Peshkopia: Dallime mes rishikimesh

| EMRIIPASHQUAJTUREMRI I PASHQUAJTUR = Peshkopisë

| POPULLSIA = 25 000 banore/km

Jo(Shtepia e Peshkopit/peshkop shpaj, por Peshpaj (pese shpaj), dmth qe dikur kane qene 5 shpishtëpi.

Rrethi i Dibrës bën pjesë në rajonin verioroveri-veri lindor me një reliev përgjithësisht kodrinor-malor.Pra shtrihet në Veri-lindje të Shqipërisë në dy anët e luginës së Drinit të Zi dukëduke u kufizuar në lindje nga vargmali i Korabit dhe në perëndim nga vargmalet e Lurës. Qendra e rrethit është qyteti i Peshkopisë.Qendra e rrethit (Peshkopia) shtrihet 185 km nga kryeqyteti dhe 21 km largësi nga pika e doganës së Bllatës në Maqellarë.Ky rreth është vendosur në këto koordinata gjeografikë:41ş 53’ 20”,dhe 41ş 33’ 40” gjerësi gjeografike veriore dhe 20ş 34’ 50” dhë 20ş 07’ 00” gjatësi gjeografike lindore.Kufizohet nga kufij konvencionale në lindje më republikën e Kosovës dhe të Maqedonisë me një gjatësi kufitare 90 km nga të cilat 19 km janë lumorë.Në veri kufizohet me rrethin e Kukësit me 75 km vijë kufitare.Në perëndim me Mirditën 13 km vijë kufitare dhe me rrethin e Matit me 60 km vijë kufitare.Në jug me Bulqizën 27.8 km vijë kufitare.Ky rreth ka një ndërtim të komplikuar gjeologjik që është kapur herë pas herë nga lëvizjet neotektonikë ngritëse që ka luajtur një rol të rëndësishëm në formimin e relievit.Rrethi i Dibrës ka një reliev kodrinor-malor që varion nga 350 m (lugina e Drinit të Zi) deri në 2751 në majën e Korabit.Bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare malore dhe mesdhetare para malore meqenëse është pjësëpjesë përbërëse e pellgut të Drinit të Zi.Ka një hidrografi të pasur me burime mbi tokësorembitokësore dhe nën tokësorenëntokësore ku dega kryesore është Drini i Zi.Dibra dallohet për shumëllojshmërinë e tokave të cilat për shkak të relievit malor shprehen qartë.Gjejmë brezin e tokave aluvionale rreth lumit të Drinit të Zi, të kafenjta, të murrme pyjore dhe atë livadhore malore.Në këtë takojmë breza bimorë si: brezi i dushqeve, ahut dhe haloreve dhe kullotave alpine.Ky rreth ka një popullsi prej 75000 banorësh të vendosur në 1088 km˛ kryesisht në vendbanime të rralla e rurale. Nga pikëpamja administrative ky rreth ka në përbërjen e tij 1 bashki (bashkinë e Peshkopisë) dhe 14 komuna.

Rrethi i Dibrës ka një ndërtim te larmishëm gjeologjik molasat e plio-kuarternarit.Flishiri dhe formacione te tjera si magmatik dhe depozitime të kuaternarit ne afërsi të luginës.Vendin kryesor e zënë molasat e plio-kuarternarit,por gjejmë edhe rreshpet e paleozoit si dhe gëlqeroret e mesozoit që janë edhe formacionet më të vjetra të vendit tonetonë.Kurse shkëmbinjtë efuzivë dhe flishet ndertojnëndërtojnë skajin me jugor te vargut të Korabit gjejmë edhe formacione karbonatike dhe ultra-bazike.Këto formacione kane bërë që ky rajon te këtë pasuri te shumta si bakër në kodrat e Tominit, mermer nenë Muhur si edhe pasuri të shumta ne inerte si argjila.

Relievi i zonës është malor dhe dallohet për karakterin kompleks në përbërje te relievit gjejmë: kurrize malore,pllaja,gropa,fusha karstike si dhe malësi e lugina. Kjo malësi shtrihet nga 380-2751 m nenë skajin lindor pra amplitude hipsonometrike është e madhe ,mbizotrojnë malësitemalësitë mbi 700-900m qe ulen gradualisht nenë drejtim te perëndimit. Coptimi horizontal i relievit në këtë zonë është i madh dhe shumë i madh ne terrigjenet e vjetër dhe te rijrinj dhe i vogël dhe shumë i vogël në gëlqeroret.Energjia e relievit është mesatare ne shkembejtëshkembinjtë terrigjene ne pjesën qendrore dhe ne rrethin ata shkojnë ne vlerat maksimale 400-500m/km˛.Në këtë malësi takohen tipatipe të relievit strukturoro-eroziv ,erozivo-dedunues, karstik ,akullnajor.rrelievi strukturor eroziv takohet ne gjithgjithë zonën,edhe relievi karstik është shumë i përhapur këtu duhet theksuar se kanë ndikuar klima me reshjet dhe me larmine e saj e ndryshimet e theksuara në parametra . Gjejmë forma te larmishme si: lluqe, brazda, gishtezimagishtëzima, dalina, fusha dhe lugje e lugina karstika gjejmë edhe forma nën tokësore si shpella, boshllëqe e lugina nën tokësorenëntokësore, te ndryshme RrelieviRelievi akullnajor ka shtrirje tetë cilën e gjejmë vetëm ne pjesë te larta si majat e e maleve që kanë përbërje gëlqerorëshgëlqerore. Gjejmë edhe lëndina me peisazhe piktoreske si fusha e Korabit,bjeshkët e Shehut qetë cilat janë të ralla për nga vlerat ekonomike.

Ndërtimi gjeologjik në këtë reth mundëson zhvillimin pasi kjo yonëzonë është e pasur me minerale, lende ndërtimi dhe mermerë. Ky ndërtim gjeologjik ka bërë që vendbanimet të vëndosen kryesisht në përbëriet gëlqerore dhe në kontaktet me shtresa të tjera për arsye të burimeve hidrike. Përbërja me argjila dhe gëlqerorë ka bërë që edhe oferta të jetë shumë e pasur per ta.

Duhet theksuar se per sa i përket relievit në vendosjen e vend banimevevendbanimeve dhe ndikimin e tij në zhvillimin social-ekonomik ai ka ndikuar në karakterin e një ekonomie të mbyllur dhe me drejtim në degën e blektorisblegtorisë pasi oferta e tokave pjellore bujqësore është e kufitarkufizuar. Relievi ka qënë përcaktues edhe në arkitekturën e ndërtimeve dhe mënzres së jetesës në yonazona të izoluara. Ky reliev ka përcaktuar edhe vendosjen larg njëra -tjetrës të pronave të banuara duke lënë të lira tokat prodhuese. Ky rajon ka mundësi te mëdha për zhvillimin e turizmit.peizazhePeizazhe piktoreske ofrojnofron edhe parku kombëtar i Lurës si medhe pyetpyjet e shumta,liqenet që janë shumë të bukura.

Rrethi i Dibrës bën pjesë në zonën klimatike mesdhetare malore dhe atë mesdhetare para-malore meqënë semeqënëse është pjespjesë e pellgjeve të lumenjve të Drinit. Dallohet për ndryshime të dukshme nga një sektor në një tjetër sidomos në drejtimin vertikal.Në formimformimin tëe kësaj klime kanë ndikuar faktorefaktorë si:lartesia dhe rrelievirelievi ei territorit,ndikimi i madh i klimës kontinentale nëpërmjet erave që vijne nga grykat dhe qafat nga brendesia e ballkanit.si rezultat kjo klimë dallohet për klimë të ashpër ,dimër të gjatë dhe me reshje të mëdha te dëbores dhe verë te freskët por pa reshje. Temperatura mesatare shkon nga 6 şc në malin e Korabit ne 11 şc ne afersi te luginës.Po ta krahasojmë me temperaturen mesatare te vendit tone ajo leviz nga 4şc-8ş ç’kuptohetkuptohet që shkaku kryesor është lartesia mbi nivel të detit dhe pozicjonipozicioni i sojsaj lindor që kushtezonkushtëzon një ndikim nga brendesiabrendësia e ballkanit.Në perjudhënperiudhën prill-shtator temperatura mesatare është 16şC në afersiafërsi të qytetit Për muajin korrik temperatura mesatare shkon nga 7 şC nenë pjesë të larta dhe 16 şC ,në afersiafërsi të luginës .Muaji janar është muaji me i ftohteftohtë i vitit ku mesatarja shkon nga 0şC ne -3şC. Amplituda e temperatures vjetore merr vlera jo të vogla që shkojnë rreth 17şC-18şC.Kurse amplituda ditore shkon deri 10-15şC temperatura maksimale e zonës është rregjistruar në korrik të 1996 në qytet 39.5şC kurse ajo minimale është rregjistruar në 1959 kur ka arritur -20ş amplituda midis vlerave është relativisht jo e vogël që shkon 60şC. Data mesatare e fillimit te ngricave eshte 1 nendori dhe data mesatare është 15 marsi.Numri mesatar i diteve me ngrica shkon 136 dite kurse po ta krahasojme me zonat perendimore te vendit ajo eshte 40-45 dite.Numri maksimal shkon 166 -190 ne zonat me malore te kesaj zone që kemi marre në studjim.Për sa i perket sasise së rreshjeve zona futet ne zonat nën masataren së vendit.Kjo vlere shkon nga 900 mm (në qarrishte )ky ndryshim lidhet me deporimin e erave te ftohta e te thata .Pjesa më e madhe e tyre është e përqendruar në pjesen e ftohte te vitit,90 %,Kurse në pjesen e ngrohte bin rreth 10-15%,Muaji me i laget eshte nendori me 12% të rreshjeve afro 225 mm,kurse muaji më me pak reshje është korriku me 3.6% ose 46 mm .Maksimumi i reshjeve ne 24 ore ka qënë 127 mm .Per reshjet e debores mund të themi se fillojnë msatarisht me 1 nendor dhe data e mbarimit është 20 mars.Numri mesatar i ditëve me borë shkon 38 dite dhe krijon një shtrese mesatre prej 30-35 cm. Shtresa maksimale shkon 1.5m në shpata te malit. Për sa i përket dukurive negative të klimës mund të themi se ajo ka karakter kapriçoz ,pra ajo ka diktuar edhe vendosjen dhe mënyrën e ndërtimev në këtëreth. Po ashtu kjo klimë që është edhe shumë e shëndetshme por nuk lelon kultivimin e të gjithallojeve të bimëvë dhe me dukuri si:ngrica ta gjata dhe të vona,dorë të hërshmë,reshje të mëdha të borës dhe të breshërit, jo pak herë ka shkatërruar prodhimet bujqësore dhe i ka dhënë drejtim të gabuar zhvillimit ekonomik.por kjo klimë ka edhe favoret e veta pasi lejon zhvilimin e disa llojeve të turizmit,si edhe të disa sektorëve të tjerë të ekonomiseekonomisë.

Ky kat bimorebimor shtrihet nga 380deri ne lartesite 380-600 m mbi nivelin e detit e marre ne total kjo bimesi ze 31% pra ze nje siperfaqe te vogel te gjithe bimasisebimësise zones.Zhvillohet nen nje klime me te bute se brezat e tjere.Ne kete brez shfaqet nentipi I shitblikut perbere nga bime qe I leshojne gjethet.

Arti dhe kultura ne qytetin e Peshkopise jane zhvilluar nderndër vite.Piktura eshte nje domethenie e rendesishme e artit ne Peshkopi.Gjithashtu kenga muzika dhe literatura kane ekzistuar qe ne kohe te hershme.Kengen dhe muziken e mbeshtet nder vite nje qender kulturore e rendesishme per femijet e quajtur "Q-qendra-K-kulturore-Qendra Kulturore e-F-femijeve Fëmijëve".Kjo qender nderndër vite ka luajtur njenjë rol tetë rendesishemrëndësishëm nenë zhvillimin e artit e kultureskulturës,por rendesirëndësi tetë madhe i eshteështë dhenedhënë muzikesmuzikës.MesuesMësues profesionalprofesionistë midis tyre permendim :Xhevat Fanen,Qani Mandrin,Mimoza Bulkun,Hysen Seferin,Safat Plakun etj. kane organizuar nder vite nje seresërë festivalesh ne shkalleshkallë qyteti e rrethi.Me profesionalizmin e tyre kane pergatitur nje sere talentesh te reja.

Gjithashtu kjo qender shquhet edhe per akrobatet e saj te talentuar me ne krye mjeshtrin Agron Strazimiri te cilet i kane sjelle publikut dibran nder vite emocione te bukura .Theksohet prania e tyre ne nje emision talentesh te zhvilluar ne Shqipëri i quajtur "Ti vlen",ne te cilin keto talente me konkurimin e tyre arriten deri ne finalen e programit.Gjithashtu ne kete qender kulturore per femijet eshte edhe nje grup vallesh i drejtuar nga "".Por ne kete qender zhvillohen edhe kurse pa pagese per femijet te ambiciuar pas Matematikes Letersise Gjuheve te huaja etj. me profesionistaprofesionistë si Bashkim Hoxha,Hysni Loka etj.Ne Peshkopi pervecpërvec Qendres Kulturore te Femijve drejtues te mirnjohur te te ciles kane qene Hamit Lumi dhe Surja Stafa funksionon edhe Qendra Kulturore e drejtuar nga Veli Vranici dhe jane te njohura aktivitetet e kesaj qendre si 'Oda Dibrane' etj

# ISTITUTIINSTITUTI I STUDIMEVE HIDROMETEOROLOGJIKE, TIRANË (1985)KLIMA E SHQIPERISË

# INSITUTIINSTITUTI I STUDIMEVE HIDROMETEOROLIGJIKE, MANUALI I RESHJEVE TIRANË ,(1975)

# INSITUTIINSTITUTI I STUDIMEVE HIDROMETEOROLOGJIKE MANUALI I TEMPERATURAVE TIRANË (1975)