Ballaban Pasha: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Lludha (diskuto | kontribute) + |
Lludha (diskuto | kontribute) |
||
Rreshti 4:
=== Jeta e hershme ===
Ballabani u lind në fshatin Baderë ([[Batra e Madhe|Batër]] në Mat,<ref name=":0" /> apo Brataj në Martanesh), në një familje të krishterë dhe kishte emrin Mhill, mendohet se prindët e tij quheshin Millosh e Helena dhe kishte patur edhe dy vëllezër, Kostantinin dhe Jonimën (më pas i konvertuar me emrin Jonuz, edhe ky shërbeu në radhët osmane).<ref name="PZ2">{{Cite web|url=https://shqiperiaebashkuar.al/2017/09/ballaban-pashe-badera-nga-martaneshi-tradhetari-me-i-tmerrshem-i-kombit-shqiptar-perballe-hyjnorit-gjergj-kastrioti/|title=Ballaban pashë Badera nga Martaneshi|date=28 shtator 2017|website=shqiperiaebashkuar.al|last=Zefi|first=Paulin}}</ref> U rekrutua sipas sistemit të [[Devshirmeja|Devshirmesë]], u ngrit në rangun e [[Pasha|pashait]] në kohën e [[Sulltani|Sulltan]] [[Mehmet Fatihu|Mehmedit II]].<ref name=":12" /> U edukua në pallatet e sulltanit, duke u kthyer në [[Islami|Islam]].<ref name=":02">{{Cite book|title=Shqipëria dhe shqiptarët: Materiali nxjerrë nga "Diksionieri historik e gjeografik"|last=Frashëri|first=Sami|authorlink=Sami Frashëri|publisher=Dajti 2000|year=2002|isbn=9789992772027|location=Tiranë|pages=232-237|trans_title=Kamûs-ül Â'lâm|translator=Zyber Hasan Bakiu}}</ref> Emri i tij i vërtetë u bë Mehmet, Ballaban shënon një veti që me kohën zëvendësoi plotësisht emrin. Ballaban do të thotë "i madh, i rëndë, i pamposhtshëm".<ref name=":022">{{Cite book|title=[[Ndihmesë për historinë e sundimit turk në Shqipëri : skicë historike|Ndihmesë për historinë e sundimit turk në Shqipëri v. I]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|last2=Von Godin|first2=Amelie|publisher=55|year=2010|origyear=1955-56|isbn=978-99943-56-83-6|location=Tiranë|pages=117-120}}</ref>
Në pushtimin e Konstantinopojës ishte ndër të parët që sulmoi dhe hyri,<ref name=":0">{{Cite book|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=nyp.33433082493523;view=1up;seq=156|title=Historia e Skënderbeut|last=Noli|first=Fan S.|authorlink=Fan Noli|publisher=Shtypëshkronja e «Diellit»|year=1921|isbn=|location=Boston|pages=246|oclc=25513556|ref=harv}}</ref> kështu fitoi simpatinë e sulltanit.<ref name=":02" /> Në regjistrin kadastral osman të Sanxhakut Shqiptar të vitit 835 h. (1431-1432) ai përmendet si timarli i katër fshatrave të vilajetit të Krujës, kurse dy vjet më pas emërohet dizdar i saj dhe gjatë viteve 1437-1439 do të ishte vartës i Skënderbeut kur ky u emërua si [[Subashi|subash]] i Krujës. Ballabani përmendet aty si "gulam-i mir" dhe me cilësimin "i vogël" (Ballaban-i kyçyk), që është në përshtatje me përshkrimin që [[Marin Barleti|Barleti]] i bën fizikut të tij: "nga shtati ishte i shkurtër dhe i pakët".
Rreshti 24:
=== Shpirtërore dhe toponimike ===
Dikur më vonë iu rregullua një [[Tyrbja|tyrbe]] e njohur në [[Petrela|Petrelë]], ku përnderohej si [[evlija]], dhe njihej si Tyrbja e Ballaban Pashës,<ref name=":2">{{Cito web|url=http://www.bksh.al/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0revistaa--00-1--0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-0l--11-id-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0_cgiargw-00&cl=CL2.32&d=HASH0132bf1f0823e356973098c2&x=1|title=Krueja: Kroi dhe Çinari i Ballabanecit|date=prill 1933|accessdate=22 prill 2018|website=bksh.al|publisher=Leka vj. V, nr. IV|last=Harapi|first=Zef M.|pages=116-121}}</ref> pjesë e [[Teqeja|teqesë]] së [[Tarikati|tarikatit]] të [[Halveti|Halvetive]],<ref name=":022" /> e shkatërruar në vitin 1967.<ref>{{Cite web|url=http://tesi.cab.unipd.it/47254/1/SCANDERBEG_TRA_STORIA_E_STORIOGRAFIA.pdf|title=Scanderbeg tra storia e storiografia (tesi di laurea specialistica)|date=2014|last=Omari|first=Jeton}}</ref>
Në të përkohshmen jezuite "Leka" shkruhet për një gurrë dhe një çinar pranë Krujës, të quajtur ''Kroi''<ref>{{Cito web|url=http://www.bksh.al/gsdl/collect/revistaa/index/assoc/HASHde00.dir/doc.pdf|title=Ghergh Kastrioti Skenderbegu: Gojedhânat e popullit t' Kurbinit e t' Krues,|date=1906|website=bksh.al|publisher=Albania v. 10 n. 2|last=Lkêni i Hasit|authorlink=Shtjefën Gjeçovi|page=28}}</ref> dhe ''Çinari i Ballabanecit,'' ku sipas gojëdhënës së radhitur në artikull qe zhvilluar lufta mes [[Besëlidhja e Lezhës|Lidhjes]] dhe trupave osmane.<ref name=":2" /> Rrapi është ndër 16 monumentet e kulturës në Krujë.<ref>{{Cite web|url=http://www.oranews.tv/article/rrapi-shekullor-i-ballaban-pashesmungon-kujdesi-ndaj-monumentit-te-kultures|title=Rrapi shekullor i Ballaban Pashës: mungon kujdesi ndaj Monumentit të Kulturës|website=oranews.tv}}</ref>
| |||