Kristo Luarasi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 1:
'''Kristo Luarasi''' veprimtari i shquar i Rilindjes, njëri nga themeluesit e shtypshkronjës "
Kristo P. Luarasi lindi në vitin 1875 në fshatin Luaras te Kolonjës nga një familje e cila i rezistone
Në kushtet e robërisë turke, aktivistet e lëvizjes çlirimtare me shume përpjekje arritën te hapnin disa shkolla në gjuhen amtare, te cilat me përjekjet e
Politika diskriminuese e qeverise se Stambollit me ”sulltanin gjakatar”, siç e quanin rilindasit, Abdyl Hamitin në krye, i mbylli këto shkolla. Në kushtet e asaj roberie te egër fshataret detyroheshin te merrnin rrugën e mërgimit. Midis atyre ka qene edhe Kristoja, i cili shkoi në Rumani, u vendos në Bukuresht ku lëvizja çlirimtare e shqiptare po ecte përpara me botimin e librave në gjuhen amtare, me popullarizimin e aspiratave te drejta te popullit shqiptar në arenen ndërkombëtare, etj. Kristoja hyri në shkollën që kish hapur në Bukuresht, demokrati i shquar i lëvizjes çlirimtare Nikolla Naço ; njëkohësisht ai mesonte në një shtypshkronje rumune mjeshtërine e tipografit. Aty nga viti 1896, Kristoja bashkë me Kosta Jani Trebicken, shkoi në Bullgari dhe u vendos në Sofje, ku shqiptaret e merguar në ketë qytet me 1893 kishin themeluar shoqërinë “Deshira” e cila, si edhe shoqëritë e tjera te mërgimit, zhvillonte një veprimtari kulturore me qëllime te qarta politike. Kristoja me Kosta Jani Trebicken, me frymën e parimit te zgjimit tone kombëtar, ngritën me 1896-en një shtypshkronje te thjeshte, pas ca kohe Jani u tërhoq, u mor me punë te tjera, prandaj shtypshkronjen te cilës i vuri emrin kuptimplote “Mbrothesia” e mbajti vete Kristo Luarasi. Në periudhën e rritjes se lëvizjes çlirimtare te shpalljes se pavarësisë se Shqipërisë dhe te luftës se popullit çlirimtar për mbrojtjen e pavarësisë dhe te vendosjes se një rendi demokratik, Kristo Luarasi ka bere një punë shume te dobishme kryesisht me anën e botimit te veprave te rëndësishme në gjuhen amtare dhe te teksteve shkollore. Shtypshkronja “Mbrothesia” shtypi abetare, gramatika, libra te këndimit dhe te shkencave. Atje u ribotuan një sere veprash te shkruara nga rilindasit tanë si ato te vllezerve Frasheri, kristomatite e përgatitura nga Gjergj Qiriazi, Valet e Detit te Spiro Dines. Shenojmë se vepra Valet e Detit është një botim i rëndësishëm i folklorit shqiptar në periudhën e rilindjes tone kombëtare. Gjate shume viteve Kristo Luarasi dërgonte qindra libra te botuara në shtypshkronjen e tij “Mbrothesia” kudo që te mundëte në Shqipëri dhe në kolonite shqiptare te mërgimit. Një pjesë e mire prej tyre, sidomos abetaret, jepen darovisht, pakot i dërgonte me anën e postes dhe me anën e qiraxhinjve, duke i shoqëruar me letra në te cilat shprehej fryma optimsite, vlera e shkrimeve shqip, lufta për mbarevajtjen e vendit. ▼
▲Politika diskriminuese e qeverise se Stambollit me ”sulltanin gjakatar”, siç e quanin rilindasit, Abdyl Hamitin në krye, i mbylli këto shkolla. Në kushtet e asaj
<!-- -->
Në vitin 1897 filloi te botohej në shtypshkronjen “Mbrothesia”, Kalendari Kombiar në te cilën bashkëpunonte edhe vete Kristoja. Motoja e kalendarit ka qene kjo :
Rreshti 100:
Vendosja e “Mbrothesise” në Selanik dhe fillimi i botimeve në gjuhen shqipe atje kishin edhe përfitime te tjera. Duke qene me afër Shqipërisë botimet e saj mund te depërtonin me lehte dhe me shpejt në atdhe dhe, në mënyre te posaçme, tekstet shkollore për te cilat ndihej nevoje e madhe. Në prag te largimit te “Mbrothesise” nga Sofja, duke iu përgjigjur thirrjes për ti shërbyer çështjes se idese se çlirimit kombëtar në kolonite e tjera, Shahin Kolonja e la drejtimin e gazetës “Drita” e cila u mbyll. Vendin e saj e zuri gazeta “Liria”, numrat e pare te se cilës dolen në Sofje dhe me vone në Selanik.
Fill pas Kongresit te Manastirit, në rrugën “Carshi bashi Myshir sokak” te Selanikut “Mbrothesia” nisi përsëri veprimtarinë e saj, duke shtypyr e botuar libra, gazeta, revista, tekste shkollore etj si : “Bageti e Bujqesi”, “Memedheu”, “Dashuria e memedheut”, “Erveheja”, “Abetare toskerisht”, “Abetare gegerisht” etj, te cilat në mënyrat nga me te ndryshmet u shpërndane në atdhe dhe në kolonite shqiptare.
Në vitin 1910, për tu ardhur në ndihme shkollave shqipe që po hapeshin në krahinen e Kosovës, “Mbrothesia” shtypi dhe dërgoi, pa pagese, dhjetemije abetare. Në ketë periudhe librat nuk shiteshin. Ato i shpërndaheshin falas popullsisë, si mjet propagandues për gjuhen e çlirimin kombëtar, ndërsa për mbajtjen e shtypshkronjes përdorëshin ndihmat e qarqeve te ndryshme patriotike.
| |||