Mati Logoreci: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 14:
{{Leter Tabela Fund}}
'''Mati Logoreci''' lindi më [[10 shkurt]] [[1867]] në [[Shkodra|Shkodër]], ai mendohet të rrjedhi nga familja e Logorecëve që përmendet që në vitin 1304 me emrin Logoreseos<ref>[http://www.logoreci.com/genealogy/#pema_logoreci Logorecët]</ref>. Atë kohë ky qytet ishte një qendër
== Jetëshkrimi ==
I ati i Matisë, Frano Logoreci dhe e ëma Shaqja, e kaluan jetën plot vështirësi. Frano pati hapur në Shkodër një pijetore të vogël, më pas u mor me zeje të ndryshme, megjithatë jeta i shkoi me halle e me pasiguri për të nesërmen. Matia mësimet e para i mori në Shkodër. Ai mësoi shqipen vjedhurazi, pikërisht atë kohë kur Dega e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit për Shkodrën dhe për krahinat përreth e kishte gjallëruar veprimtarinë e saj, kur problemi i shqipes e i çështjes kombëtare në tërësi, ishte vënë në plan të parë. Në moshën 10 vjeç, më 1877, prindërit e dërguan Matinë të ndiqte shkollën tregtare teknike, që ishte hapur në atë qytet, një shkollë me programin e një "gjimnazi të ulët", siç e quanin atëherë, në të cilën u grumbulluan mjaft të rinj shkodranë. Këtë shkollë e ndiqnin përgjithësisht fëmijët e besimit katolik, ndonëse ata edhe pasi i mbaronin studimet kishin vështirësi të punësoheshin pranë administratës turke, për shkak të besimit të tyre. Logoreci mësoi në shkollë edhe në shtëpi për të shkruar e për të lexuar gjuhën shqipe si dhe italishten, frëngjishten e më vonë edhe gjermanishten. Shkollën ai e vazhdoi për katër vjet në [[Kolegji Françeskan - Shkodër, ish-kolegji saverian, Gjimnazi "At Pjetër Meshkalla"|Kolegjin Saverian të Jezuitëve]] në Shkodër, duke fituar njohuri për ekonominë e për
Punoi çirak në shoqërinë tregtare italiane Parruca, e cila e dërgoi si llogaritar në Monfalkone afër Triestes, Matinë e zgjodhën për shkathtësi e për zgjuarsi dhe se zotëronte mirë italishten, dhe e dërguan sekretar llogaritar në Monfalkone. Ajo qendër ndikoi në formimin e mëtejshëm të Logorecit, sepse aty ai ra në kontakt me arbëreshët, me shkrimet e me veprat e [[Jeronim de Rada|Jeronim de Radës]], të [[Dora d’Istria]]s, të [[Zef Serembe]]s, të Stratigoit, të Santorit etj., që me aq mall e dashuri punuan për dheun e të parëve dhe për gjuhën e dashur shqipe. Aty ai u njoh me shoqëri atdhetare, me botimet e tyre, veçanërisht të arbëreshëve në Molise, ku ruhej dhe mësohej trashëgimia kulturore arbëreshe. Prej aty Matia ndoqi dhe studioi revistat dhe gazetat që botoheshin në Sofje, në Bukuresht, në Stamboll. Ai, me natyrë prej studiuesi të zellshëm, u njoh mirë me botimet e [[Vëllezërit Frashëri|vëllezërve Frashëri]], [[Pashko Vasa|Pashko Vasës]], [[Zef Jubani]]t e të tjerëve, u njoh edhe me kulturën botërore, studioi në fushën e letërsisë e të historisë. Pasi punoi në Itali, shkoi për studime për pak kohë në Francë. Studioi pareshtur si autodidakt dhe kjo është rruga kryesore e përgatitjes së tij. Pas kthimit në Shqipëri hapi një shkollë në [[Prizreni|Prizren]] më [[1 maj]] [[1889]], për të cilën thuhet se ishte [[Shkolla e parë shqipe në Kosovë]].<ref>Fjalor Enciklopedik Shqiptar. Vëllimi III. Akademia e Shkencave e Shqipërisë. Tiranë. 2009. fq. 2487. ISBN 978-99956-10-32-6</ref> Në këtë kohë Andrea Logoreci, xhaxhai i Matisë, që kishte ndihmuar për hapjen e shkollave shqipe në Kosovë duke parë mungesën e mësuesve të gjuhës në atë zonë, dërgoi dy nipat e tij, Matinë e Pashkon në Prizren për t’i bërë mësues të gjuhës shqipe. Matinë e emëruan në Prizren, më 1 maj 1889, e Pashkon në Gjakovë. ▼
Kështu Matia kaloi disa nga vitet e jetës së tij aktive në Prizren, në atë qendër të rëndësishme atdhetare, kulturore e të traditave të pasura në shumë fusha. Në Prizren krijoi edhe familjen, duke u martuar më 24.09.1894 me një vajzë qyteti, Paulina (lindur më 03.01.1878) e bija e Tomës dhe Ndreshës. Ata lindën katër fëmijë : dy djem : [[Kolë Logoreci|Kolën]] dhe Gjonin, dhe dy vajza : Martën dhe Shaqen. ▼
Atje dha mësim për njëfarë kohe, sepse më pas dha dorëheqje, për shkak se ra në konflikt me konsullatën austro-hungareze, që drejtonte arsimimin e katolikëve shqiptarë në [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]] nën kujdesin e Kultusprotektoratit. Më [[1899]] Logoreci ngriti një shkollë tjetër private shqiptare e cila, sikundër del nga dokumentet, ka gëzuar mbështetje të gjerë. Të dyja shkollat u shkrinë më [[1900]]. Shërbeu si mësues në Prizren deri më [[1903]], kur u transferua në shkollën françeskane në Shkodër. ▼
▲I ati i Matisë, Frano Logoreci dhe e ëma Shaqja, e kaluan jetën plot vështirësi. Frano pati hapur në Shkodër një pijetore të vogël, më pas u mor me zeje të ndryshme, megjithatë jeta i shkoi me halle e me pasiguri për të nesërmen. Matia mësimet e para i mori në Shkodër. Ai mësoi shqipen vjedhurazi, pikërisht atë kohë kur Dega e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit për Shkodrën dhe për krahinat përreth e kishte gjallëruar veprimtarinë e saj, kur problemi i shqipes e i çështjes kombëtare në tërësi, ishte vënë në plan të parë. Në moshën 10 vjeç, më 1877, prindërit e dërguan Matinë të ndiqte shkollën tregtare teknike, që ishte hapur në atë qytet, një shkollë me programin e një "gjimnazi të ulët", siç e quanin atëherë, në të cilën u grumbulluan mjaft të rinj shkodranë. Këtë shkollë e ndiqnin përgjithësisht fëmijët e besimit katolik, ndonëse ata edhe pasi i mbaronin studimet kishin vështirësi të punësoheshin pranë administratës turke, për shkak të besimit të tyre. Logoreci mësoi në shkollë edhe në shtëpi për të shkruar e për të lexuar gjuhën shqipe si dhe italishten, frëngjishten e më vonë edhe gjermanishten. Shkollën ai e vazhdoi për katër vjet në [[Kolegji Françeskan - Shkodër, ish-kolegji saverian, Gjimnazi "At Pjetër Meshkalla"|Kolegjin Saverian të Jezuitëve]] në Shkodër, duke fituar njohuri për ekonominë e për tregëtinë. Ato vite që i shërbyen për njohje të problemeve të ekonomisë ndikuan në formimin e Logorecit, siç shihet nga shkrimet e shumta që ka botuar.
▲Punoi çirak në shoqërinë tregtare italiane Parruca, e cila e dërgoi si llogaritar në Monfalkone afër Triestes, Matinë e zgjodhën për shkathtësi e për zgjuarsi dhe se zotëronte mirë italishten, dhe e dërguan sekretar llogaritar në Monfalkone. Ajo qendër ndikoi në formimin e mëtejshëm të Logorecit, sepse aty ai ra në kontakt me arbëreshët, me shkrimet e me veprat e [[Jeronim de Rada|Jeronim de Radës]], të [[Dora d’Istria]]s, të [[Zef Serembe]]s, të Stratigoit, të Santorit etj., që me aq mall e dashuri punuan për dheun e të parëve dhe për gjuhën e dashur shqipe. Aty ai u njoh me shoqëri atdhetare, me botimet e tyre, veçanërisht të arbëreshëve në Molise, ku ruhej dhe mësohej trashëgimia kulturore arbëreshe. Prej aty Matia ndoqi dhe studioi revistat dhe gazetat që botoheshin në Sofje, në Bukuresht, në Stamboll. Ai, me natyrë prej studiuesi të zellshëm, u njoh mirë me botimet e [[Vëllezërit Frashëri|vëllezërve Frashëri]], [[Pashko Vasa|Pashko Vasës]], [[Zef Jubani]]t e të tjerëve, u njoh edhe me kulturën botërore, studioi në fushën e letërsisë e të historisë. Pasi punoi në Itali, shkoi për studime për pak kohë në Francë. Studioi pareshtur si autodidakt dhe kjo është rruga kryesore e përgatitjes së tij. Pas kthimit në Shqipëri hapi një shkollë në [[Prizreni|Prizren]] më [[1 maj]] [[1889]], për të cilën thuhet se ishte [[Shkolla e parë shqipe në Kosovë]].<ref>Fjalor Enciklopedik Shqiptar. Vëllimi III. Akademia e Shkencave e Shqipërisë. Tiranë. 2009. fq. 2487. ISBN 978-99956-10-32-6</ref> Në këtë kohë Andrea Logoreci, xhaxhai i Matisë, që kishte ndihmuar për hapjen e shkollave shqipe në Kosovë duke parë mungesën e mësuesve të gjuhës në atë zonë, dërgoi dy nipat e tij, Matinë e Pashkon në Prizren për t’i bërë mësues të gjuhës shqipe. Matinë e emëruan në Prizren, më 1 maj 1889, e Pashkon në Gjakovë.
▲Kështu Matia kaloi disa nga vitet e jetës së tij aktive në Prizren, në atë qendër të rëndësishme atdhetare, kulturore e të traditave të pasura në shumë fusha. Në Prizren krijoi edhe familjen, duke u martuar më 24.09.1894 me një vajzë qyteti, Paulina (lindur më 03.01.1878) e bija e Tomës dhe Ndreshës. Ata lindën katër fëmijë: dy djem: [[Kolë Logoreci|Kolën]] dhe Gjonin, dhe dy vajza: Martën dhe Shaqen.
▲Atje dha mësim për njëfarë kohe, sepse më pas dha dorëheqje, për shkak se ra në konflikt me konsullatën austro-hungareze, që drejtonte arsimimin e katolikëve shqiptarë në [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]] nën kujdesin e Kultusprotektoratit. Më [[1899]] Logoreci ngriti një shkollë tjetër private shqiptare e cila, sikundër del nga dokumentet, ka gëzuar mbështetje të gjerë. Të dyja shkollat u shkrinë më [[1900]]. Shërbeu si mësues në Prizren deri më [[1903]], kur u transferua në shkollën françeskane në Shkodër.
Nuk mund të bëhet fjalë për zhvillimin historik të arsimit e të shkollës në Veri e Kosovë, pa u ndalur në mënyrë të veçantë te Mati Logoreci, një nga zbatuesit më të parë të synimeve arsimore të Rilindjes sonë Kombëtare për një shkollë kombëtare, laike, si Mësonjëtorja e Korçës e 7 marsit 1887. Mbi këtë model, Matia themeloi shkollën shqipe të Prizrenit, hartoi tekste mësimore për shkollën fillore e më vonë edhe për të mesmet, manuale në ndihmë të mësuesve, ku shkriu natyrshëm edhe rezultatet e studimeve të tij në fushat e gjuhës shqipe. Logoreci, pas emërimit të tij si mësues në Prizren, shkoi për pushime në [[Vjenë]]. Atje u takua me "mjeshtrin e diturisë gjuhësore shqiptare" Gustav majer, në atë kohë kur ky albanolog punonte me ngulm për gjuhën shqipe. Veprat e studimet e majerit, që u botuan në këtë periudhë, shërbyen për popullarizimin e shqipes në publik dhe në qarqet shkencore evropiane, u bënë një burim i mirë për të gjithë ata që donin të studionin gjuhën shqipe. Veprat e tij "Studime shqiptare" I-II-III-IV-V-VI, "Fjalori etimologjik i gjuhës shqipe me pjesë leximi dhe fjalorth", "Mbi gjuhën e letërsinë shqiptare" si dhe studimet e tjera për historinë e popullit tonë, u studiuan me kujdes nga Logoreci, i cili filloi të botojë tekste për fëmijë, duke i shoqëruar me fjalorth të bashkëngjitur.
Më 14 nëntor 1907 nisi të botojë gazetën e përdyjavshme "Dashamiri", që e shtypte në Trieste me alfabetin e quajtur "Agimi". Gazeta nuk zgjati shumë. Ajo doli vetëm në katërmbëdhjetë numra deri sa u mbyll më [[6 gusht]] [[1908]]. Në nëntor [[1908]] Logoreci përfaqësoi shoqërinë "Agimi" të Shkodrës në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]], së bashku me poetin [[Ndre Mjeda]],- ndikoi shumë sidomos studimet e tij gjuhësore të cilin e kishte jo vetëm kushëri të parë (djalë halle), por edhe shok e bashkëpunëtor - me At [[Gjergj Fishta|Fishtën]], [[Hilë Mosi]]n dhe [[Luigj Gurakuqi]]n. Po më 1908, me [[Lazër Mjeda|Lazër Mjedën]], të vëllanë e poetit, organizoi një shkollë nate shqipe në Shkodër. Nën kujdesin e këtij klubi ai botoi një tekst shkolle prej 201 faqesh për historinë e lashtë me titull "Ndolliina historijet t'motshme", Shkodër [[1911]], e cila mbulonte historinë e lashtë të Ilirisë, Maqedonisë dhe Epirit si dhe përfshinte një vështrim mbi Egjiptin dhe Greqinë e lashtë.
Ai u lidh me studiues të shquar të gjuhës e të historisë sonë në trevat shqiptare e jashtë, duke këmbyer mendime e materiale për probleme të gjuhës shqipe. Përveçse me Mjedën, ai kishte lidhje e miqësi edhe me prof. dr. [[Aleksandër Xhuvani]]n, [[Norbert Jokl]]in, [[Nikolla bey Ivanaj|Nikolla Ivanajn]], [[Luigj Gurakuqi]]n, [[Gjergj Fishta|Gjergj Fishtën]], etj. Ky kontakt i drejtpërdrejtë me personalitete të shquara politike, shkencore e shoqërore, ndikuan në formimin e botëkuptimit e tij.
Line 38 ⟶ 41:
== Lidhje të jashme ==
* [http://www.logoreci.com/Mati_Logoreci/ Mati Logoreci (faqja zyrtare)]
* [http://www.logoreci.com/ Logoreci.com]
{{DEFAULTSORT:Logoreci, Mati}}
| |||