Wikipedia

Vlora

Qyteti i tretë më i madh i Shqipërisë

Vlora është një qytet bregdetar në jugperëndim të Shqipërisë. Vlora është qyteti i dytë më i madh portual pas Durrësit, me një popullsi prej 188.922 banorë[8] (1 janar 2020). Ndodhet në jugperëndim të Shqipërisë, në Detin Adriatik dhe është qendra e Bashkisë së Vlorës dhe Qarkut të Vlorës. Është qyteti ku është shpallur Deklarata e Pavarësisë shqiptare më 28 nëntor 1912. Themeluar në shekullin e VI p.e.s. me emrin Aulona dhe vazhdimisht i banuar për rreth 26 shekuj, Vlora është shtëpi për Portin e Vlorës dhe Universitetin e Vlorës si qyteti më i rëndësishëm ekonomik dhe kulturor i Shqipërisë jugperëndimore.

Vlora
Bashki dhe qytet
Nga lart poshtë, nga e majta në të djathtë: Shëtitorja e Vlorës, Xhamia e Muradies, Shtëpia e vjetër në rrugën Dhimitër Konomi, Qyteti i Vjetër i Vlorës, Monumenti i Pavarësisë dhe Lungomare.
Stema zyrtare e Vlora
Stema
Vlora is located in Earth
Vlora (Earth)
Koordinatat: 40°28′N 19°29′E / 40.467°N 19.483°E / 40.467; 19.483
VendiShqipëria
RajoniShqipëria Jugore
QarkuVlora
ThemelimiShekulli i 6-të p.e.r.
Qeveria
 • LlojiMayor–council
 • TrupiKëshilli i Bashkisë së Vlorës
 • Kryetari[1](Ermal Dredha), (PS)
Sipërfaqja
 • Bashkia[2][3]616,85 km2 (23,817 sq mi)
 • Njësia administrative[4]28,97 km2 (1,119 sq mi)
Popullsia
 (2011)
 • Bashkia
130.827[a]
 • Dendësia (Bashkia)169,9/km2 (4,400/sq mi)
 • Njësia administrative
79.513[b]
Emri i banorëveVlonjat(e)
Zona kohoreUTC+1 (CET)
 • Verës (DST)UTC+2 (CEST)
Kodi postar
9400
Prefiksi+355 (0) 33
Porti detarPorti i Vlorës
Motorways
Highways
Targat e automjeteveVL
Faqja zyrtarevlora.gov.al

Historia

Redakto

Qytet i lashtë dhe një nga portet kryesore te Shqipërisë. Ndodhet ne jugperëndim te vendit, buzë Adriatikut. Në lashtësi , qyteti ilir njihej me emrin Aulona. Gjurmët më të hershme i takojnë shek. VI p.e.s. Në shek. IV rrethohet me mure guri të latuar. [nevojitet citimi]

Duke qenë një nyje e rrugëve tokësore e detare, i njohur për verën, ullinjtë e kripën, u bë porti kryesor i Ilirisë pas rënies së Apolonisë e Orikumit. Në mesjetë fatet e qytetit lidhen me kështjellën e Kaninës. Më 1081 u pushtua nga normanët, më 1205 nga Venediku, pastaj kaloi në sundimin e Hohënshtaufëve gjermanë dhe më 1272 u përfshi në mbretërinë e Arbërisë.

Gjeografi arab Ibn Batuta e përmend në qindvjetin e Xtë si një ngulim të rëndësishëm. Gjatë dy luftërave të perandorit Aleksi I Komneni kundër Robert Guiskardit dhe Bohemondit, Vlora përmendet shpesh, ndërsa pas një përkatësie thuajse shtatëqindvjeçare bizantine, pushtohet nga normanët që e qeverisën vetëm katër vjet.[9]

Sundimati i Vlorës

Redakto

Sundimati i Vlorës dhe i qytetit, krahinës dhe kështjellës së Kaninës ishte pjesë e Perandorisë Bizantine, i nënshtrohej pushtetit të një sebastokratori, që sipas Eqrem bej Vlorës e kishte selinë në kalanë e Ploç-Sevasterit (pranë Kudhësit), por në vitin 1205 ra nën pushtetin e Despotatit të sapoformuar të Janinës.[9] Më 1258 Vlora është ndër zotërimet që i kalojnë si pajë mbretit të Napolit, Manfredit të Hohenshtaufënve, pasi mori për grua Helenën e despotit Mihal II. Pasi vdiq Manfredi më 1266, kështjellari i Vlorës, Jacques de Baligny, nuk ia dorëzoi kështjellën Anzhuinëve në mars 1272 dhe për sa qe gjallë mori prej Karlit I Anzhu „castrum Canine, Caninian et Avelloman cum archondiis“. De Baligny ndejti vetëm për një vit pasi mori disa vende në krahinën e Beratit dhe Bazilikatës në Itali në këmbim të Kaninës dhe Vlorës.[10] Nga viti 1315 deri në vitin 1320 u pushtua sërish prej bizantinëve dhe pushtetar i saj qe sevastokrator Dhimitër Ganza, të cilin e pasoi i biri, Nikolla. Më 1345 qyteti ra në sundimin serb, edhe vëllai i mbretit Aleksandër të Bullgarisë, Johan Azen Komneni, arriti të futej në Vlorë.[9] Më 1357 Këshilli i Lartë i Senatit të Venedikut i lejonte qytetarët e vet të zgjidheshin për kryetarë e nëpunës (pro rectoribus et officialibus) në Vlorë dhe vende të tjera të despotatit (locus Avalone et alia loca despotatus).[11] Më 1372 Johan Azen Komnenin e dëbojnë Balshajt dhe Muzakajt.[9]

Kaloi në shek. XIV nën sundimin e Balshajve, por pas vdekjes së Balshës II më 1385 në betejën e Savrës, nuk mund ta mbanin më.[12] Pas vdekjes së Balshës, vendin e pasoi e veja, Komita Muzaka-Komnena, e bija e despotit të Beratit dhe Vlorës.[13] Ishte e dëgjuar për punimin e hekurit, të shpatave, të mëndafshit, për nxjerrjen e kripës etj.[nevojitet citimi]

Gjatë sundimit osman

Redakto
Shiko gjithashtu: Sanxhaku i Vlorës

Nga viti 1481 deri në vitin 1538 sanxhaku i Vlorës është mbajtur për një „Serhad sançagi“ dhe autoriteti i tij më i lartë si një „serhad bej“ (serhad = turq. kufi). Sanxhakbeu ishte komandant i trupave turke të sanxhakut, sidomos të zonës bregdetare midis Durrësit e Prevezës; sepse atë kohë, administrata civile e përfaqsuar nga kadiu, kishte një peshë shumë më të vogël dhe Vlora ishte nën urdhrat e marinës (të Kapidan-i Derga-it). Kur Sulejmani i Madh, gjatë udhëtimit të tij në Shqipëri (1538), organizoi administratën civile, sanxhaku i Vlorës u vu nën varësinë e zyrës së vezirit të madh. Sanxhakbeu quhej tani përfaqsues i Sulltanit (mëkëmbës). Këtë post e kanë mbajtur dhe trashëguar thuajse pa ndërprerje (nga 1481 deri në 1828) jo vetëm „de jure“, por edhe „de facto“ nga Vlorajt.[14]

Më 1531, kur sanxhakbej ish Kara Sinan Pashë Vlora, sipas Çelebiut Sulltan Sulejmani i Madh urdhëroi që të ndërtohej kalaja e Vlorës në mes të gjirit të Vlorës dhe atij të Dukatit, mbi një hundë ranore. Struktura e fortesës ka qenë oktagonale me muret „njëzet kut të lartë dhe dhjetë kut të trashë“ dhe plot me topa në çdo kënd.[15] Më 1685 Vlora u sulmua nga ana e detit, me këtë rast, hebrenjtë e këtij qyteti u tërhoqën dhe zunë vend në Berat.[16]

Zona në të cilën ishte e ndërtuar Kalaja e Skelës u deklarua Monument kulture në vitin 1963. Në vitin 1997, KKRT e qytetit Vlorë dha leje ndërtimi edhe për këtë zonë të qytetit. Në vitin 2000 gjatë punimeve për hedhjen e themeleve të një pallati shumëkatësh u zbuluan pjesë të themeleve të Kalasë së Skelës. Ndërtimi vazhdoi dhe nuk u krye asnjë studim i materialit arkeologjik të zbuluar.[17] Një ndërtesë tjetër që shpreh lulëzimin kulturor është edhe Xhamia e Muradies 1542. Në shek. XVII-XVIII qyteti u bë përsëri një qendër e rëndësishme ekonomike-tregtare dhe port eksporti e importi. Ali Pasha e mori me 1812.[nevojitet citimi]

Vlora ishte kryeqyteti i parë i Shqipërisë së pavarur. Me 28 nëntor 1912 këtu Kuvendi Kombëtar shpall Pavarësinë në Sarajet e Vlorajve dhe formoi qeverinë me Ismail Qemal Bej Vlorën në krye. Por në dhjetor 1914 u pushtua nga italianët. Më 1920 u krijua komiteti „Mbrojtja Kombëtare“, i cili organizoi forcat që morën pjesë ne Lufta e Vlorës dhe pushtuesit italiane të thyer u detyruan të pranojnë tërheqjen më 2 shtator 1920. Qyteti kishte 4.000 banore, ai vijoi të ishte vatër e lëvizjes atdhetare e demokratike. Me rastin e varrimit të Avni Rustemit më 30 prill 1924, u ngrit komiteti i cili organizoi kryengritjen e cila çoi në Revolucionin e qershorit 1924. Në nëntor u hap shkolla e mesme tregtare. U çlirua më 15 tetor 1944. Gjate periudhës komuniste qyteti u rrit në sipërfaqe dhe në numër duke arritur 72.000 banore në 1989.

Në 1997, Vlora ishte qendra e demonstratave popullore kundër firmave piramidale (Ponzi scheme), gjë që solli dhe rënien e qeverisë.[nevojitet citimi]

Sot, Vlora është një qendër e rëndësishme turistike, kjo fal edhe mjedisit të këndshëm bregdetar.

Politika

Redakto

Në maj të 2023 nga zgjedhjet lokale u zgjodh në drejtimin e Bashkisë, u zgjodh Ermal Dredha. Në zgjedhjet lokale në qershor të 2015 Dritan Leli u zgjodh ne postin e Kryetarit te Bashkisë. Dritan Leli e drejtoi këtë bashki gjatë viteve 2015 - 2023. Ndërsa nga 2003-2015 Shpëtim Gjika ka qenë në këte rol. [nevojitet citimi]

Ekonomia

Redakto

Vlora është një qendër e rëndësishme tregtare dhe detare në Shqipëri. E zhvilluar është industria e peshkimit. Vlora prodhon naftë, gaz natyror, bitum dhe kripë. E zhvilluar në qytet është industria e manifakturës tekstile si dhe ajo e ndërtimit.

Vitet e fundit ka pasur një zhvillim të madh turizmi,per shkak te bukurive natyrore duke u shoqëruar ky zhvillim me ndërtimin e shumë hoteleve, restoranteve, plazheve.

Transporti

Redakto
 
Porti i Vlorës

Transporti rrugor

Redakto

Vlora ndodhet rreth 135 km larg Tiranës, kryeqytetit të Shqipërisë, ndërkohë që vetëm 72 milje e ndajnë nga Italia. Drejt këtyre dy pikave udhëtojnë autobusë e mjete të shumta, që mundësojnë transportin e njerëzve.

Transporti hekurudhor

Redakto

Trena pasagjerësh të Hekurudhës së Shqipërisë udhëtojnë gjithashtu rregullisht për në qytetet e Durrësit dhe me tej për në Vlorë si dhe për në Pogradec dhe për në Shkodër. Gjendja e tanishme bën që hekurudhat praktikisht mos të përdoren pothuajse fare.

Transporti detar

Redakto

Vlorën e ndajnë vetëm 72 km nga Italia. Çdo ditë nisen tragete për në Brindisi, Otranto.

Transporti ajror

Redakto

Në Vlorë ndodhet dhe Aeroporti i Vlorës. I cili është një projekt i porositur nga qeveria shqiptare për ndërtimin e një aeroporti brenda peizazhit të mbrojtur të Pishë Poro-Nartës,10 km në veri të Vlorës.

Klima

Redakto

Klima e Vlorës është tipike mesdhetare me një dimër te lagësht e te ngrohte dhe me një vere te nxehte e cila arrin deri ne 40°C.

Liste Biznesesh

Redakto

Liste biznesesh ne qarkun e Vlorës do ti gjeni ne portalin vlonjat, Visit Vlora[lidhje e vdekur].

Climate data for Vlore
Month Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec Year
Source: http://www.bbc.co.uk/weather/world/city_guides/results.shtml?tt=TT003320

Edukimi

Redakto

Vlora është qyteti i dytë me universitetin më të madh në Shqipëri. Universiteti i Vlorës "Ismail Qemali" u krijua ne vitin 1994 si një universitet teknologjik. Përpara rreth qindra studentë ndiqnin këtë, ndërsa tani rreth 15.000. Fusha e përqendrimit është teknologjia, por vitet e fundit asaj i janë shtuar dhe ekonomia, financa, edukimi.

Sporti

Redakto
Shiko edhe: FK Flamurtari

Qytetaret e Vlorës pëlqejnë një llojshmëri sportesh. Me popullori midis tyre është futbolli. Vlora ka dy ekipe profesionale: KS Flamurtari dhe Vlora City FC. Flamurtari luan aktualisht në superligën ndërsa Vlora City ne kategorinë e dyte. Sporte te tjera qe luhen janë: volejboll, basketboll, hendboll, atletike,notim si dhe sportin e ciklizmit ku jan stervitur dhe po sterviten plot talente te rinj .Vlonjatet në realitet pëlqejnë sportet ekstreme.

Panorama e qytetit

Redakto
  •  
    Plazhi e Vlorës
  •  
    Vlora
  •  
    Qendra e qytetit

Shënimet

Redakto
  1. ^ Bashkia e Vlorës përbëhet nga njësitë administrative Novoselë, Orikum, Qendër Vlorë, Shushicë dhe Vlorë.[2][5][6] Popullsia e bashkisë rezulton nga shuma e njësive administrative të listuara në të parën sipas regjistrimit të popullsisë shqiptare të vitit 2011.[2][7]
  2. ^ Duhet të merret në konsideratë vlerësimi për njësinë administrative Vlorë.[7]

Referime

Redakto
  1. ^ "Kryetari i Bashkisë Vlorë". Bashkia Vlorë. Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2021. Marrë më 23 shtator 2021.
  2. ^ a b c "Pasaporta e Bashkisë Vlorë". Porta Vendore. Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2021. Marrë më 23 shtator 2021.
  3. ^ "Bashkia Vlorë". Albanian Association of Municipalities (AAM). Arkivuar nga origjinali më 23 shtator 2021. Marrë më 23 shtator 2021.
  4. ^ "Rregullore e Planit të Përgjithshëm Vendor të Territorit të Bashkisë Vlorë" (PDF). Bashkia Vlorë. fq. 15. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 23 shtator 2021. Marrë më 23 shtator 2021.
  5. ^ "A new Urban–Rural Classification of Albanian Population" (PDF). Instituti i Statistikës (INSTAT). maj 2014. fq. 15. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 14 nëntor 2019. Marrë më 23 shtator 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!); Është injoruar "language÷en" (Ndihmë!)
  6. ^ "Law nr. 115/2014" (PDF). fq. 6376. Marrë më 25 shkurt 2022.
  7. ^ a b Nurja, Ines. "Censusi i popullsisë dhe banesave/ Population and Housing Census–Vlorë (2011)" (PDF). Tirana: Instituti i statistikës. fq. 85. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 13 qershor 2020. Marrë më 23 shtator 2021.
  8. ^ "Kopje e arkivuar" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 30 korrik 2020. Marrë më 18 prill 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja)
  9. ^ a b c d Vlora, Eqrem bej; Von Godin, Marie Amelie von Godin (2010) [1956]. Kontribute në historinë e sundimit turk në Shqipëri: një Skicë Historike v. I. Tiranë: Shtëpia Botuese "55". fq. 47. ISBN 978-99943-56-83-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Shuflaj, Milan (2004) [1925]. Serbët dhe shqiptarët. Tiranë: Toena. fq. 48–49. ISBN 99927-1-854-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Shuflaj 2004, p. 57.
  12. ^ Shuflaj 2004, p. 164.
  13. ^ Gelchich, Giuseppe (2009) [1899]. Zeta dhe Dinastia e Balshajve. Tiranë: 55. fq. 147ref=harv. ISBN 9789994356539. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Vlora, Eqrem bej (2003). Kujtime 1885-1925. Tiranë: IDK. fq. 37–38. ISBN 99927-780-6-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ Çelebi, Evlija (2000). Shqipëria para tre shekujsh. Përkthyer nga Salih Vuçitërni. Tiranë: Besa. fq. 71–72. OCLC 730022167. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Pulaha, Selami; Zamputti, Injac (1990). Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë IV (1675-1699). Tiranë: Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë: Instituti i Historisë. fq. 65. OCLC 164916955. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Kalaja e Skelës : Në gropën e zezë të pallateve. Datë 17.04.2006 www.shekulli.com.al

Shiko edhe

Redakto






Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vlora&oldid=2705276"