Vlora: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
vNo edit summary |
|||
Rreshti 43:
<blockquote>''Shiko edhe: [[Sanxhaku i Vlorës]]''</blockquote>Nga viti 1481 deri në vitin 1538 sanxhaku i Vlorës është mbajtur për një "Serhad sançagi" dhe autoriteti i tij më i lartë si një "serhad bej" (serhad = turq. kufi). Sanxhakbeu ishte komandant i trupave turke të sanxhakut, sidomos të zonës bregdetare midis Durrësit e Prevezës; sepse atë kohë, administrata civile e përfaqsuar nga kadiu, kishte një peshë shumë më të vogël dhe Vlora ishte nën urdhrat e marinës (të Kapidan-i Derga-it). Kur [[Sulejmani I|Sulejmani i Madh]], gjatë udhëtimit të tij në Shqipëri (1538), organizoi administratën civile, sanxhaku i Vlorës u vu nën varësinë e zyrës së vezirit të madh. Sanxhakbeu quhej tani përfaqsues i Sulltanit (mëkëmbës). Këtë post e kanë mbajtur dhe trashëguar thuajse pa ndërprerje (nga 1481 deri në 1828) jo vetëm "de jure", por edhe "de facto" nga [[Vlorajt]].<ref>{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=37-38}}</ref>
Më [[1531]], kur sanxhakbej ish Kara Sinan Pashë Vlora, sipas [[Evlija Çelebi|Çelebiut]] Sulltan Sulejmani i Madh urdhëroi që të ndërtohej kalaja e Vlorës në mes të gjirit të Vlorës dhe atij të Dukatit, mbi një hundë ranore. Struktura e fortesës ka qenë oktagonale me muret "njëzet kut të lartë dhe dhjetë kut të trashë" dhe plot me topa në çdo kënd.<ref>{{Cite book|title=Shqipëria para tre shekujsh|last=Çelebi|first=Evlija|publisher=Besa|year=2000|isbn=|location=Tiranë|pages=71-72|oclc=730022167|translator=[[Salih Vuçitërni]]}}</ref> Më 1685 Vlora u sulmua nga ana e detit, me këtë rast, hebrenjtë e këtij qyteti u tërhoqën dhe zunë vend në Berat.<ref>{{Cite book|title=Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë IV (1675-1699)|last=Pulaha|first=Selami|authorlink=Selami Pulaha|last2=Zamputti|first2=Injac|authorlink2=Injac Zamputti|publisher=Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë: Instituti i Historisë|year=1990|isbn=|location=Tiranë|pages=65|oclc=164916955}}</ref>
Më [[1531]], kur sanxhakbej ish Kara Sinan Pashë Vlora, Sulltan Sulejmani i Madh vizitonte zonën dhe më gurët e Aulonës u ndërtua një kala afër detit (në vendin e stadiumit të sotëm) me trajtë 8-këndëshe, e përshtatur për artilerinë. Brenda kishte kulla 7-katesh e banesa. Mendohet se është projektuar nga arkitekt Sinani.{{Cn}}Kalaja njihet edhe si Kalaja e Skelës. Historiani turk Evlija Çelebiu e konsideronte Kalanë e Skelës si një nga mrekullitë e arkitekturës osmane dhe në të njëjtin nivel me Kullën e Selanikut. Zona në të cilën ishte e ndërtuar Kalaja e Skelës u deklarua Monument kulture në vitin [[1963]]. Në vitin [[1997]], KKRT e qytetit Vlorë dha leje ndërtimi edhe për këtë zonë të qytetit. Në vitin [[2000]] gjatë punimeve për hedhjen e themeleve të një pallati shumëkatësh u zbuluan pjesë të themeleve të Kalasë së Skelës. Ndërtimi vazhdoi dhe nuk u krye asnjë studim i materialit arkeologjik të zbuluar.<ref>Kalaja e Skelës : Në gropën e zezë të pallateve. Datë 17.04.2006 [http://www.shekulli.com.al www.shekulli.com.al]</ref> Një ndërtesë tjetër që shpreh lulëzimin kulturor është edhe [[Xhamia e Muradies]] [[1542]]. Në [[Shekulli XVII|shek. XVII]]-[[Shekulli XVIII|XVIII]] qyteti u bë përsëri një qendër e rëndësishme ekonomike-tregtare dhe port eksporti e importi. Ali Pasha e mori me [[1812]].{{Cn}}▼
▲
Vlora ishte kryeqyteti i parë i Shqipërisë së pavarur. Me [[28 nëntor]] [[1912]] këtu Kuvendi Kombëtar shpall Pavarësinë në Sarajet e [[Vlorat|Vlorajve]] dhe formoi qeverinë me [[Ismail Qemali|Ismail Qemal Bej Vlorën]] në krye. Por në dhjetor [[1914]] u pushtua nga italianët. Më [[1920]] u krijua komiteti "Mbrojtja Kombëtare", i cili organizoi forcat që morën pjesë ne [[Lufta e Vlorës]] dhe pushtuesit italiane të thyer u detyruan të pranojnë tërheqjen më [[2 shtator]] [[1920]]. Qyteti kishte 4.000 banore, ai vijoi të ishte vatër e lëvizjes atdhetare e demokratike. Me rastin e varrimit të Avni Rustemit më [[30 prill]] [[1924]], u ngrit komiteti i cili organizoi kryengritjen e cila çoi në Revolucionin e qershorit [[1924]]. Në nëntor u hap shkolla e mesme tregtare. U çlirua më [[15 tetor]] [[1944]]. Gjate periudhës komuniste qyteti u rrit në sipërfaqe dhe në numër duke arritur 72000 banore në [[1989]].
Line 170 ⟶ 172:
* [http://vloracity.com Vlora City]
* [http://visitvlora.com Visit Vlora], Albania
* [[Amantia]]
* [[Kalaja e Skelës]]
* [[Vlora e lashtë]]
{{Vlora}}
| |||