Homo georgicus: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Refuzoi ndryshimin e fundit të tekstit (nga Adtf8) dhe riktheu rishikimin 1941455 nga Βατο Etiketa: Manual revert |
v Përkthim i artikullit në shqip. Etiketat: Përpunim pamor Edit Check (references) activated Edit Check (references) declined (common knowledge) |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Dmanisi-D3444. Homo erectus or Homo georgicus.jpg|parapamje]]
'''Homo georgicus''' është një specie e propozuar e ''Homo''-s, bazuar në mbetje fosile të gjetura në Dmanisi, Gjeorgji, në fund të viteve 1990 dhe fillim të viteve 2000. Këto mbetje, përfshirë kafkën, nofullat dhe një skelet të pjesshëm, datojnë rreth 1.8 milion vjet më parë, duke i bërë ato disa nga dëshmitë më të hershme të paraardhësve të njeriut në Euroazi. Këto mbetje janë të rëndësishme, sepse tregojnë një përzierje tiparësh që duken ndërmjet ''Homo habilis'' dhe ''Homo erectus''.<ref>{{Cite journal |last=Vekua |first=Abesalom |last2=Lordkipanidze |first2=David |last3=Rightmire |first3=G. Philip |last4=Agusti |first4=Jordi |last5=Ferring |first5=Reid |last6=Maisuradze |first6=Givi |last7=Mouskhelishvili |first7=Alexander |last8=Nioradze |first8=Medea |last9=de Leon |first9=Marcia Ponce |last10=Tappen |first10=Martha |last11=Tvalchrelidze |first11=Merab |last12=Zollikofer |first12=Christoph |date=2002-07-05 |title=A New Skull of Early Homo from Dmanisi, Georgia |url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.1072953 |journal=Science |language=en |volume=297 |issue=5578 |pages=85–89 |doi=10.1126/science.1072953 |issn=0036-8075}}</ref>
Në fillim, shkencëtarët menduan se fosilet e Dmanisi-t i përkisnin ''Homo ergaster'', një specie që mendohej të ishte paraardhës i drejtpërdrejtë i ''Homo erectus''. Megjithatë, zbulimi i ndryshimeve të madhësisë dhe karakteristikave të tjera të veçanta e çuan kërkuesit të propozonin një specie të re, ''Homo georgicus'', në vitin 2002. Emri i species vjen nga rajoni ku u gjetën fosilet.
Skeleti i pjesshëm i zbuluar në vitin 2001 ishte një nga gjetjet kryesore, duke ofruar prova shtesë për aktivitetin njerëzor në këtë zonë. Përveç mbetjeve, u gjetën gjithashtu mjete guri dhe kocka kafshësh, duke sugjeruar se këta njerëz të hershëm po përdornin mjete dhe mund të ishin angazhuar në gjueti ose mbledhje.
Fosilet e ''Homo georgicus'' kanë pasur një ndikim të madh në diskutimet mbi evolucionin e njeriut, veçanërisht në lidhje me migrimin dhe përshtatjen e specieve të hershme të njeriut. Mbështetja e tyre tregon se njerëzit e hershëm në Gjeorgji kishin një kombinim të tipareve primitive dhe më të avancuara, duke i bërë ata një pjesë të rëndësishme për të kuptuar kompleksitetin e historisë evolucionare të njeriut.
== Interpretime. ==
=== Kafka e vogël. ===
Me një volum truri rreth 600 cm³, kafka D2700 daton rreth 1.77 milion vjet dhe është në gjendje të mirë. Kafkës i përket një nga kockat më të vogla dhe më primitive të homininëve që është zbuluar jashtë Afrikës.
Në Afrikë, Australopithecinët dhe Homo të hershëm përfaqësojnë dy rrugë evolutive të dallueshme që ndajnë një paraardhës të përbashkët. Ndërsa në Gjeorgji, specimenët, me një tru që ka vetëm gjysmën e madhësisë së trurit të njeriut të sotëm, ishin më të vegjlit e gjetur deri në zbulimin e '''Homo floresiensis''' në ishullin e Flores, në vitin 2003.
Ka një dimorfizëm të fortë seksual, me meshkujt që janë dukshëm më të mëdhenj se femrat. Ky është një tipar primitiv. Ai është më pak i dukshëm në speciet e njeriut më të vonshme në Evropë (p.sh. '''Homo antecessor''', '''Homo heidelbergensis''' dhe '''Homo neanderthalensis''').
Madhësia e vogël e kësaj specie kontraston me madhësinë shumë më të madhe të '''Homo erectus'''. '''Homo georgicus''' ishte specie e parë e ''Homo''-s që u vendos në Evropë, rreth 800,000 vjet para '''Homo erectus'''.
Më vonë, u gjetën katër skelete fosile, duke treguar një specie primitive në kafkë dhe trupin e sipërm, por me shtylla kurrizore dhe këmbë të poshtme relativisht të avancuara, që ofronin lëvizshmëri më të madhe. Ata tani mendohet të përfaqësojnë një fazë pas kalimit mes ''Australopithecus'' dhe ''Homo erectus'', dhe janë datuar në 1.8 milion vjet më parë.<ref>{{Cite web |date=2011-05-09 |title=CBS News/New York Times Monthly Poll, September 2009 |url=https://doi.org/10.3886/icpsr27805 |access-date=2024-12-11 |website=ICPSR Data Holdings}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Lordkipanidze |first=David |last2=Jashashvili |first2=Tea |last3=Vekua |first3=Abesalom |last4=de León |first4=Marcia S. Ponce |last5=Zollikofer |first5=Christoph P. E. |last6=Rightmire |first6=G. Philip |last7=Pontzer |first7=Herman |last8=Ferring |first8=Reid |last9=Oms |first9=Oriol |last10=Tappen |first10=Martha |last11=Bukhsianidze |first11=Maia |last12=Agusti |first12=Jordi |last13=Kahlke |first13=Ralf |last14=Kiladze |first14=Gocha |last15=Martinez-Navarro |first15=Bienvenido |date=2007-09 |title=Postcranial evidence from early Homo from Dmanisi, Georgia |url=https://www.nature.com/articles/nature06134 |journal=Nature |language=en |volume=449 |issue=7160 |pages=305–310 |doi=10.1038/nature06134 |issn=0028-0836}}</ref> Grumbulli përfshin një nga nofullat më të mëdha të Homo-s të periudhës Pleistocen (D2600), një nga nofullat më të vogla të periudhës Pleistocen të Poshtëm (D211), një sub-adult pothuajse të plotë (D2735), dhe një ekzemplar pa dhëmbë (D3900).<ref>{{Cite journal |last=Rightmire |first=G. Philip |last2=Van Arsdale |first2=Adam P. |last3=Lordkipanidze |first3=David |date=2008-06 |title=Variation in the mandibles from Dmanisi, Georgia |url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0047248408000316 |journal=Journal of Human Evolution |language=en |volume=54 |issue=6 |pages=904–908 |doi=10.1016/j.jhevol.2008.02.003}}</ref>
== Klasifikimi. ==
''H. georgicus'' shpesh klasifikohet si ''Homo erectus georgicus''. Definimi klasik i librit të tekstit për ''H. erectus'' përfshinte një gamë madhësie të trurit nga 900 deri në 1150 ccs. Nëse specimenët e ''georgicus'' dhe specimenët e ''Flores'' (Homo floresiensis) përfshihen në ''H. erectus'', atëherë gama e kapacitetit të trurit është dyfish, nga 600 ccs deri në 1150 ccs. Disa gjithashtu e konsiderojnë ''Homo ergaster'' si një nënspecies të ''H. erectus''. Madhësia ka të bëjë me këtë: si ''georgicus'' ashtu edhe ''floresiensis'' ishin shumë më të vegjël se ''erectus'' klasik, i cili ishte i njëjtë në lartësi me njeriun modern.<ref>{{Cite book |last=Stanford |first=Craig B. |title=Biological anthropology: the natural history of humankind |last2=Allen |first2=John S. |last3=Antón |first3=Susan C. |date=2013 |publisher=Pearson |isbn=978-0-205-24459-1 |edition=3. ed., international ed |series=Pearson always learning |location=Boston}}</ref> Klasifikimi i të gjitha këtyre specieve ose nënspecieve është përkohësor në këtë moment dhe ende po diskutohet.<ref>{{Cite journal |last=Ant�n |first=Susan C. |date=2003 |title=Natural history ofHomo erectus |url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajpa.10399 |journal=American Journal of Physical Anthropology |language=en |volume=122 |issue=S37 |pages=126–170 |doi=10.1002/ajpa.10399 |issn=0002-9483}}</ref>
== Referencat ==
# Vekua, Abesalom; Lordkipanidze, David ''et al'' 2002 (2002). "A new skull of early ''Homo'' from Dmanisi, Georgia". ''Science''. '''297''' (5578): 85–9. Bibcode:2002Sci...297...85V. doi:10.1126/science.1072953. ISSN 0036-8075. <nowiki>PMID 12098694</nowiki>. S2CID 32726786.
# Wilford, John Noble 2007. "New fossils offer glimpse of human ancestors". The New York Times. Retrieved 9 September 2009.
# Lordkipanidze, David et al 2007 (2007). "Postcranial evidence from early Homo from Dmanisi, Georgia" (PDF). Nature. 449 (7160): 305–310. Bibcode:2007Natur.449..305L. doi:10.1038/nature06134. <nowiki>PMID 17882214</nowiki>.
# Rightmire, G. Philip; Van Arsdale, Adam P. & Lordkipanidze, David 2008 (2008). "Variation in the mandibles from Dmanisi, Georgia". Journal of Human Evolution. 54 (6): 904–8. doi:10.1016/j.jhevol.2008.02.003. ISSN 0047-2484. <nowiki>PMID 18394678</nowiki>.
# Stanford, Craig; Allen, John S. & Antón, Susan C. 2013. Biological anthropology. 3rd ed, Pearson, p372: What's size got to do with it? ISBN 978-0-205-24459-1
# More discussion in: Antón S.C. 2003. Natural history of Homo erectus. Am. J. Phys. Anthropol. 122: 126–170. doi:10.1002/ajpa.10399 <br />
{{cung}}
| |||