Depresioni i madh: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Tiimiii (diskuto | kontribute) Faqe e re: parapamje|<nowiki/>Imazhi i Nënës Migruese të [[Dorothea Lange|Dorothea Lange-it ku përshkruhen mbledhësit e varfër të bizeleve në Kalifo... |
Tiimiii (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 58:
|}
== Shkaqet ==
[[Skeda:Money_supply_during_the_great_depression_era.png|djathtas|parapamje|400x400px| Furnizimi me para zvogëlohej në mënyrë të konsiderueshme mes të martës së zezë dhe [[Akti i Bankave Emergjente|Bankës së Festave në mars të vitit 1933]], kur kishte një bankë masive në të gjithë Shtetet e Bashkuara.]]
[[Skeda:Crowd_outside_nyse.jpg|parapamje|Grumbullimi i turmave në kryqëzimin e Wall Street dhe Broad Street pas rrëzimit të 1929]]
[[Skeda:1930Industry.svg|djathtas|parapamje|300x300px|Prodhimi industrial i SHBA (1928-39)]]
Dy teoritë klasike të konkurrencës së Depresionit të Madh janë [[Keynesianizmi|Keynesian]] (drejtuar nga kërkesa) dhe shpjegimi [[Monetarismi|monetarist]]. Ekzistojnë gjithashtu teori heterodike të ndryshme që minimizojnë ose refuzojnë shpjegimet e keynesianëve dhe monetaristëve. Konsensusi midis teorive të nxitura nga kërkesa është se një humbje e besimit në shkallë të gjerë çoi në një reduktim të papritur të konsumit dhe shpenzimeve të investimeve. Pasi u vendos paniku dhe deflacioni, shumë njerëz besonin se mund të shmangnin humbjet e mëtejshme duke i mbajtur të qartë tregjet. Mbajtja e parave u bë fitimprurëse pasi çmimet ranë më poshtë dhe një sasi e caktuar e parave bleu gjithnjë e më shumë mallra, duke përkeqësuar rënien e kërkesës. Monetaristët besojnë se Depresioni i Madh filloi si një recesion i zakonshëm, por ngushtimi i ofertës monetare rëndonte në masë të madhe gjendjen ekonomike, duke shkaktuar një rënie të thellë në Depresionin e Madh.
Ekonomistët dhe historianët ekonomikë ndahen pothuajse në mënyrë të barabartë për shpjegimin tradicional monetar, që forcat monetare ishin shkaku kryesor i Depresionit të Madh, ose shpjegimi tradicional Keynesian se një rënie e shpenzimeve autonome, veçanërisht investimi, është shpjegimi kryesor për fillimin e Depresionit të Madh.<ref name="in JSTOR">Robert Whaples, Ku ka konsensus midis historianëve ekonomikë amerikanë? Rezultatet e një studimi mbi dyzet propozime, ''Journal of Economic History'', Vol. 55, Nr. 1 (mars 1995), f. 150 [https://www.jstor.org/stable/2123771 në JSTOR.]</ref> Sot polemika është me rëndësi të vogël pasi që ekziston mbështetja e zakonshme për teorinë e deflacionit të borxhit dhe hipoteza e pritshmërive që ndërtimi në shpjegimin monetar të [[Milton Friedman]] dhe Anna Schwartz shtojnë shpjegime jo-monetare.
Ka një konsensus se [[sistemi i Rezervës Federale]] duhet të ketë shkurtuar procesin e deflacionit monetar dhe rënies bankare. Nëse e kishin bërë këtë, rënia ekonomike do të ishte shumë më pak e ashpër dhe shumë më e shkurtër.<ref>Robert Whaples, ''Where Is There Consensus Among American Economic Historians? The Results of a Survey on Forty Propositions.'', ''Journal of Economic History'', Vol. 55, No. 1 (March 1995), p. 143 [https://www.jstor.org/stable/2123771 in JSTOR.]</ref>
=== Shpjegimet kryesore ===
==== Keynesiane ====
Ekonomisti britanik [[John Maynard Keynes]] argumentoi në [[Teoria e përgjithshme e punësimit, interesit dhe parave|Teorinë e Përgjithshme të Punësimit, Interesit dhe Parave]] që [[Shpenzimet agregate|shpenzimet më të ulëta agregate]] në ekonomi kontribuan në një rënie masive të të ardhurave dhe punësimit që ishte shumë më poshtë mesatares. Në një situatë të tillë, ekonomia arriti ekuilibrin në nivele të ulëta të aktivitetit ekonomik dhe papunësisë së lartë.
Ideja themelore e Keynes ishte e thjeshtë: për të mbajtur njerëzit plotësisht të punësuar, qeveritë duhet të mbajnë deficite kur ekonomia po ngadalësohet, pasi sektori privat nuk do të investonte aq sa të mbajë prodhimin në nivelin normal dhe do të sjellë ekonominë nga recesioni. Ekonomistët Keynesian u bënë thirrje qeverive gjatë kohëve të [[Teoria e krizës|krizës ekonomike]] që të marrin zhurmën duke rritur [[Shpenzimet e qeverisë|shpenzimet qeveritare]] dhe / ose uljen e taksave.
Ndërsa Depresioni vazhdonte, [[Franklin D. Roosevelt]] provoi [[punë publike]], [[subvencione bujqësore]] dhe pajisje të tjera për të rifilluar ekonominë amerikane, por kurrë nuk hoqi dorë plotësisht duke u përpjekur për të balancuar buxhetin. Sipas Keynesianve, kjo e ka përmirësuar ekonominë, por Roosevelt kurrë nuk shpenzoi mjaftueshm për të sjellë ekonominë nga recesioni deri në fillimin e [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].<ref>[[Lawrence Klein|Klein, Lawrence R.]]; {{Cite book|title=Economics in the Long Run: New Deal Theorists and Their Legacies, 1933–1993|last=Rosenof|first=Theodore|publisher=University of North Carolina Press|year=1997|isbn=0-8078-2315-5|location=Chapel Hill|ref=harv|postscript=<!--None-->}}</ref>
==== Monetariste ====
[[Skeda:Great_Depression_monetary_policy.png|parapamje|Depresioni i Madh në SHBA nga pikëpamja monetare. Produkti i brendshëm bruto i vërtetë në 1996-Dollar (blu), indeksi i çmimeve (kuqe), oferta monetare M2 (e gjelbër) dhe numri i bankave (gri). Të gjitha të dhënat janë rregulluar në 1929 = 100%.]]
[[Skeda:American_union_bank.gif|parapamje|Turma në Bankën Union Union të New Yorkut gjatë një banke të drejtuar herët në Depresionin e Madh]]
Monetaristët ndjekin shpjegimin e dhënë nga [[Milton Friedman]] dhe [[Anna Schwartz|Anna J. Schwartz]]. Ata argumentojnë se Depresioni i Madh ishte shkaktuar nga kriza bankare që shkaktoi një të tretën e të gjitha bankave të zhdukeshin, një reduktim të pasurisë së aksionerëve të bankës dhe më e rëndësishmja [[Politika monetare|tkurrja monetare]] me 35%. Kjo shkaktoi një rënie të çmimit prej 33% ([[Deflacioni|deflacion]]).<ref>Randall E. Parker, ''Reflections on the Great Depression'', Edward Elgar Publishing, 2003, {{ISBN|9781843765509}}, p. 11-12</ref> Duke mos ulur normat e interesit, duke mos rritur bazën monetare dhe duke mos injektuar likuiditet në sistemin bankar për të parandaluar shkatërrimin e Rezervës Federale, pasqyrohet pasivisht transformimi i një recesioni normal në Depresionin e Madh. Friedman argumentoi se rënia në rënie në ekonomi, duke filluar me rrëzimin e tregut të aksioneve, thjesht do të kishte qenë një recesion i zakonshëm nëse Rezerva Federale do të kishte ndërmarrë veprime agresive.<ref>{{Cite book|title=A Monetary History of the United States}}</ref><ref>{{Cite book|title=Essays on the Great Depression|last=[[Ben Bernanke|Bernanke, Ben S.]]|publisher=[[Princeton University Press]]|year=2000|isbn=0-691-01698-4|page=7}}</ref><ref>{{Cito web|url=http://www.worldnetdaily.com/index.php?fa=PAGE.view&pageId=59405|title=Bernanke: Federal Reserve caused Great Depression|accessdate=2008-03-21|publisher=[[WorldNetDaily]]}}</ref>
Rezerva Federale lejoi disa dështime të mëdha të bankave publike, veçanërisht ato të Bankës së Shteteve të Bashkuara të Nju Jorkut, të cilat prodhuan panik dhe shkrime të gjera në bankat lokale, dhe Rezerva Federale u ulën nga rruga derisa bankat ranë. Ai pretendonte se nëse Fed do të siguronte kreditim të jashtëzakonshëm për këto banka kryesore ose thjesht bleu [[Obligacion qeveritar|obligacione qeveritare]] në [[Tregu i hapur|tregun e hapur]] për të siguruar likuiditet dhe për të rritur sasinë e parave pasi bankat kryesore u rrëzuan, të gjitha pjesa tjetër e bankave nuk do të kishin rënë pasi ato më të mëdhenj e bënë, dhe oferta e parasë nuk do të kishte rënë aq larg sa dhe aq shpejt sa bëri.<ref>{{Cito web|url=http://www.nybooks.com/articles/19857|title=Who Was Milton Friedman?|date=2007-02-15|accessdate=2008-05-22|website=[[The New York Review of Books]]|last=Krugman, Paul|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080410200144/http://www.nybooks.com/articles/19857|archivedate=April 10, 2008|deadurl=yes}}</ref>
Me shumë më pak para për të shkuar përreth, bizneset nuk mund të merrnin kredi të reja dhe nuk mund të merrnin dot as kreditë e tyre të vjetra, duke detyruar shumë që të ndalonin investimet. Ky interpretim fajëson Rezervën Federale për mosveprim, veçanërisht Dega e Nju Jorkut.<ref>{{Cite book|title=The Creature from Jekyll Island: A Second Look at the Federal Reserve|last=Griffin|first=G. Edward|publisher=[[American Media (publisher)|American Media]]|year=2002|isbn=978-0-912986-39-5}}</ref>
Një arsye pse Rezerva Federale nuk veproi për të kufizuar rënien e ofertës së parasë ishte standardi i arit. Në atë kohë, shuma e kredisë që mund të lëshonte Rezerva Federale ishte e kufizuar nga [[Akti i Rezervës Federale]], e cila kërkonte mbështetjen 40% të arit të Notes të Rezervës Federale të lëshuara. Nga fundi i viteve 1920, Rezerva Federale kishte pothuajse goditur kufirin e kredisë së lejuar që mund të mbështetej nga ari në posedim të tij. Ky kredi ishte në formën e shënimeve të kërkesës së Rezervës Federale.<ref name="text">Freidel, ''Franklin D. Roosevelt: Launching the New Deal'' (1973) ch 19; [http://www.presidency.ucsb.edu/ws/index.php?pid=14611&st=&st1= text]</ref> Një "premtim ari" nuk është aq i mirë sa "ari në dorë", veçanërisht kur ata kishin vetëm arin e mjaftueshëm për të mbuluar 40% të Notes të Rezervës Federale të pazgjidhur. Gjatë panikut të bankës një pjesë e atyre fletëve të kërkesës u shpenguan për ari të Rezervës Federale. Meqenëse Rezerva Federale e kishte goditur limitin e saj për kredi të lejueshme, çdo reduktim i arit në vaults duhej të shoqërohej nga një reduktim më i madh i kredisë. Më 5 prill 1933, Presidenti Roosevelt nënshkroi Urdhrin Ekzekutiv 6102 duke e bërë pronësinë private të [[Certifikatë ari|certifikatave të arit]], monedhave dhe shufra të paligjshme, duke reduktuar presionin mbi ari të Rezervës Federale.<ref name="text" />
==== Qëndrimi i përbashkët ====
Nga këndvështrimi i shkollave të sotme të mendimit ekonomik, qeveria duhet të përpiqet të mbajë agregatin e ndërlidhur makroekonomik të ofertës monetare dhe / ose kërkesën agregate në një rrugë të qëndrueshme rritjeje. Kur kërcënohet nga parashikimi i një depresioni [[Banka qendrore|bankat qendrore]] duhet të derdhin likuiditet në sistemin bankar dhe qeveria duhet të ulë taksat dhe të përshpejtojë shpenzimet në mënyrë që të mbajë rezervën nominale të parasë dhe kërkesën totale nominale nga kolapsi.<ref name="nber.org">J. Bradford De Long, [http://www.nber.org/papers/w3546.pdf?new_window=1 ''"Liquidation" Cycles: Old Fashioned Real Business Cycle Theory and the Great Depression''], National Bureau of Economic Research, Working Paper No. 3546, p. 1</ref> Në fillim të Depresionit të Madh, shumica e ekonomistëve besonin në ligjin e Say dhe fuqitë vetë-ekuilibruese të tregut dhe nuk arritën të shpjegonin ashpërsinë e Depresionit. Likuidimi i lirë i lënë vetëm ishte një pozitë e mbajtur kryesisht nga Shkolla Austriake. Pozicioni i likuidimit ishte se një depresion është ilaç i mirë. Ideja ishte përfitimi i një depresioni për të likuiduar investimet e dështuara dhe bizneset që janë bërë të vjetëruara nga zhvillimi teknologjik në mënyrë që të çlirojnë faktorët e prodhimit (kapital dhe punë) nga përdorime joproduktive në mënyrë që këto të mund të ridistrohen në sektorë të tjerë të teknologjisë ekonomi dinamike. Ata argumentuan se edhe në qoftë se vetë-përshtatja e ekonomisë mori falimentime masive, atëherë kështu të jetë ajo.<ref name="Randall E. Parker 2003, p. 9" /> Një pikëpamje gjithnjë e më e zakonshme në mesin e historianëve ekonomikë është se aderimi i disa politikbërësve të Rezervës Federale në tezën e likuidimit çoi në pasoja katastrofike.<ref name="WhiteLawrence" /> Lidhur me politikat e [[Herbert Hoover|Presidentit Hoover]], ekonomistët si [[Barry Eichengreen]] dhe [[J. Bradford DeLong]] theksojnë se Presidenti Hoover u përpoq ta mbajë buxhetin federal të balancuar deri më 1932, kur humbi besimin tek Sekretari i Thesarit [[Andrew Mellon]] dhe e zëvendësoi atë.<ref name="Randall E. Parker 2003, p. 9">Randall E. Parker, ''Reflections on the Great Depression'', Elgar publishing, 2003, {{ISBN|978-1-84376-335-2}}, p. 9</ref><ref name="WhiteLawrence">White, Lawrence (2008). "Did Hayek and Robbins Deepen the Great Depression?". ''Journal of Money, Credit and Banking''. '''40''' (40): 751–768.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1111/j.1538-4616.2008.00134.x|10.1111/j.1538-4616.2008.00134.x]].</ref><ref>J. Bradford De Long, [http://www.nber.org/papers/w3546.pdf?new_window=1 "Liquidation" Cycles: Old Fashioned Real Business Cycle Theory and the Great Depression], National Bureau of Economic Research, Working Paper No. 3546, p. 5.</ref> Megjithë pritjet e likuidimit, një pjesë e madhe e kapitalit nuk u riformua, por u zhduk gjatë viteve të para të Depresionit të Madh. Sipas një studimi nga [[Olivier Blanchard]] dhe [[Lawrence Summers]], recesioni shkaktoi një rënie të [[Akumulimi i kapitalit|akumulimit të kapitalit]] neto në nivelet e para 1924 deri në vitin 1933.<ref>J. Bradford De Long, [http://www.nber.org/papers/w3546.pdf?new_window=1 ''"Liquidation" Cycles: Old Fashioned Real Business Cycle Theory and the Great Depression''], National Bureau of Economic Research, Working Paper No. 3546, p. 33.</ref> Milton Friedman e quajti likuidimin "left-to-only" "absurditet të rrezikshëm".<ref name="nber.org" /> Ai shkroi:<blockquote>Unë mendoj se teoria austriake e ciklit të biznesit i ka bërë botës një dëm të madh. Nëse kthehesh në vitet 1930, gjë që është një pikë kyçe, këtu ju keni pasur austriakët të ulur në Londër, Hayek dhe Lionel Robbins, dhe duke thënë se ju vetëm duhet ta lini fundin e braktisjes nga bota. Ju keni vetëm për të lënë ta kuroni veten. Nuk mund të bësh asgjë për këtë. Ju vetëm do ta bëni atë më keq. ... Unë mendoj se duke inkurajuar atë lloj politike të bëjë "asgjë" në Britani dhe në Shtetet e Bashkuara, ata dëmtuan.<ref name="WhiteLawrence" /></blockquote>
==== Shpjegime të tjera moderne jo monetare ====
Shpjegimi monetar ka dy dobësi. Së pari nuk është në gjendje të shpjegojë pse kërkesa për para ka rënë më shpejt se furnizimi gjatë rënies fillestare në vitet 1930-31.<ref name="nber.org" /> Së dyti, nuk është në gjendje të shpjegojë se pse në mars të vitit 1933 u bë një rimëkëmbje megjithëse normat afatshkurtra të interesit kanë mbetur afër zero dhe oferta e parasë ende ka rënë. Këto pyetje adresohen nga shpjegimet moderne që bazohen në shpjegimin monetar të Milton Friedman dhe Anna Schwartz, por shtojnë shpjegime jo-monetare.
===== Deflacioni i borxhit =====
[[Skeda:Bank_of_the_United_States_failure_NYWTS.jpg|parapamje|Turma jashtë Bankës së Shteteve të Bashkuara në New York, pas dështimit të saj në 1931]]
[[Skeda:U.S._Public_and_Private_Debt_as_a_%25_of_GDP.jpg|parapamje]]
[[Irving Fisher]] argumentoi se faktori mbizotërues që çonte në Depresionin e Madh ishte një rreth vicioz i deflacionit dhe rritjes së borxhit të tepërt.<ref name="Fisher33">Fisher, Irving (October 1933). "The Debt-Deflation Theory of Great Depressions". ''Econometrica''. The Econometric Society. '''1''' (4): 337–357.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.2307/1907327|10.2307/1907327]]. [[JSTOR]] [https://www.jstor.org/stable/1907327 1907327].</ref> Ai nënvizoi nëntë faktorë që ndërveprojnë me njëri-tjetrin në kushtet e borxhit dhe deflacionit për të krijuar mekanizmin e bumit për të goditur. Zinxhiri i ngjarjeve vazhdoi si më poshtë:
# Likuidimi i borxhit dhe shitja e fatkeqësive
# Kontraktimi i ofertës së parasë si kredi bankare paguhet
# Rënie në nivelin e çmimeve të aseteve
# Një rënie edhe më e madhe në vlerën neto të bizneseve, duke prekur falimentime
# Rënia e fitimeve
# Një reduktim i prodhimit, në tregti dhe në punësim
# [[Pesimizmi]] dhe humbja e besimit
# Rritja e parave
# Rënia e normave nominale të interesit dhe rritja e normave të interesit të rregullimit të deflacionit
Gjatë rrëzimit të vitit 1929 para Depresionit të Madh, kërkesat e diferencës ishin vetëm 10%<ref name="Margin Requirements">Fortune, Peter (Sep–Oct 2000). [https://archive.is/20120527091755/http://findarticles.com/p/articles/mi_m3937/is_2000_Sept-Oct/ai_80855422/pg_5 "Margin Requirements, Margin Loans, and Margin Rates: Practice and Principles – analysis of history of margin credit regulations – Statistical Data Included"]. ''New England Economic Review''. Archived from [http://findarticles.com/p/articles/mi_m3937/is_2000_Sept-Oct/ai_80855422/pg_5 the original]on 2012-05-27.</ref> Firmat e brokerimit, me fjalë të tjera, do të japin $ 9 për çdo $ 1 që një investitor kishte depozituar. Kur tregu ra, agjentët e thirrur në këto kredi, të cilat nuk mund të kthehen.<ref name="lhf-30s">{{Cito web|url=http://www.livinghistoryfarm.org/farminginthe30s/money_08.html|title=Bank Failures|accessdate=2008-05-22|publisher=Living History Farm}}</ref> Bankat filluan të dështonin pasi debitorët nuk pranonin borxhin dhe depozituesit u përpoqën të tërhiqnin depozitat e tyre në masë, duke shkaktuar shumë banka të bankave. Garancitë e qeverisë dhe rregulloret bankare të Rezervës Federale për të parandaluar panik të tillë ishin të paefektshme ose nuk përdoreshin. Dështimet e bankave çuan në humbjen e miliarda dollarëve në asete.
Borxhet e papaguara u bënë më të rënda, sepse çmimet dhe të ardhurat ranë me 20-50%, por borxhet mbetën në të njëjtën vlerë dollari. Pas panikut të vitit 1929, dhe gjatë 10 muajve të parë të vitit 1930, 744 banka amerikane dështuan. (Në total, 9,000 banka dështuan gjatë viteve 1930). Deri në prill të vitit 1933, rreth 7 miliardë dollarë depozita ishin ngrirë në bankat e dështuara ose ato që mbetën pa leje pas pushimit të bankës së marsit.<ref>"Friedman and Schwartz, Monetary History of the United States", 352</ref> Dështimet e bankave u ngjitën si bankierë të dëshpëruar, të cilët u quajtën kredi, të cilat huamarrësit nuk kishin kohë ose para për të shlyer. Me fitime të ardhshme që dukeshin të këqija, [[Investimi|investimet kapitale]] dhe ndërtimi u ngadalësuan ose u ndërprenë plotësisht. Përballë kredive të këqija dhe përkeqësimit të perspektivave të ardhshme, bankat e mbijetuara u bënë edhe më konservatore në kreditimin e tyre.<ref name="lhf-30s" /> Bankat ndërtuan rezervat e tyre të kapitalit dhe bënë më pak kredi, të cilat intensifikuan presionet deflacioniste. Një cikël vicioz u zhvillua dhe spiralja në rënie u përshpejtua.
Likuidimi i borxhit nuk mund të vazhdonte me rënien e çmimeve që shkaktoi. Efekti masiv i krizës për të likuiduar rriti vlerën e secilit dollar borxh, në krahasim me vlerën e rënies së aseteve të aseteve. Përpjekja e individëve për të zvogëluar barrën e borxhit në mënyrë efektive e rriti atë. Paradoksalisht, aq më shumë debitorët paguan, aq më shumë u detyroheshin.<ref name="Fisher33" /> Ky proces vetë-rëndues u kthye në një recesion të 1930 në një depresion të madh të vitit 1933.
Fillimisht, teoria e deflatorit të borxhit të Fisherit i mungonte influencës së zakonshme për shkak të kundërshtimit që deflacioni i borxhit përfaqësonte më shumë se një rishpërndarje nga një grup (debitorë) në tjetrin (kreditorët). Ri-shpërndarjet e pastra nuk duhet të kenë efekte të rëndësishme makroekonomike.
Duke u bazuar në hipotezën monetare të [[Milton Friedman]] dhe [[Anna Schwartz]] si dhe hipoteza e deflavizimit të borxhit të Irving Fisher, Ben Bernanke zhvilloi një mënyrë alternative në të cilën kriza financiare ndikoi në prodhimin. Ai bazohet në argumentin e Fisher-it se rëniet dramatike në nivelin e çmimeve dhe të ardhurat nominale çojnë në rritjen e barrës së borxheve reale, gjë që çon në falimentimin e debitorit dhe rrjedhimisht çon në uljen e [[Kërkesa agregate|kërkesës agregate]], një rënie e mëtejshme në nivelin e çmimeve, pastaj rezulton në një spirale deflacionare të borxhit . Sipas Bernanke, një rënie e vogël në nivelin e çmimeve thjesht riallokon pasurinë nga debitorët tek kreditorët pa dëmtuar ekonominë. Por, kur deflacioni është rënie e çmimeve të aseteve në rënie, së bashku me falimentimet e debitorëve, çojnë në një rënie në vlerën nominale të aseteve në bilancet e bankave. Bankat do të reagojnë duke shtrënguar kushtet e tyre të kreditit, që nga ana tjetër të çojnë në një krize krediti që dëmton rëndë ekonominë. Një përplasje kredie ul investimet dhe konsumin dhe rezulton në rënien e kërkesës agregate, e cila kontribuon gjithashtu në spiralin deflacionar.<ref>Randall E. Parker, ''Reflections on the Great Depression'', Edward Elgar Publishing, 2003, {{ISBN|9781843765509}}, p. 14-15</ref><ref name="Bernanke83">Bernanke, Ben S (June 1983). [http://faculty.arts.ubc.ca/dpaterson/econ532/10twenties/bernanke.pdf "Non-Monetary Effects of the Financial Crisis in the Propagation of the Great Depression"] (PDF). ''The American Economic Review''. The American Economic Association. '''73''' (3): 257–276. [[JSTOR]] [https://www.jstor.org/stable/1808111 1808111].</ref><ref name="Mishkin78">Mishkin, Fredric (December 1978). "The Household Balance and the Great Depression". ''Journal of Economic History''. '''38''' (4): 918–37.[[Digital object identifier|doi]]:[[doi:10.1017/S0022050700087167|10.1017/S0022050700087167]].</ref>
===== Hipoteza e pritjeve =====
Meqenëse rrjedha ekonomike u kthye në sintezën e re neoklasike, pritjet janë një element qendror i modeleve makroekonomike. Sipas Peter Temin, Barry Wigmore, Gauti B. Eggertsson dhe Christina Romer, çelësi për rimëkëmbjen dhe përfundimin e Depresionit të Madh u krijua nga një menaxhim i suksesshëm i pritjeve të publikut. Teza bazohet në vëzhgimin se pas viteve të deflacionit dhe një recesioni shumë të rëndë, treguesit e rëndësishëm ekonomikë u kthyen pozitivisht në mars 1933, kur [[Franklin D. Roosevelt]] mori detyrën. Çmimet e konsumit u kthyen nga deflacioni në një inflacion të butë, prodhimi industrial doli në fund të marsit 1933 dhe investimi u dyfishua në 1933 me një kthesë në mars të vitit 1933. Nuk kishte forca monetare për të shpjeguar atë kthesë. Furnizimi me para ende ishte në rënie dhe normat afatshkurtra të interesit mbetën afër zero. Para marsit të vitit 1933 njerëzit prisnin deflacion të mëtejshëm dhe një rënie në mënyrë që edhe normat e interesit në zero nuk stimulonin investimet. Por kur Roosevelt njoftoi ndryshimet e mëdha të regjimit, njerëzit filluan të presin inflacionin dhe një zgjerim ekonomik. Me këto pritje pozitive, normat e interesit në zero filluan të stimulonin investimet ashtu siç pritej të bënin. Ndryshimi i regjimit të politikës fiskale dhe monetare të Rooseveltit ndihmoi që objektivat e tij të politikës të ishin të besueshme. Pritja e të ardhurave më të larta në të ardhmen dhe inflacioni më i lartë i ardhshëm nxitën kërkesën dhe investimet. Analiza sugjeron që eliminimi i dogmave të politikës së standardit të arit, një buxhet i balancuar në kohë krizash dhe qeverisjeje të vogël, çoi në një ndryshim të madh në pritje që llogariste rreth 70-80 për qind të rikuperimit të prodhimit dhe çmimeve nga viti 1933 në vitin 1937. Nëse ndryshimi i regjimit nuk do të kishte ndodhur dhe politika Hoover të vazhdonte, ekonomia do të kishte vazhduar rënien e saj të lirë në vitin 1933 dhe prodhimi do të ishte 30% më i ulët në 1937 sesa në vitin 1933.<ref>Gauti B. Eggertsson, [http://www.aeaweb.org/articles.php?doi=10.1257/aer.98.4.1476 ''Great Expectations and the End of the Depression''], American Economic Review 2008, 98:4, 1476–1516</ref><ref>Christina Romer, [https://www.nytimes.com/2012/10/21/business/how-the-fiscal-stimulus-helped-and-could-have-done-more.html?hp&_r=0 "The Fiscal Stimulus, Flawed but Valuable"], ''The New York Times'', October 20, 2012.</ref><ref>Peter Temin, ''Lessons from the Great Depression'', MIT Press, 1992, {{ISBN|9780262261197}}, pp. 87–101.</ref>
Recesioni i 1937-38, i cili ngadalësoi rimëkëmbjen ekonomike nga Depresioni i Madh, shpjegohet nga frika e popullsisë se shtrëngimi i moderuar i politikës monetare dhe fiskale në vitin 1937 do të ishte hapa e parë për rivendosjen e politikës së para marsit 1933 regjimit.<ref>Gauti B. Eggertsson, [https://www.jstor.org/stable/29730131 Great Expectations and the End of the Depression], The American Economic Review, Vol. 98, No. 4 (Sep., 2008), S. 1476–1516, p. 1480</ref>
=== Teoritë heterergjike ===
==== Shkolla Austriake ====
Teoricienët e "Shkollës Austriake" që shkruan për Depresionin përfshijnë ekonomistin austriak [[Friedrich Hayek]] dhe ekonomistin amerikan [[Murray Rothbard]], i cili shkroi [[America's Great Depression|Depresionin e Madh të Amerikës (1963)]]. Sipas pikëpamjes së tyre dhe si monetaristët, Rezerva Federale, e cila u krijua në vitin 1913, mban mbi vete një pjesë të madhe të fajit; por në kundërshtim me monetaristët, ata argumentojnë se shkaku kryesor i Depresionit ishte zgjerimi i ofertës së parasë në vitet 1920, gjë që çoi në një bum të paqëndrueshëm të kreditimit.<ref name="America's Great Depression, pp. 159-163">Murray Rothbard, ''America's Great Depression'' (Ludwig von Mises Institute, 2000), pp. 159–163.</ref>
Sipas pikëpamjes austriake ishte ky inflacion i ofertës së parasë që çoi në një bum të paqëndrueshëm në të dy çmimet e aseteve (stoqet dhe obligacionet) dhe mallrat kapitale. Deri në kohën kur FED u shtrëngua vonë në vitin 1928, ishte shumë vonë dhe, sipas pikëpamjes austriake, një tkurrje e rëndësishme ekonomike ishte e pashmangshme.<ref name=":0">Herman, Arthur, Shpella dhe Drita: Platoni kundrejt Aristotelit dhe Lufta për Shpirtin e Qytetërimit Perëndimor, f. 548 (Ndezni vendndodhjen 10208).</ref> Në shkurt të vitit 1929, Hayek botoi një letër që parashikoi se veprimet e Rezervës Federale do të çonin në një krizë duke filluar në tregjet e aksioneve dhe kredive.<ref name=":0" />
Sipas Rothbard, mbështetja e qeverisë për ndërmarrjet e dështuara dhe mbajtja e pagave mbi vlerat e tyre të tregut në të vërtetë e zgjatën Depresionin.<ref>Rothbard, ''America's Great Depression'', pp. 19–21.</ref> Hayek, unlike Rothbard, believed since the 1970s, along with the monetarists, that the Federal Reserve further contributed to the problems of the Depression by permitting the money supply to shrink during the earliest years of the Depression.<ref>Për pikëpamjen e Hayek, shihni Diego Pizano, Bisedat me Ekonomistët e Madh: Friedrich A. Hayek, John Hicks, Nicholas Kaldor, Leonid V. Kantorovich, Joan Robinson, Paul A. Samuelson, Jan Tinbergen (Jorge Pinto Books, 2009). Për pikëpamjen e Rothbard, shih Murray Rothbard, Një histori e parave dhe bankar në Shtetet e Bashkuara (Ludwig von Mises Institute), f. 293-294.</ref> Megjithatë, në 1932 dhe 1934 Hayek kishte kritikuar FED dhe Bankën e Anglisë për mos marrjen e një qëndrimi më kontraktues.<ref>[[John Cunningham Wood]], Robert D. Wood,''Friedrich A. Hayek'', Taylor & Francis, 2004,[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale%3ABookSources/9780415310574|9780415310574]], p. 115</ref>
[[Hans Sennholz]] argumentoi se shumica e bumit dhe grushteve që rrënuan ekonominë amerikane në vitet 1819-20, 1839-43, 1857-60, 1873-78, 1893-97 dhe 1920-21, u gjeneruan nga qeveria duke krijuar një bum përmes parave të lehtë dhe kredi, e cila më pas u pasua nga busti i pashmangshëm. Përplasja spektakolare e vitit 1929 pasoi pesë vjet zgjerimin e pamatur të kredisë nga Sistemi i Rezervës Federale nën Administrimin Coolidge. Kalimi i Amendamentit të Gjashtëmbëdhjetë, miratimi i Aktit të Rezervës Federale, deficitet në rritje të qeverisë, kalimi i Aktit të Tarifave të Hawley-Smoot dhe Akti i të Ardhurave të vitit 1932, e përkeqësoi krizën, duke e zgjatur atë.<ref>Sennholz, Hans (October 1, 1969). [https://fee.org/articles/the-great-depression/ "The Great Depression"]. ''[[Foundation for Economic Education]]''. Marrë 23 tetor 2016.</ref>
[[Ludwig von Mises]] shkroi në vitet 1930: "Zgjerimi i kredisë nuk mund të rrisë furnizimin me mallra të vërtetë, por vetëm të sjellë një riorganizim, ai largon investimet kapitale larg kursit të përcaktuar nga gjendja e pasurisë ekonomike dhe kushteve të tregut. shtigjet që nuk do të ndiqnin, përveç nëse ekonomia do të fitonte një rritje të të mirave materiale, si rrjedhim, rritja nuk ka një bazë solide, nuk është një prosperitet i vërtetë, është prosperitet iluzor, por nuk është zhvilluar nga një rritje ekonomike pasuri, dmth akumulimi i kursimeve të vëna në dispozicion për investime produktive, por më shumë, ajo u ngrit për shkak se zgjerimi i kredisë krijoi iluzionin e një rritjeje të tillë, herët a vonë duhet të bëhet e qartë se kjo situatë ekonomike është ndërtuar mbi rërë "."<ref>Mises, Ludwig. [https://mises.org/library/causes-economic-crisis-and-other-essays-and-after-great-depression "The Causes of the Economic Crisis, and Other Essays Before and After the Great Depression"]. ''[[Ludwig von Mises Institute]]''. Marrë 24 tetor 2016.</ref><ref>Bonner, Bill (25 shkurt 2011). [http://www.businessinsider.com/buying-bad-debt-to-return-bank-solvency-2011-2?op=1 "Buying Bad Debt to Return Bank Solvency"]. ''[[Business Insider]]''. Marrë 24 tetor 2016.</ref>
==== Marksiste ====
[[Karl Marx|Karl Marksi]] pa recesionin dhe depresionin si të pashmangshëm në kapitalizmin e tregut të lirë, pasi nuk ka kufizime për grumbullimin e kapitalit përveç tregut. Në pikëpamjen [[Marksizmi|marksiste]], [[kapitalizmi]] tenton të krijojë akumulime të pabalancuara të pasurisë, duke çuar në akumulime të kapitalit, të cilat në mënyrë të pashmangshme çojnë në një krizë. Ky bust veçanërisht i mprehtë është një tipar i rregullt i modelit të bumit dhe bustit të asaj që marksistët e quajnë zhvillimin "kapitalist" kaotik. Është një parim i shumë grupimeve marksiste se krizat e tilla janë të pashmangshme dhe do të jenë gjithnjë e më të rënda derisa kontradiktat e qenësishme në mospërputhjen midis mënyrës së prodhimit dhe zhvillimit të forcave prodhuese arrijnë pikën përfundimtare të dështimit. Në atë moment, periudha e krizës inkurajon konfliktin e intensifikuar të klasave dhe detyron ndryshimet shoqërore.<ref>Harman, Chris (2009). ''Zombie Capitalism: Global Crisis and the Relevance of Marx''. London: Bookmarks Publications. pp. 143–160.[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-1-905192-53-3|978-1-905192-53-3]].</ref>
==== Pabarazia ====
[[File:Tenantless_farm_Texas_panhandle_1938.jpg|parapamje|Fuqia bujqësore zhvendos qiramarrësit nga toka në zonën perëndimore të pambukut të thatë. Qarku Childress, Teksas, 1938]]
Dy ekonomistë të viteve 1920, [[Waddill Catchings]] dhe [[William Trufant Foster]], popullarizuan një teori që ndikoi shumë krijues të politikave, përfshirë Herbert Hoover, Henry A. Wallace, Paul Douglas dhe Marriner Eccles. Ajo mbajti ekonominë e prodhuar më shumë sesa e konsumuar, sepse konsumatorët nuk kishin të ardhura të mjaftueshme. Kështu, shpërndarja e pabarabartë e pasurisë gjatë viteve 1920 shkaktoi Depresionin e Madh.<ref>Dorfman 1959</ref><ref>Allgoewer, Elisabeth (May 2002).[http://www.vwa.unisg.ch/RePEc/usg/dp2002/dp0214allgoewer_ganz.pdf "Underconsumption theories and Keynesian economics. Interpretations of the Great Depression"](PDF). ''Discussion paper no. 2002–14''.</ref>
Sipas kësaj pikëpamje, shkaku kryesor i Depresionit të Madh ishte një investim global mbi investimet në kapacitetin e industrisë së rëndë krahasuar me pagat dhe të ardhurat nga bizneset e pavarura, siç janë fermat. Zgjidhja e propozuar ishte që qeveria të pomponte paratë në xhepat e konsumatorëve. Kjo do të thotë se ajo duhet të rishpërndajë fuqinë blerëse, të mbajë bazën industriale dhe të ri-ngrisin çmimet dhe pagat për të detyruar sa më shumë rritjen inflacioniste të fuqisë blerëse në [[Shpenzimet e konsumatorëve|shpenzimet e konsumit]]. Ekonomia ishte e mbingarkuar dhe fabrika të reja nuk ishin të nevojshme. Reklamohen Foster dhe Catchings<ref>''The Road to Plenty'' (1928)</ref> federale dhe qeveritë shtetërore për të filluar projekte të ndërtimit të mëdha, një program i ndjekur nga Hoover dhe Roosevelt.
==== Shoku i produktivitetit ====
{{Cquote|Nuk mund të theksohet shumë fuqishëm se tendencat [e produktivitetit, prodhimit dhe punësimit] që po përshkruajmë janë trendet afatgjata dhe ishin plotësisht të dukshme para vitit 1929. Këto tendenca janë në të tashmen si rezultat i depresionit aktual dhe as nuk janë rezultat i Luftës së Parë Botërore. Përkundrazi, depresioni i tanishëm është një kolaps që rezulton nga këto tendenca afatgjata.|[[M. King Hubbert]]|text=Nuk mund të theksohet shumë fuqishëm se tendencat [e produktivitetit, prodhimit dhe punësimit] që po përshkruajmë janë trendet afatgjata dhe ishin plotësisht të dukshme para vitit 1929. Këto tendenca janë në të tashmen si rezultat i depresionit aktual dhe as nuk janë rezultat i Luftës së Parë Botërore. Përkundrazi, depresioni i tanishëm është një kolaps që rezulton nga këto tendenca afatgjata.|sign=[[M. King Hubbert]]}}Tre dekadat e para të shekullit të 20-të pësuan rritje të prodhimit ekonomik me [[Elektrifikimi|elektrizimin]], [[Prodhimi në masë|prodhimin në masë]] dhe makinat e motorizuara bujqësore, dhe për shkak të rritjes së shpejtë të produktivitetit ka pasur shumë kapacitete të tepërta prodhimi dhe java e punës ishte duke u zvogëluar
[[Category:All articles with unsourced statements|Category:All articles with unsourced statements]]
[[Category:Articles with unsourced statements from May 2016|Category:Articles with unsourced statements from May 2016]]
Rritja dramatike e [[Produktiviteti|produktivitetit]] të industrive kryesore në SHBA dhe efektet e produktivitetit në prodhim, paga dhe javën e punës diskutohen nga Spurgeon Bell në librin e tij "Produktiviteti, pagat dhe të ardhurat kombëtare" (1940).<ref>Bell, Spurgeon (1940). "Produktiviteti, pagat dhe të ardhurat kombëtare, Instituti i Ekonomisë i Institutit të Brookings".</ref>
== Burimet ==
| |||
