ana veriore
Pamje nga Fira, e marrur nga ana veriore
Location of Santorini / Thira
Koordinatat: 36°24′54″N 25°25′57″E / 36.41500°N 25.43250°E / 36.41500; 25.43250
VendiGreqia
Rajoni administrativEgjeu Jugor
Njësi rajonaleThira
Qeveria
 • KryetariAntonis Sigalas
Sipërfaqja
 • Komuna90,69 km2 (35,02 sq mi)
Lartësia mbidetare
350 m (1.150 ft)
Popullsia
 (2011)
 • Komuna15.550
 • Dendësia170/km2 (440/sq mi)
Zona kohoreUTC+2 (EET)
 • Verës (DST)UTC+3 (EEST)
Kodet postare
847 00, 847 02
Prefiksi22860
Targat e automjeteveEM
Faqja zyrtarewww.dservion.gr

Ishulli ishte vendi i një prej shpërthimeve më të mëdha vullkanike në historinë e regjistruar: shpërthimi Minoan (ndonjëherë i quajtur shpërthimi i Therës), i cili ndodhi rreth 3,600 vjet më parë në kulmin e civilizimit Minoan. Shpërthimi la një kaldera të madhe të rrethuar nga depozitat e hirit vullkanik të thellë qindra metra. Mund të ketë çuar indirekt në shembjen e civilizimit Minoan në ishullin e Kretës, 110 km në jug, përmes një cunami gjigant. Një tjetër teori popullore thotë se shpërthimi i Thera-s është burimi i legjendës së Atlantidës.

Është qendra vullkanike më aktive në Harkun Vullkanik të Egjeut Jugor, megjithëse ajo që mbetet sot është kryesisht një kaldera e mbushur me ujë. Harku vullkanik është afërsisht 500 km i gjatë dhe 3 deri në 40 km i gjerë. Rajoni fillimisht u bë vullkanikisht aktiv rreth 3-4 milion vjet më parë, megjithëse vullkanizmi në Thera filloi rreth 2 milion vjet më parë me nxjerrjen e lavave dacitike nga shfryn përreth Akrotiri.

Emrat

Redakto

Santorini u emërua nga Perandoria Latine në shekullin e trembëdhjetë dhe është një referencë për Shën Irene, nga emri i katedrales së vjetër në fshatin Perissa - emri Santorini është një tkurrje e emrit Santa Irini.[3] Para kësaj, ajo njihej si Kallístē (Καλλίστη, "më e bukura"), Strongýlē (Greqisht: Στρογγύλη, "ajo rrethore"), ose Thēra.[4] Emri Thera u ringjall në shekullin e nëntëmbëdhjetë si emri zyrtar i ishullit dhe qyteti i tij kryesor, por emri bisedor Santorini është ende në përdorim popullor.

Komuna

Redakto

Komuna aktuale e Therës (zyrtarisht: "Thira", greqisht: Δήμος Θήρας),[5][6] e cila mbulon të gjitha vendbanimet në ishujt e Santorini dhe Therasia, u formua në reformën e qeverisjes vendore më 2011, nga bashkimi i ish-komunave Oia dhe Thera.[2]

Oia tani quhet një Κοινότητα (bashkësi), brenda komunës së Therës, dhe përbëhet nga nënndarjet lokale (greqisht: τοπικό διαμέρισμα) të Therasia dhe Oia.

Komuna e Therës përfshin 12 nënndarje shtesë lokale në ishullin Santorini: Akrotiri, Emporio, Episkopis Gonia, Exo Gonia, Imerovigli, Karterados, Megalohori, Mesaria, Pyrgos Kallistis, Thera (selia e bashkisë), Vothon dhe Vourvulos.

Ekonomia

Redakto

Industria kryesore e Santorinit është turizmi. Bujqësia gjithashtu bën pjesë në ekonominë e saj dhe ishulli mban një industri vere, bazuar në varietetin vendas të rrushit Assyrtiko. Varietetet e bardha përfshijnë gjithashtu Athiri dhe Aidani, ndërsa varietetet e kuqe përfshijnë mavrotragano dhe mandilaria.

Klima

Redakto

Santorini ka një klimë gjysmë të thatë (Klasifikimi i klimës Köppen Bsh) me karakteristika mesdhetare.[7] Reshjet janë mesatarisht 371 mm në vit. Në sezonin e verës, gjithashtu mund të vërehen erëra të forta.[8]

Historia

Redakto

Lufta e Dytë Botërore

Redakto

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Santorini u pushtua në vitin 1941 nga forcat italiane, dhe nga ato të gjermanëve në vitin 1943. Në vitin 1944, garnizoni gjerman dhe italian në Santorini u bastis nga një grup komandosh të shërbimit special të varkave britanike, duke vrarë shumicën e njerëzve të saj. Pesë banorët vendas u qëlluan më vonë për hakmarrje, duke përfshirë kryetarin e bashkisë.[9][10]

Santorini modern

Redakto

Turizmi

Redakto

Industria kryesore e Santorinit është turizmi, veçanërisht në muajt e verës. Zgjerimi i turizmit ka rezultuar në rritjen e ekonomisë dhe popullsisë. Akrotiri është një vend i madh arkeologjik, me rrënoja nga epoka Minoane. Santorini u rendit në ishullin më të lartë në botë nga shumë revista dhe faqe udhëtimesh, duke përfshirë Travel+Leisure Magazine,[11] BBC,[12] gjithashtu edhe US News.[13] Rreth 2 milion turistë vizitojnë çdo vit.[14]

Guroret e shtufit të ishullit janë mbyllur që nga viti 1986, në mënyrë që të ruhet kaldera. Në vitin 2007, anija e lundrimit MS Sea Diamond u përplas dhe u fundos brenda në kaldera. Që nga viti 2019, Santorini është një tërheqje e veçantë për çiftet aziatike që vijnë në Santorini për të bërë foto para dasmës të bëra në sfondin e peizazhit të ishullit.[15]

 
Pamje panoramike e qytetit kryesor të Santorinit, Fira.
 
Peizashi i natës së Fira

Bujqësia

Redakto

Për shkak të ekologjisë dhe klimës së tij unike, dhe veçanërisht tokës së saj të hirit vullkanik, Santorini është shtëpia e prodhimeve unike dhe të çmuara.

Industria e verës

Redakto

Ishulli mbetet shtëpia e një industrie të vogël, por të lulëzuar, të verës, bazuar në varietetin vendas të rrushit, Assyrtiko, me kultivime ndihmëse të dy varieteteve të tjera të Egjeut, Athiri dhe Aidini. Hardhitë janë jashtëzakonisht të vjetra dhe rezistente ndaj phylloxera (atribuar nga prodhuesit e verës në tokën vullkanike të kulluar mirë dhe kiminë e saj), kështu që hardhitë nuk kishin nevojë për zëvendësim gjatë epidemisë së madhe të phylloxera së fundit të shekullit të 19-të. Në përshtatjen e tyre me habitatin e tyre, rrushi të tilla mbillen larg, pasi burimi i tyre kryesor i lagështisë është vesa, dhe ata shpesh stërviten në formën e shportave me spirale të ulëta, me rrushin të varur brenda për t'i mbrojtur nga erërat.

Krenaria vreshtare e ishullit është Vinsanto (italisht: "verë e shenjtë") (Visanto) e ëmbël dhe e fortë, një verë ëmbëlsire e bërë nga rrushi më i mirë i tharë në diell Assyrtiko, Athiri dhe Aidini, dhe që pëson plakjen e fuçisë së gjatë (deri në njëzet apo njëzet e pesë vjet për cuvées kryesore). Pjeket për një verë të ëmbël, të errët dhe ëmbëlsirë qelibare të errët, që ka arritur famë në të gjithë botën, duke zotëruar aromat standarde Assyrtiko të agrumeve dhe mineraleve, të shtresuara me nuanca të arrave, rrushit të thatë, fiqve, mjaltit dhe çajit.

Verërat e bardha nga ishulli janë jashtëzakonisht të thata me një aromë të fortë, agrumesh dhe aroma minerale dhe kripë jodide të kontribuara nga toka vullkanike e ashy, ndërsa plakja e fuçisë u jep disa verërave të bardha një aromë të lehtë temjan, pak a shumë si Vinsanto. Nuk është e lehtë të jesh një vreshtar në Santorini; kushtet e nxehta dhe të thata i japin tokës një prodhimtari shumë të ulët. Rendimenti për hektar është vetëm 10 deri në 20% të rendimenteve që janë të zakonshme në Francë ose Kaliforni. Verërat e ishullit janë të standardizuara dhe të mbrojtura nga emërtimet e origjinës "Vinsanto" dhe "Santorini" OPAP.[16]

Një fabrikë birre, Santorini Brewing Company, filloi të funksiononte nga Santorini në vitin 2011, me qendër në rajonin e verës të ishullit.[17]

Arkitektura

Redakto

Arkitektura tradicionale e Santorinit është e ngjashme me atë të Cyclades të tjera, me shtëpi kubike të ulëta, të bëra prej guri lokal dhe të zbardhura ose të zbardhura me hiri të ndryshëm vullkanik të përdorura si ngjyra. Këto ngjyra, vitet e fundit, kanë tendencë të zëvendësojnë të bardhën në ngjyrën e fasadave të shtëpive, sipas arkitekturës tradicionale të ishullit pasi u zhvillua deri në tërmetin e madh të vitit 1956. Karakteristikë unike është përdorimi i zakonshëm i hypóskapha: zgjatimet e shtëpitë e gërmuara anash ose poshtë në shtufin përreth. Këto dhoma çmohen për shkak të izolimit të lartë të siguruar nga shtufi i mbushur me ajër dhe përdoren si lagje të freskëta unike në verë dhe ngrohtësi në dimër. Këto janë hapësira premium magazinimi për prodhime, posaçërisht për bodrumet e verës: kantinat e verës Kánava të Santorini.

Kur tërmete të fuqishëm goditën ishullin në vitin 1956, gjysma e ndërtesave u shkatërruan plotësisht dhe një numër i madh pësuan dëme të riparueshme. Banesat nëntokësore përgjatë kreshtës me pamje nga kaldera, ku paqëndrueshmëria e tokës ishte përgjegjëse për shkallën e madhe të dëmtimit, duhej të evakuoheshin. Shumica e popullsisë së Santorinit u desh të emigronte në Pire dhe Athinë.[18]

Transporti

Redakto

Portet

Redakto

Santorini ka dy porte: Athinios (Ferry Port) dhe Skala (Porti i Vjetër).[19] Anijet e lundrimit ankorohen pranë Skala dhe pasagjerët transferohen nga anijet lokale në bregdet në Skala, ku Fira mund të arrihet me teleferik, në këmbë ose me gomar.[20] Anijet turistike nisen nga Skala për në Nea Kameni dhe destinacione të tjera Santorini.[21]

Aeroporti

Redakto
Artikulli kryesor: Aeroporti Ndërkombëtar Santorini
 
Aeroporti i Santorinit shikuar nga Thera antike.

Santorini është një nga ishujt e paktë të Cyclades me një aeroport të madh, i cili shtrihet rreth 6 km në juglindje të qendrës së Therës. Pista kryesore e asfaltit (16L-34R) është 2.125 metra në gjatësi, dhe autostrada paralele u ndërtua për specifikimin e pistës (16R-34L). Mund të strehojë avionë Boeing 757, Boeing 737, Airbus 320, Avro RJ, Fokker 70, dhe ATR 72. Linjat ajrore të planifikuara përfshijnë Olympic Air, Aegean Airlines, and Ryanair, me fluturime me qira nga linja ajrore të tjera gjatë verës, dhe me transport nga dhe në terminalin ajror të disponueshëm përmes autobusëve, taksive, kamionëve të hotelit dhe makinave me qira.

Referime

Redakto
  1. ^ "Population & housing census 2001 (incl. area and average elevation)" (PDF) (në greqisht). National Statistical Service of Greece. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 21 shtator 2015. Marrë më 1 tetor 2020.
  2. ^ a b Kallikratis law Arkivuar 27 prill 2017 tek Wayback Machine (në greqisht)
  3. ^ Scheffel, Richard L.; Wernet, Susan J., red. (1980). Natural Wonders of the World (në anglisht). United States of America: Reader's Digest Association, Inc. fq. 336–337. ISBN 978-0-89577-087-5.
  4. ^ C. Doumas (editor). Thera and the Aegean world: papers presented at the second international scientific congress, Santorini, Greece, August 1978. London, 1978. ISBN 0-9506133-0-4
  5. ^ "Δήμος Θήρας, the official municipal government website" (në greqisht). Marrë më 2011-04-17.
  6. ^ "Municipality of Thira, English language version of the official municipal government website" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 2012-07-27. Marrë më 2011-04-17.
  7. ^ "Weather in Santorini". Santorini.net (në anglisht).
  8. ^ "Santorini information, traditional products, beaches, volcano and villages, Attractions, Events – Santorini holidays 2014". www.greektouristguides.com (në anglisht). Marrë më 2015-10-23.
  9. ^ Mortimer, Gavin. The Special Boat Squadron in WW2, Osprey, 2013, ISBN 1782001891.
  10. ^ Lewis, Damien. Churchill's Secret Warriors, Quercus 2014, ISBN 1848669178.
  11. ^ "2011 World's Best Awards". Travel+Leisure (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 korrik 2011. Marrë më 1 tetor 2020.
  12. ^ "World's Best Islands" (në anglisht). BBC. Arkivuar nga origjinali më 1 dhjetor 2011. Marrë më 2011-12-01.
  13. ^ "World's Best Island". US News (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 8 prill 2014. Marrë më 2014-04-01.
  14. ^ Smith, Helena (28 gusht 2017). "Santorini's popularity soars but locals say it has hit saturation point". The Guardian (në anglisht). Marrë më 28 gusht 2017.
  15. ^ Horowitz, Jason; Boushnak, Laura (6 gusht 2019). "The Bride, the Groom and the Greek Sunset: A Perfect Wedding Picture". The New York Times (në anglisht). Marrë më 8 dhjetor 2019.
  16. ^ "Greece Santorini History". www.greecesantorini.com (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 23 shkurt 2016. Marrë më 2015-11-03.
  17. ^ "Greece's Handcrafted Beers Hit the Spot | GreekReporter.com". greece.greekreporter.com (në anglishte amerikane). Marrë më 2018-08-22.
  18. ^ "Restoration, Reconstruction and Simulacra" (PDF) (në anglisht).
  19. ^ Santorini Port Authority http://www.santorini-port.com
  20. ^ "Greek island accused of abusing its star attraction: donkeys". DW.COM (në anglishte britanike). 2019-07-08. Marrë më 2019-07-11.
  21. ^ Santorini Port Authority http://www.santoriniport.com
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Santorini&oldid=2570800"