Vuthaj: Dallime mes rishikimesh

Kjo trevë etnike [[shqiptar]]e qysh nenë lashtësi ka qeneqenë e njohur me emrin "Vuthaj" ose "Katundi Vuthaj". Por, duke pasur parasysh shtrirjen, kompaktësinë e territorit dhe tetë banorëve, distancën nga njerinjëri katundfshat tek tjetri, themi se është një krahinë e vogël shqiptare nenë zemër tetë alpeve, me bukuri mahnitëse, me karakteristika lokale tetë veçanta.

EtimologjieEtimologjinë e toponimit "Vuthaj" e ka trajtuar edhe Prof. [[Eqerem Çabej]]. Ai thotë se ky toponim vjen nga fjalët : "I vute", "i pervute".

EtnografeEtnografë sllav qeqë kanekanë shkruar për ato krahina, toponimin "Vuthaj" e kanekanë zëvendësuezëvendësuar me toponimin "Vusanje". Kuptohet se qëllimi i tyre ka qeneqenë edhe mbetet teoria absurde që: "se këto vende kanë qenqenë tetë pa banuara, sesipas tyre Vuthjanët Kelmendaspra popullata shqiptare nuk janë autoktoneautokton nenë këtoatë treva,vendë".Është pore ardhacak..."njohur që Dihetnë segjuhën sllavevesllave(në ugjuhën serbe) mungon tingulli fonetik "th", prandaj nuk mund ta shqiptojnë si tetë tilletillë. Për këtë arsye ataqeverisja lokale kohë më parë ndoshta e kanekanë zëvendësuezëvendësuar me tingullin "S".
Ata toponimin "Vusanje" mundohen ta shpjegojnë me fjalën "vuk" (ujk), e cila thonësipas atatyre, më vonë ka evoluar në "Vusanje". Ky i ashtuquajtur shpjegim është i pa bazuar, absurd dhe i papranueshëm.

Ne dokumentet e shkruara toponimin nenë fjalefjalë e takojmë qysh në [[Shekulli XIII|shek. XIII]], nenë trajtën "Vutkagni" ose "Vutkaj", edhe ky fakt hedh poshtë si tetë pabazuar emërtimin sllav "Vusanje". Mandej, duhet shtuar se shumë serbisht folës që e ndëgjojnë për herë të parë kËtëkëtë toponim në [[Gjuha shqipe|gjuhen shqipe]] e shqiptojnë "Vutaj" ose "Vut-Haj".

NderkaqNdërkaq, në Vuthaj brez pas brezi është ruajtur dhe përcjellepërcjellë nepernëpër shekuj legjenda e "Vajzes Vuthit". Kjo legjendë përmban shumë të dhana toponomastike të ruajtura deri nenë ditët tona, qeqë tetë moshuarit i tregonin shumeshumë shpesh, madje me krenari duke pohuar se rrjedhin nga një fis i lashtelashtë Shqiptar.

[[10 qershor]] [[1878]] : Përpjekjet e atdhetarëve tetë shquar tetë kombit tonetonë për liri e pavarësipamvarësi u kurorëzuan me, KRIJIMIN E LIDHJES SHQIPTARE TETË PRIZERENIT me 10 qershor 1878. NjeriNjëri prej themeluesve tetë saj ka qeneqenë edhe ALI BEG GUCIA. Me këtë rast duhet ti evokojmë disa nga kujtimet e shumta popullore tetë ruajtura dhe tetë transmetuar brezpas brezi nenë kuvendetkuvend, shkollë tedhe Oda Odestë Burraveburrave. Dihet se njëra nga krahinat ma tetë rrezikuara tetë truellittrojeve shqiptarshqiptare nenë ato vite ishin Plava E gucia. Kjo krahin nenë atë periudheperiudhë, sipas tetë dhanave qeqë disponojm, perbahejishte përbër nga dy qytete tetë vogla, gucia me 4000 dhe Plava me 3500 banorebanorë si dhe nga 29 fshatra. NeNë baze tetë vendimeve tetë traktittraktatit tetë ShenShën stefanit si dhe tetë vendimeve tetë Kongresit tetë Berlinit, kjo Krahinkrahinë Shqiptare duhej t'i aneksohej Malit zi. NeNë lidhje me kto ngjarje kujtesa popullore na sjell edhe dy fakte tetë tjera : Kur knjazi i karadakut shkoj nenë [[Stamboll]] te SulltanitSulltani me i lyp pak tok i tha : Padishah i neruem dhe i derguem prej zotit nenë toktokë me i ba mir gjines, ju e dini se ne jetojmjetojmë nenë ni vend tetë vogel e tetë shkreteshkretë, me bukbukë e pa bukbukë, me ujujë e pa ujeujë. Atje gjinja po me desin e bagetiabagëtia po memë cofin.Prandaj tetë lutem ba me rahmet e ma jep ni ven ci t'kete ni pus me ujeujë, ku gjinja e bagetia tetë ken munsi me pi. Po ku asht ky vend ci munem me ta dhan ty o knjaz i Karadakut?- pyeti sulltani. Ky ven asht ne hydyt me mua. Aty asht ni I'gate e vogel e ai uje mue me del boll per gjin e bageti. Pra ba me rahmet e ma jep se gjinja e atij veni nuk kane me cue krye, e kur ta shohin fermanin me mehyrin tan, kan me ju lut zotit per jetgjatesin e tuaj. dhe sulltani, "rahmetliu i madh" ne ni kohe kur po i knohej talkini i funit, e mashtroi knjazin. Në Malsi te madhe ky moment është dhëne nga anonimi popullor ne ketë formë;

Nga sa u tha me sipër, duket qareteqartë se sulltani ishte i gatshemgatshëm për ta prenueprenuar coptimin(ndarjen) e tokave shqiptare, për tetë shpetuarshpëtuar ckaçka munmund tetë shpetohetshpëtohet nga PerandorijaPerandoria e kalbur osmane. Kurse knjazi i karadakut ishte njenjë lypsar dredharak dhe mashtrues qeqë kerkontekërkonte zgjerimin territorial nenë demdëm tetë trojeve Shqiptare, duke shfrytezuarshfrytëzuar rrethanat e krijuara. Kurse, populli i rrezikuar i ksaj krahine, nenë ateatë kohe i përgjigjej Sulltan Muratit dhe Knjazit tetë karadakut :

Anonimi popullor e jep lajmin ogurzi se armiku i vdekur ashtështë çuar dhe kerkojekërkoj tetë na robroj përsëri, prandaj duhet qite kushtrimi, duke thane thënë:

Dhe, populli i kësaj krahine tetë rrezikuarrrëzikuar i përgjigjetpërgjigjen thirrjes, duke organizuar kuvendin e parparë nenë lidhje me këto ngjarje nenë Livadh tetë kovacit, pran një guri, i cili ruhet deri nenë ditët tona si monument i kësaj ngjarje tetë shënuar. Ne këtë kuvend popullor mori pjesë populli dhe parijapartia, tetë kryesuar nga Ali Begu. ALiAli Begu njoftoj lajmin ogurzi(indirekt) me këto fjale fjalë: "Burra, ju baj me dije se baba mret na shiti nenë Stamboll te i huaji". Kurse njerëzit qeqë ishin tetë tubuar me një zë iu përgjigjen : "sulltan murati munet me shit tokat e tij se tonat pa dek na te tan jo". Ndërsa rapsodi popullor këtë moment kritik, e perjetsonnepërjetëson vargjet :

Kurr ma gushtngusht nuk kish qillue,

Kuptohet se gjendja e krijuar ishte shumë e renderëndë dhe zgjidhja kërkonte urtesiurtësi(menquri) e trimeri(kurajo), por ma shumë se çdo gjagjë tjetër kërkonte bashkimin e armëve, prandaj ai, Ali Begu, sikurse na thotë anonimigojdhëna popullore, u drejtohet tetë pranimshvepranishmëve :

dhe për tatë treguatreguar barrën e madhe qeqë duhej ta përballojepërballoj populli Shqiptar, nenë veçanti banoretbanorët e ktynekëtyre trevavetrojeve anonimi e,tregimi vazhdon :

Por, të gjithë të pranishmitpranishëm shprehin besimin e tyre se shqiptarët të mësuar me luftëra të pandërprera kundër pushtuesve të ndryshëm, të bashkuar me besa- besë, do të luftojnë, të mbrojmë Trojet e veta, nderin dhe burrërinë shqiptare.

Ndërkohë, sikurse thamë, me 10 qershor 1878 ishte themeluar Lidhja Shqiptare e Prizerenit, e cila shënonte një nga fitoret më të mëdha të popullit shqiptar pas një robërije shumëshekullore. NjëkosishtNjëkohësisht ishte frymzim, shpresë dhe besim se trojet shqiptare të rrezikuara tani do të mbroheshin nga kjo lidhje, nga i gjithë populli shqiptar. Me këtë shpresë dhe me këtë besim u kthyekthy Ali Begu në Guci nga Kuvendi i Prizerenit. PosaSapo arriti në Guci ai organizoi mbledhjen tek Kërshi i Kalasë në Kërshllahe.

Ndërkohë, Ali Begu kishte marrë një letër nga knjaz Nikolla. Ai, sipas kujtesës popullore, në atë letër shkruenteishte shkruar : "Mue mreti i Stambollit mi ka dhanë Plavë e Guci. Un do ti marr, por due me i marrë pa gjak e kjo varet prej jush. Prandaj due me një fjalën tuej, si doni me m' pritë, si mik apo si anmikarmik ? Un jam gati për të dyja".

KjoKëto trevetroje përfshinpërfshijnë një territor pak a shumë tetë madh me lugina e vende te butabujqësore, me bjeshkë livadhorelivadhe dhe gerdhatoregerdhe nga Burimi i Valbones deri tek Burimi e Ali Pashe Gucisë, nga liqeni i shtarës deri tek Guri i Gjon Bales, nga Guri i Sahatit deri te shkalla e Vuthit.

Treva Vuthjane përmbahetpërbëhen nga këto vendbanime (fshatra) tetë përhershme : Valbona, Katuni i Epërm (sipërm), Ceremi, GjonBalajt, Qosajt, Kukajt, Hakajt dhe Zabeli.

OshtëËshtë pjesë përbërëse e Kelmendit tetë hershemhershëm. Kufizohet me treva tetë tjera shqiptare : Malësia e Gjakovës, Dukagjinin, Bjeshkët e Kelmendit tetë Gurit, Gucinë dhe Plavën.

Prandaj themi se kjo trevë përbëhet nga një territor kompakt, me bjeshkë e vrri tetë lidhura mjedisnë mes tyre.

Popullsia është shqiptare. Popullata shqiptare në Vuthaj viteve të fundit është mpakurzvogëluar shqetësueshëm si rrjedhojë e emigrimit të vazhdueshëm për në SHBA dhe vende të tjera perëndimore.

InteresanteInteresant mbetet fakti qeqë popullsia është e bindur për disa zona kuqë kanedikurë atje kan jetuar vetëm fise katolike apo fisetse ato fise janë konvertuar.

Mbiemrat qeqë hasen sot memë seshum tepërmi nenë këtë krahinekrahinë janë : ...