Wikipedia

Albania: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
U kthye versioni 1279482 i bërë nga 213.207.48.176 (diskutimet)
No edit summary
Rreshti 1:
Territori i Shqiperise eshte banuar qe ne lashtesi. Gjurme te jetes jane gjetur ne Xare, si dhe ne Shpellen e Shen Marines ne Sarande qe nga koha e Paleolitit te mesem dhe te vone (100 000 – 10 000 vjet me pare).
'''Albania''' është trajtë e huaj e emërtimit të [[Shqipëria (kthjellim)|Shqipërisë]], e cila në kohën e fundit merret si emërtim për [[Shqipëria|Republikën e Shqipërisë]].
 
Shqiptaret jane pasardhes te drejteperdrejte te Ilireve. Fiset ilire shtriheshin ne pjesen perendimore te Ballkanit, deri ne lumenjte Sava dhe Danub ne Veri, Morava dhe Vardar ne Lindje (qe eshte dhe vija kufitare me Thraken), dhe vargmalet e Pindit ne Jug dhe Juglindje (ne kufi me greket dhe maqedonasit).
Pas një kohe të gjatë të përdorimit të emërtimeve : ''romakë'', ''grekë'' apo ''bizantinë'' për ilirët dhe fiset e tyre, në vitin [[1072]], bizantini [[Mihael Attaliates]] për ta, futë në përdorim trajtën ''Arvanon''. Kjo trajtë duket të ketë vazhduar edhe në shkrimet tjera, si p.sh të [[Ana Komnena|Anna Komnenit]] XIII 5, [[Georga Akropolita]]s. Në kohën e mesme, me trajtën ''Arbanun'' paraqitet Kruja, ''epicopus Arbanensis'' ipeshkvi i Krujës. Duket se trajta më e vjetër e ngjajshëme te bizantinët dhe te latinët ka qenë me ''arb-''. Këta popullin e quanin pikësëpari ''arbanense'' ([[1166]]) dhe vendin ''Arbanum'' ([[1204]], [[1250]]). Me afirmimin e [[azhurët|azhurëve]] në Sicili dhe paraqitjes së interesit të tyre për shqiptarët, më [[1271]] ata për trojet e shqiptarëve fusin fusin në përdorim një trajtë të re, ''Albania'' ndërsa për popullin në trojet atërore ''albaneneses''. Nga këto trajta pastaj rrjedhin trajtat në italisht ''albanese'', në greqisht ''arvanites'', dhe nga kjo e fundit delë trajta ''arnaut'' në turqisht. Në serbisht, ndër tjera edhe për shkaqe politike, deri vonë mbahej trajta ''Arbanasi'' ([[1330]]) e nxjerrur nga serbishtja e vjetër ''Rabana'' ([[1198]]) dhe ''rabanski''. <ref><tt>Dr. Eqrem Çabej - ''Shqiptarët Midis Perëndimit dhe Lindjes'', Tiranë, 1994. MÇM. fq. 8,9.</tt> nxjerr nga <tt>Avni K. Këpuska, "QENËSIA E TERRITORIT DHE E KUFIJVE ETNIKË AUTOKTONË TË KOSOVËS", fq.36, botimi i tretë, Prishtinë 2004</tt></ref>
 
Zhvillimi i shpejte ekonomik, veçanerisht ai i metalurgjise se bronzit dhe hekurit (ne shekujt XI-V para eres sone) krijoi bazat e kultures se perbashket shpirterore dhe materiale te fiseve ilire. Ne fund te shekullit V p.e.s., iliret u futen ne peridhen e skllavopronarise, dhe themeluan pergjate bregdetit qytete shume te njohura ne ate kohe, te cilat ekzistojne dhe sot, si Durrahium (Durresi), Apolonia, Butroti (Butrinti), Scodra (Shkodra), Lissus (Lezha), etj. Pushtimi Roman (ne vitin 168 p.e.s.) pati pasoja te renda per iliret. Megjithate, ata e perballuan me sukses politiken asimiluese te romaneve, kryesisht si rrjedhoje e standarteve te larta te zhvillimit dhe identitetit te kristalizuar etnik.
== Trajtat e huaja për shqiptarë, Shqipëri ==
Studimet më të thella në këtë drejtim deri në ditët tona, si duket i ka paraqitur [[Eqerem Çabej|Eqrem Çabej]] në punimin e tij të titulluar ''"Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes"''. Në këtë punim ai parashtron etnogjenezën e emrit të popullit shqiptar. Emri me të cilin të huajt quajnë popullin shqiptar (Albaner, albanais, albanese etj.) ka qenë i përdorur dikur përgjithësisht si emër populli edhe në tokën shqiptare, prej vendasve të vet siç është përdorur emri ''dardan'', ''arbër'', por tani ndër ne është përmbledhur në një përdorim lokal dhe është zëvendësuar me emrin shqiptar. Rruga historike që kanë përshkruar këta dy emra duket të ketë qenë po ajo rrugë që kanë ndjeur zakonisht edhe emrat e popujve të tjerë. Që të dy këta emra në fillim ishin emra fisi që me kohë u ngritën në rangun e emrit kombëtar. Emri i vjetër (''arbën, arbër'') u zëvëndësua pastaj prej emrit shqiptar. Shkrimi i emrit të vjetër ndër të huajt lëkundet midis trajtave ''alb-'', ''arb-''. Shqiptarët vetë kanë përdorur trajtën ''arb-''.
 
Pas thyrjes se romaneve ne vitin 395 te eres sone, Iliria mbeti nen sundimin e Perandorise Bizantine. Ne periudhen pasuese, Iliria u pushtua nga fise te ndryshme barbare, si Gothet, Avaret etj.
== Burimi i të dhënave ==
<references/>
 
Ne shekujt IV - VI, sllavet pushtuan nje pjese te Ilirise Veriore dhe Lindore, dhe Maqedonia pushtoi pjese te cilat me vone u asimiluan.
[[Kategoria:Shqipëri]]
 
Fundi i mijevjeçarit te pare shenon kristalizimin e kombit shqiptar. Me vone, formacionet politike shqiptare te shekullit XIV mbuluan territoret nga Tivari dhe Prizreni deri ne Kostur dhe Vlore. Nderkohe, ne zona te pjeses jugore ruhej ende emri historik i Epirit, i cili ne vitet pasardhese sherbeu si sinomin per Arberine (shume shpesh, Heroi Kombetar Gjergj Kastrioti Skenderbeu (1405-1468) quhej "Princi i Epirit").
 
Pushtimi otoman (XIV) vendosi sistemin feudal ushtarak ne Arberi (Shqiperi), por kryengritjet e njepasnjeshme te princerve shqiptare pergatiten rezistencen e madherishme te popullit shqiptar nen udheheqjen e Heroit Komebtar Gjergj Kastrioti, i njohur me emrin Skenderbe. Gjergj Kastrioti Skenderbeu arriti te krijonte nje shtet te centralizuar (Arberia) dhe flamuri i tij u be flamuri kombetar i Shqiperise.
 
Shekulli XVIII shenon lulezimin e dy "Pashalleqeve" te organizuara dhe shume te fuqishme: Pashalleku i Bushatllinjve (me qendren e tij ne Shkoder dhe i qeverisur nga nga Karamahmut Pashe Bushatlliu); dhe Pashalleku i Janines (me qendren e tij ne Janine dhe i qevrisur nga Ali Pashe Tepelena). Lufta per pavaresi dhe identitet kombetar arriti kulmin e saj me Levizjen e Rilindjes Kombetare, e cila filloi me 1830.
 
Me 1878, kjo levizje u organizua me mire pas Lidhjes se Prizrenit, e cila sherbeu si udheheqja e pare ushtarake dhe politike e kryengritjeve shqiptare. por, Per fat te keq, te te nejtin vit Kongresi i Berlinit vendosi ndarjen e territoreve shqiptare, nga e cila perfituan shtetet fqinje, Mali i zi, Serbia dhe Greqia.
Megjithate, levizja shqiptare per liri u kurorezua me Shpalljen e Pavaresise, me 28 nentor 1912.
Gjate viteve te Luftes se Pare Boterore, Shqiperia u shnderrua ne nje beteje lufte per fuqite nderluftuese, dhe u pushtua nga Italia, Serbia, Mali i Zi, Greqia, Franca dhe Austro-Hungaria.
 
Me 1920, Kongresi i Lushnjes (nje qytet qe ndodhet 90 km ne jug te Tiranes), shpalli Tiranen si kryeqytet te Shqiperise me konsensusin e perfaqesuesve nga e gjithe Shqiperia.
 
Me 21 janar 1925, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u zgjodh President i Shqiperise. Por ai pati shume pushtet, dhe Republika funksiononte me teper si Republike Presidenciale.
 
Me 1 shtator 1928, Shqiperia u shpall Mbreteri Demokratike Parlamentare dhe Ahmet Zogu u shpall Mbret i Shqiperise, duke marre titullin mbreteror "Zogu I".
 
Me 7 prill 1939, Italia fashiste pushtoi Shqiperine, dhe si rrjedhim, e ashtuquajtura Asamble Kushtetuese shpalli fundin e Mbreterise se Zogut dhe ia ofroi kuroren Viktor Emanuelit III. Shteti Shqiptar mbeti formalisht Mbreteri Kushtetuese nen sundimin e Dinastise se Savojes.
 
Me 29 nentor 1944, Shqiperia u çlirua nga pushtuesit nazi-fashiste. Qe nga ajo kohe, ne Shqiperi sundoi regjimi komunist i Enver Hoxhes, i cili ndikoi ne izolimin e vendit.
 
Me 11 janar 1946, Asamblea Kushtetuese e shpalli Shqiperine Republike Popullore, si nje nga format e diktatures se proletariatit, e cila zgjati pothuajse gjysem shekulli, deri me 29 prill 1991, kur Parlamenti i pare pluralist shpalli Republiken Parlamentare te Shqiperise.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Albania"