Wikipedia

Xhuzepe Verdi: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
{{pp}}
[[Skeda:Verdi.jpg|thumb|right|200px|Portret i Gjuzepe Verdit, nga [[Giovanni Boldini]], 1886 - [[Galleria Nazionale d'Arte Moderna]], [[Roma]]]]
'''Giuseppe Verdi''' ([[1813]]-[[1901]]) eshteështë kompozitori me njohur i operesoperës italiane, jo vetemvetëm i shekullit te XIX. Ai mbetet si njeri nder kompozitoret me te njohur te botes ne historinehistorinë e operesoperës. Verdi u lind me 10 tetor 1813 ne fshatin La Ronkole te ItaliseItalisë Veriore, ne njenjë familje te varfervarfër. Prirja dhe dashuria e tij perpër muzikenmuzikën u shfaqen qysh heretherët por shkollimi qeqë i veshtirevështire ngase kishte origjine nga fshati dhe mungesmungesë te mjeteve materiale.
 
Ne moshenmoshën 18 vjeqarevjeçare deshirondëshiron te rexhistrohetregjistrohet ne konservatorion e Milanos, por u refuzua perpër shkak se kishte kaluar moshenmoshën e paraparparaparë dhe se nuk zotrontezotëronte mire pianon, perpër ket arsye verdit u detyrua qeqë Muziken ta mesoj privatisht dhe njekohesisht te punoj qeqë ta siguronte ekzistencen. Ne saje te talentit te rralle dhe zellit te madh Verdi arriti te kompensonte mesimet qeqë do ti bente ne konservatorio, ai meqe punonte si instrumenist ne qytetzen Buseto, arriti te krijonte operat e para qeqë do te shfaqeshin ne Milano. Ai perveqpërveç punes perpër ngritjen e tij profesionale, lexonte veprat e Hygos, Sherlit, Dymas, Shekspirit etj, e qeqë ketokëto do te beheshin mbeshtetje perpër krijimin e libretove te operave te tij te njohura. Xhyzepe Verdi jetoj ne kohen kur populli i tij po luftonte perpër Clirimin dhe bashkimin e atdheut prandaj ky ishte deshmitar dhe pjesmarres ne ketokëto luftera. Faza e pare e krijtarise se verdit frymezohet nga ketokëto ngjarje prandaj kjo etape mund te quhet si etapa Revulucionare e Verdit, gjate kesajkësaj kohe ai arrin sukesin e vet te pare me operen nabukodonozor e cila me permbajtjen e saj alegorike aludonte levizjen revulucionare te Rizorgjimentos (Rilindjes) qeqë nga kjo oper emri i verdit u be siomboj i kesajkësaj levizje qeqë shprehej me (VIVA vitori emannuel) rrofte vitorio emanueli mbreti i talise pra i brohorisnin mbretit te italis ne vend te atij te austrise nen sundimin e te cilit ishte italia. Korali nga opera Nabukodonozor kendohej si kengekënge patriotike nga masat italiane.
 
Pas suksesit te par e te madh radhiten operat e tjera te Verdit, i cili u be i njohur dhe i popullarizuar jo vetem ne itali por edhe ne Evropen e kulturuar.
Verdi dallon nga bashkatdhetaret e vet, kompozitoret te ciletcilët vite te tera jetonin larg atdheut. Ai tere jeten e tij e kaloi ne atdhe-Italii lidhur me popullin si njenjë patriot i vertet, duke studiuar historine jeten dhe mbi te gjitha muziken popullore dhe artistike te tradites nga e cila hoqi disa mungesa eventuale qeqë vereheshin veqanarisht ne operat seria. Ai beri sintezen e vetive pozitive te operes italiane, veqmas duker ruajtur traditen e bel kantos jo perpër qellim ne vete por perpër sherbim te permbajtjes.
 
Melodite e operave te tij ishin te cliruara nga Virtuoziteti dhe koloraturat e tepruara dhe te dominimit te muzikes mbi permbajtjen. Permbajtja dhe muzika ishin te misheruara me njera tjetren, prandaj ai me vemendje zgjodhi tekstet qeqë do ti kompozonte, dhe bashkpunoi ngushte me libretistin Piave dhe me shkrimtarin dhe kompozitorin Arigo Boito. Thelloi anen dramatike dhe psikologjike te karaktereve te protagonisteve te operave te tij. Muzika e tij mbeshtetej ne gurrat e muzikes popullore prandaj u mbeshtet nga shtresat e gjera te popullsis.
 
Edhe vete Verdi eshteështë kompozitor nacional me vlera polinacionale. Qysh gjate jetesjetës se tij ai u be i njohur dhe i popullarizuar si njenjë nder fytyrat me te njohura te vendit dhe te Evropes. Pleqerine e thelle e priti te qete dhe pa trazira. Vdiq ne moshe te shtyre me 1901.
Verdi kompozoi 26 opera dhe njenjë rekuiem te njohur. Te gjitha operat nuk kane permbajtje te perhershme. Ne fillim dhe ne mbarim te jetesjetës se tij kompozoi opera komike ndersandërsa pjesa tjetertjetër (shumica absolute) kane njenjë permbajtje serioze dhe disa sosh jan edhe tragjedi. Operat me te njohura te cilat radhite nder kryeveprat e muzikes operistike te botes janejanë : Nabukodonozor, Rigoleto, Trubaduret, Traviata, ballo me maska, aida, othello falstaf opere komike.
 
Ne historine e gjate te operes verdi ze vend te nderit sepse arriti te bashkoj traditat me te bukura te operes italiane, te mbetet thellesisht kombetar, tu shmanget elementeve negative te operes italiane, te absorboj elementet pozitiveq qeqë ishin shfaqur ne artin e operes ne shekullin e XIX, madje edhe disa elemente te reformes se Vagnerit dhe te realizimit te letersise se kohes.
 
== Roli i Verdit në Risorgimento ==
Rreshti 38:
* ''[[La traviata]]'' - [[Teatro la Fenice]], [[1853]]
* ''[[Les vêpres siciliennes]]'' - [[Académie Royale de Musique]], [[Paris]], [[1855]]
* ''[[Le trouvère]]'' - [[Académie Royale de Musique]], [[Paris]], [[1857]] (version i rishikuar ''[[Il trovatore]]'' me njenjë balet te shtuar)
* ''[[Simon Boccanegra]]'' - [[Teatro La Fenice]], [[Venice]], [[1857]]
* ''[[Aroldo]]'' - [[Teatro Nuovo]], [[Rimini]], [[1857]] (version i rishikuar ''[[Stiffelio]]'')
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Xhuzepe_Verdi"