Wikipedia

Shiu acidik: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari
Refuzoi 10 ndryshimet e fundit të tekstit dhe riktheu rishikimin 1390510 nga Aeternus
Rreshti 1:
[[Skeda:shiu_acid.png|thumb|right|Formimi i shiut acidik]]
'''Shiu acidik''' është një lloj [[shiu]] ose çdo formë tjetër [[reshje|reshjeje]] që ka nivel të pazakontë [[aciditeti]], çka do të thotë se ka nivel të lartë të joneve të hidrogjenit ([[pH]] i ulët). Mund të shkaktojë efekte të dëmshme mbi [[bimët]], [[kafshët ujore]] dhe infrastrukturë. Shiu acid shkaktohet nga emetimi i dioksidit të [[squfuri]]t dhe oksidi i [[azoti]]t, të cilët bashkëveprojnë me molekulat e [[uji]]t në [[atmosfera|atmosferë]] dhe krijuar acide. Që në vitet 1970, qeveritë kanë bërë përpjekje për të ulur nivelin e dioksidit të [[squfuri]]t të çliruar në atmosferë, duke arritur rezultate pozitive. Oksidet e azotit mund të prodhohen natyrshëm nga goditjet e vetëtimave<ref>{{cite journal|doi=10.1029/JD092iD11p13299|author= Likens, Gene E.; Keene, William C.; Miller, John M.; Galloway, James N.|title=Chemistry of precipitation from a remote, terrestrial site in Australia|year=1987|journal=Journal of Geophysical Research|volume=92|pages=13299}}</ref> ndërsa dioksidi i squfurit nga shpërthimet [[vullkani|vullkanike]]. Kimikatet në shiun acid mund të shkaktojnë heqjen e bojës, gërryerjen e strukturave të çelikut tek urat dhe erozion të statujave prej guri.
 
== Krijimi i shiut acid ==
 
Për shkak të çlirimit të gazrave acidike në [[Atmosfera|atmosferë]] dhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acidike. Në gjendje normale shiu ka sasi të vogël të aciditetit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO<sub>2</sub> të tretur në të, si edhe sasi të vogla të [[klori]]t. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tani është rritur. Acidi akrbonik formohet sipas reaksinit:
 
:{{Chemical formula|H|2|O}} (l) + {{Chemical formula |C||O|2}} (g) {{eqm}} {{Chemical formula|H|2|C||O|3}} (aq)
 
Më pas acidi karbonik mund të jonizohet në ujë duke formuar përqëndrime të ulta të joneve hidron dhe karbonat:
 
: {{Chemical formula|H|2|O}} (l) + {{Chemical formula|H|2|C||O|3}} (aq) {{eqm}} {{Chemical formula|H||C||O|3}}<sup>−</sup> (aq) + {{Chemical formula|H|3|O}}<sup>+</sup> (aq)
 
Depozitimet e acidit në [[mjedis]] mund të përfshijnë edhe acide të tjera përveç acidit {{Chemical formula|H|2|C||O|3}}.
 
== Historia ==
Efektet gërryese të ajrit të ndotur acidik të qyeteve të mëdha mbi bloqet e gurëve apo mermereve u vunë re që në shekullin XVII nga [[John Evelyn]], i cili mbajti shënim kushpakkushtet rendesie kamjerueshme kjotë historikoleksionit porme karlleqestatuja meantike paktë fjaleThomas juHoward.<ref>E. qrS. de Beer, ed. ''[[The Diary of John Evelyn]]'', III, 1955 (19 September 1667) p. 495.</ref>
Që prej [[Revolucioni industrial|revolucionit loqorindustrial]] , çlirimi i dioksidit të squfurit dhe oksidit të azotit në atmosferë është rritur.<ref name="NASA Glossary">{{Citation
|title=Glossary |at=acid rain |publisher=[[NASA Earth Observatory]] |publication-place=United States |url=http://earthobservatory.nasa.gov/Glossary/?mode=all |accessdate=2013-02-15 |archiveurl=http://web.archive.org/web/20111213175357/http://earthobservatory.nasa.gov/Glossary/?mode=all |archivedate=2011-12-13 |deadurl=no }}</ref><ref>Weathers, K. C. and G. E. Likens. 2006. Acid rain. pp. 1549–1561. In: W. N. Rom (ed.). Environmental and Occupational Medicine. Lippincott-Raven Publ., Philadelphia. Fourth Edition.</ref> Në vitin 1852, [[Robert Angus Smith]] ishte i pari që shpjegoi lidhjen ndërmjet shiut acid dhe ndotjes atmosferike në [[Manchester|Mançester]], [[Angli]].<ref name="Seinfeld 1998">Seinfeld, John H.; Pandis, Spyros N (1998). Atmospheric Chemistry and Physics&nbsp;— From Air Pollution to Climate Change. John Wiley and Sons, Inc. ISBN 978-0-471-17816-3</ref>
<!--
Line 14 ⟶ 30:
Reaksionet e acideve sulfurike:
 
:OHSO<sub>2</sub> + AHOH· →AHAH→ HOSO<sub>2</sub>·
 
Krijimi i acidt sulfuror:
Line 20 ⟶ 36:
 
Krijimi i acidit sulfurik nga acidi sulfuror:
:SO<sub>3</sub>(8=g) + H<sub>2</sub>O(l) → H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>(l)
Krijimi i acidit nitrik:
:NO<sub>2</sub> + OH· → HNO<sub>3</sub>
:
 
=== Hidroliza ===
Acidi sulfurik disosohet në ujë dhe ashtu si dioksid karboni, hidolizohet:
Ndotja e ajrit i referohet pranise se kimikateve ne atmosfere ne sasi dhe ne kohe zgjatje, gje e cila eshte e demshme per shendetin e njeriut dhe mjedisin.
Ndoën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i ''deflogistizuar"''.shenja kimike n , numri atomik 7 , masa atomike 12. Perfitimi i Azotit ne industri behët ne dy menyra. Sipas menyres se parë Azoti perfitohet nese bejmë nxemjen e nitritit te amonit NH4NO2 . Sipas menyres se dytë Azoti perfitohet nese bejmë sintezen e komponimeve qe kanë azot me hidrogjen.
 
Emri Latin i Azotit është Nitrogenium, Grekët e quajnë nitron kurse fjala Egjiptiane është ntr, qe do të thotë Zot. Shqip quhet pra Azot.
 
Në ajër gjindet i lirë, në formë molekulash dyatomëshe. Azoti në ajër gjindet në sasi 78,1% të pjesmarrjes vëllimore. I lidhur gjindet ne formë te komponimeve jo-organike ku komën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i ''deflogistizuar"''.shenja kimike n , numri atomik 7 , masa atomike 12. Perfitimi i Azotit ne industri behët ne dy menyra. Sipas menyres se parë Azoti perfitohet nese bejmë nxemjen e nitritit te amonit NH4NO2 . Sipas menyres se dytë Azoti perfitohet nese bejmë sintezen e komponimeve qe kanë azot me hidrogjen.
 
:SO<sub>2</sub> (g) + H<sub>2</sub>O = SO<sub>2</sub> · H<sub>2</sub>O
:SO<sub>2</sub> · H<sub>2</sub>O = H<sup>+</sup>+ HSO<sub>3</sub><sup>-</sup>
Line 42 ⟶ 52:
== Dëmet që shkaton shiu acid ==
[[Skeda:Waldschaeden Erzgebirge 3.jpg|parapamje|Pemë të thara nga shiu acid]]
Për shkak të lirimit të gazrave acidike në atmosferë dhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai pastaj bie në tokë i tillë, me përbërje acidike. Ky shi është mjaft i dëmshëm për bimët, objektet tjera dhe për shëndetin e njeriut. Në gjendej normale shiu ka sasi të vogël të aciditetit. Kjo shkallë varet nga sasia e CO2 të tretur në të, si edhe sasi të vogla të klorit. Sipas standardeve aciditeti duhet të jetë pH = 5.0. Para revolucionit industrial ka qenë 5-6, kurse tash është rritur. Shiu acidik dëmton edhe ujin duke i shkaktuar vdekje peshqve dhe gjallesave tjera. Pasojë e formimit të shirave acidik janë okidet e azotit dhe oksidet e sulfurit. Këto okside dëmtojnë organet e frymëmarrjes. Gjatë reshjeve atmosferike oksidet e sulfurit reagojnë me ujin duke formuar acide përkatëse, si acidin sulfurik dhe acidin sulfuror. Këto reshje quhen të reshura acidike, të cilat janë shkatërrueset më të mëdha të fasadave të ndërtesave, shtatoreve, por në veçanti të botës bimore.
Për shkak të lirimit të gazrave acidike në atmosferë dhe tretjes së tyre në pikat e shiut, ai ën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i ''deflogistizuar"''.shenja kimike n , numri atomik 7 , masa atomike 12. Perfitimi i Azotit ne industri behët ne dy menyra. Sipas menyres se parë Azoti perfitohet nese bejmë nxemjen e nitritit te amonit NH4NO2 . Sipas menyres se dytë Azoti perfitohet nese bejmë sintezen e komponimeve qe kanë azot me hidrogjen.
 
Emri Latin i Azotit është Nitrogenium, Grekët e quajnë nitron kurse fjala Egjiptiane është ntr, qe do të thotë Zot. Shqip quhet pra Azot.
 
Në ajër gjindet i lirë, në formë molekulash dyatomëshe. Azoti në ajër gjindet në sasi 78,1% të pjesmarrjes vëllimore. I lidhur gjindet ne formë te komponimeve jo-organike ku komën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i ''deflogistizuar"''.shenja kimike n , numri atomik 7 , masa atomike 12. Perfitimi i Azotit ne industri behët ne dy menyra. Sipas menyres se parë Azoti perfitohet nese bejmë nxemjen e nitritit te amonit NH4NO2 . Sipas menyres se dytë Azoti perfitohet nese bejmë sintezen e komponimeve qe kanë azot me hidrogjen.
:{{Chemical formula|H|2|O}} (l) + {{Chemical formula|C||O|2}} (g) → {{Chemical formula|H|2|C||O|3}} (aq)
:{{Chemical formula|2||H|2|O}} (l) + {{Chemical formula|H|2|C||O|3}} (aq) → {{Chemical formula|C||O|3|<sup>2-</sup>}} (aq) + {{Chemical formula|2||H|3|O||<sup>+</sup>}}(aq)</pre>
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Shiu_acidik"