Pikat turistike në Elbasan: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
Rreth 5 km larg qytetit të [[Elbasan]]it, në fshatin Llixhë, ndodhen llixhat termale, shumë të njohura në vendin tonë për vlerat e larta kurative ndaj sëmundjeve të ndryshme reumatizmale etj. Gjithashtu 20 km larg qytetit ndodhet fshati malor i Gjinarit në komunën e Shpatit.
== Monumentet e kulturës ==
Monumentet e kulturës janë të gjitha objektet që përmbajnë vlera historike, kulturore, artistike e natyrore. Karakteristikat që i cilësojnë këto objekte si monumente kulture dhe i dallojnë nga të tjerët, janë vlerat
*1- historike mjedisore (mjedise dhe objekte historike, natyrore) si Rrapi i Bezistanit, Kalaja, Ullishta, Parku, Busheku, shtëpitë e figurave të shquara, banesa që dëshmojnë ngjarje historike
*2- arkeologjike (vegla pune, objekte të përdorimit familjar, punime artistike, qendra banimi të hershme etj)
*3- etnografike (veshje, zbukurime në gdhendje, punime artizanale, argjendarie)
*4- arkitektunore dhe ndërtimore qytetare(banesa tipike qytetare për periudhat e kaluara, rrugë, cesma, shkolla, objekte të kultit fetar, objekte symbol për qytetin).
=== Rrapi i Bezistanit ===
Ndodhet në qendër të qytetit. Emërtimi i tij lidhet me tregun e mbyyllur, i quajtur bezistan, [[Figura:RRapi Bezistanit dhe turizmi.jpg|thumb|right|250px|RRapi Bezistanit
Të gjitha këto janë pasqyrë e së kaluarës së tyre historike-shoqërore dhe thelbi i ndërgjegjes qytetare për të sotmen dhe të ardhmen e zhvillimit, në hapsirën kombëtare.
=== Rrapi i Vojvodes ===
Rrapi 700 vjeçar, i shpallur “monument kulture” dhe i pagëzuar me emrin Vojvoda, ndodhet në të dalë të qytetit,
në pjesën lindore të tij. Komandanti ushtarak, mëkëmbës në
perandorinë Osmane, Vojvoda, në kohën e lirë qetësohej dhe
pushonte pikërisht tek ky rrap, prandaj dhe ka marrë emrin e tij, thonë gojëdhënat në qytet. Rrapi shërbente gjithashtu edhe si pikë takimi e drejtimi për karvanet që vinin nga vise të ndryshme të perandorisë osmane. Rrapi ka një një pamje madhështore. Sipas gojëdhënave ai duhet të jetë 700 vjeçar, por mund të jetë edhe më shumë se kaq. Edhe pse për disa vite ai u la në harresë dhe asnjë nuk kujdesej për të, vitet e fundit rrapi sërish mori pamjen
e dikurshme. Ish-kryetari i bashkisë, Ardian Turku, rrethoi rrapin, për ta ruajtur atë nga dëmtimet dhe për të ruajtur vlerat që ai ka pasur. Shumë poezi, këngë i janë kënduar këtij rrapi nga këngëtarë të njohur elbasanas.
Rrëzë tij ndodhej edhe një çezmë me ujë të ftohtë, e cila
ka ekzistuar deri para vitit 1990, që shërbente për shumë kalimtarë nga rrethe të tjera si Korça, Erseka, apo edhe nga Tirana, të cilët ndalonin pikërisht këtu për të pirë ujë tek çezma e rrapit. Por mbasi u shpall monument kulture mbas viteve 1990 çezma u prish, por edhe pa të bukuria e rrapit vazhdon të jetë tepër fisnike dhe madhështore. Shumë të rinj e të reja lenë takimin pikërisht pranë rrapit, për të shkuar më pas në parkun “Rinia”, i cili ndodhet përballë tij. Ky rrap me emrin
Vojvodë, pret çdo ditë me qindra qytetarë, të cilët kohët e
fundit edhe kujdesen për të.
=== Monumenti i Konstandin Kristoforidhit ===
Kjo është një vepër erëndësishme e skulpturës monumentale shqiptare e ngritur pas v. 1960, [[Figura:Busti I Kostandin Kristoforidhit.jpg|thumb|right|250px|Busti i Kostandin Kristoforidhit]] punuar nga skulptorët Kristaq Rama dhe Mumtaz Dhrami, e përuruar më 24 nëntor 1962, në lulishten me të njëjtin emër, në krah të shëtitores kryesore të qytetit, ku krijon një kompleks unik me torrën lindore të kalasë dhe godinën e teatrit Skampa në kryqëzim me rrugën e Universitetit. Kjo hapsirë është me një pamje prezantuese për qytetin e Elbasanit. Figura është e kompozuar ulur dhe është vendosur mbi një kub të thishtë dhe të veshur me mermer të bardhë e me sfond të rrethuar nga pishat. Monumenti i është kushtuar babait të gjuhës shqipe që i parapriu kërkesave të popullit shqiptar për dije, liri dhe mëvetësi kombëtare. Kostandin Kristoforidhi është ulur
===Monumenti i Aqif Pashë Bicakut===
Line 83 ⟶ 37:
Figura e bronztë është paraqitur me violinë në dorë dhe poshtë faqes së majtë duke u përulur përballë publikut që e duartroket. Kjo skulpturë e realizuar në bronz ka madhësinë natyrale me përmasat e njeriut.
=== Urat Antike ===
Ura që i përkasin periudhës antike, shek. II p.e.r deri në sek. VI e.r . Ekzistenca e shumërrugëve në rajonin e Elbasanit gjatë kësaj periudhe kushtëzoi dhe ndërtimin e mjaft urave. Romakët nga shek. II p.e.r dhe në dy shekujt e parë të perandorisë, në kohën e perandorëve August dhe Adrian ndërtuan :
*-ura druri, me shtresë dërrasash, mbi këmbë me mur guri
Urat e drurit janë më të hershmet se urat e gurit. ë kësaj periudhe është Ura e Topciasit mbi Shkimbin, në Elbasan, që i shërbente rrugës që fillonte nga Apollonia për tu lidhur me rrugën Egnatia. Këmbët kanë hapsirë 12 m njëra nga tjetra, janë ndërtuar me mur guri dhe përbëhet nga trungu, brendësia e murit është punuar me gurë lumi, me derdhje llaci të shumtë. Këmbët kanë qenë të lidhura ndërmjet tyre me trarë.
*-ura guri me një qemer
Sipas gjerësisë së shtratit të lumit ku ndërtoheshin, urat ishin me një ose shumë qemerë. Nga burimet përmenden urat e gurit me qendër të Cobanajt, Kushës dhe e Muriqanit.
*-ura guri me shumë qemerë të tilla përmenden të ndërtuara në shek. II e.r janë ura romake, sot rrënojat e njërës prej këmbëve janë pranë urës së periudhës turke dhe ura e Kecit mbi Shkumbin.
=== Urat Mesjetare ===
Urat e shek. XV- XIX janë prej druri dhe me qemer guri, ato kanë funksionuar shumë por shumica prej tyre nuk ruhen më pasi materiali drusor nuk i ka rezistuar kohës. Ndër urat me qemer guri vlen të përmendet--ura mbi Gurrën e labinotit në fshatin labonot Fushë gjatë rrugës Elbasan-Ohër. Kjo urë është ndërtuar në shek . XVIII.
Ura Kamarës, pranë fshatit Mirakë e cila është urë asimetrike me tre qemerë, ka gjatësi 40m dhe gjerësi 3.5 m dhe midis tyre ndodhen dritare shkarkuese në formë lundre.
Ura e shkumbinit, mbi lumen me pot ë njëjtin emër përbëhej nga 10 qemerë gjysmërrethor dhe rreth 30 dritare shkarkuese, cerekrrethorë e gjysëmrrethorë. Kjo urë e gjatë lidhte Elbasanin me Gramshin e Beratin.Ne vitet e fundit të shekullit XX ajo u restaurua.
Ura mbi përroin e Zaranikës është një urë e ngushtë, me pesë qemerë gjysmërrethorë, gjatë rrugës të luginës së Shkumbinit Durrës- peqin- Elbasan. Është ndërtuar në fund të shek. XVIII e fillim i shek.XIX.
===Kalaja e Mengelit===
Kjo kala ngrihet në kodrën e Mengëlit, që ndodhet në pjesën jugore të masivit të Godoleshit.Ajo ngrihet mbi luginën e lumit Shkumbin në një lartësi 300 metra.Nga kjo lartësi kontrolloheshin plotësisht levizjetnë rrugën Egnatiaqë kalonte në fundin e kodrës dhe shikoheshin qartë fortifikimet e Qafës dhe të Gadishtës së Belshit.Kalaja e Menglit ka formën e një shumëkëndëshi.
Faqet anësore të murit rrethues janë të punuara me gurë me madhësi mesatare dhe mbushja në mes është bërë me gurë të vegjël me sasi të madhe llaci.Trashësia e tyre arrin në 2 metra në anën jugore të kështjellësdhe në 2,3 metra në anët e tjera. Teritori i brendshëm i kësaj kështjelle është i mbuluar me gjurmë banesash të madhësive të ndryshme.
Hyrja e kështjellës gjendet në anën veri-perëndimore të saj, ndërmjet dy kullave katërkëndëshe, nr. 1 dhe nr. 2 e krijuar si rezultat i ndërprerjes së murit rrethues.Ajo është 3.5 metra e gjerë dhe duhet të ketë pasur një portë dyfletëshe.
Kalaja e Menglit përforcohet nga 8 kulla, që ndodhen në largësi të ndryshme nga njëra-tjetra në varësi të terrenit.Në përgjithësi ruhet bdistanca prej 40-50 metrash ndërmjet tyre vetëm në anën jugore dhe jugperëndimore ku terreni siguron mjë mbrojtje më efikase dhe largësia ndërmjet kullave rritet deri në 80 metra.
Prania e 8 kullave kushtëzohet nga fakti që ajo ndodhej pranë rrugës Egnatia arteria kryesore për të kaluar në perëndim.Mbizotëruese është forma katërkëndëshe por ndeshet edhe në nnjë kulle në trajtën e formës U, e dalë plotësisht jashtë murit rrethues, kulla 6. Kulla
Prania e këtij tipi kulle favorizohet nga lehtësia në anën ndërtimore dhe kërkon pak kohë. kalaja e Menglit perfaqëson një ndërtim ushtaraktë realizuar në kohën e sundimit të perandorit Justinian. Ajo paraqet tipare të përbashkëta me kalanë tjetër Bizantine, Atë të Qafës të ndërtuar po në kohën e Justinianit për të kontrolluar degën jugore të rrugës Egnatia.Kalaja e Menglit përfaqëson një ndërtim tipik të arkitekturës bizantine të shek.V.e.s.
=== Kështjella Skampis ===
Qyteti i Elbasanit ka kështjellën e Skampis. Ajo përfaqëson një Castrum Statum, qendër e një legjoni romak. Si të gjitha kampet ushtarake romake edhe ky i skampis është ndërtuar sipas një plani orthogonal, i pëcaktuar nga kryqëzimi në kënd të drejtë i dy rrugëve: decumanus në dretimin P-L dhecardo në drejtimin V-J.kjo gjë ka përcaktuar dhe planimetrinë e saj.Kështjella ka formën e një katërkëndëshi kënddrejtë në përmasa 308 x 348 mdrejtuar në anët më të ngushta në drejtim VL-JP.Është e qarkuar nga një hendek 3m i thellë që mbushej me ujë nga përroi i Zaranikës.Ajo ka 4 hyrje që ndodhen në mes të cdo kurtine të cilat mbrohen nga kulla.Kështjella është epajisur me 26 kulla.Në katër qoshet e saj ndodhen kulla në formë freskoreje.Dytë tjera janë kulla hyrje dhe ndodhennë pjesën fundore të rrugës Cardo.Ato kanë planimetr katërkëndëshe ndersa njëzet të tjerat kanë formën e shkronjës U. Kullat janë plotësisht të dala jashtë murit rrethues, vetëm katër prej tyre që mbrojnë hyrjet e rrugës decumanus dalin përgjysmë jashtë murit rrethues.Të gjitha kullat e kështjellës pavarësisht nga forma e tyre dalin 8-9 m larg murit dhe gjenden 40-50 m larg njëra-tjetrës.Përbërja e murit rrethues tregon për tri periudha kryesorendërtimi, që janë :
*1. Periudha e vonë romake,
*2. Periudha e hershme bizantine,
Line 115 ⟶ 67:
Muri i periudhës së vonë romake gjendet kudo në nivelin e poshtëm të kështjellës dhe përshkon gjithë planimetrinë e saj. Ngrihet mbi themelin e kështjellës dhe ruhet në lartësinë maksimale deri në 5m.Trashesia e murit rrethues është 3 m. Ndërtimet e realizuara në teknikën e njohur opus mixstum, pëtrdorimi i brezit të tullave shërben si një lidhje e vërtetë ndërmjet dy faqeve të murit dhe bërthamës.Midis këtyre tri elementëve të ndryshëm sigurohet një lidhje e qëndrrueshme.
Mendohet se lartësia e plotë e murit rrethues deri në shtegun e rojes ka qenë rreth 9 m. Pjesa e sipërme ka qenë e pajisur me shtegun e rojes, me një platformë tëqarkullimit, vëzhgimit, mbrojtjes dhe me një parapet. Ky i fundit e ka trashësinë rreth 0,70 m dhe përbëhet nga gjoksmburoja dhe hapësira goditëse.Lartësia e parapetit varet nga këndi i goditjes dhe me ndërtimet romake ai ka qenërreth 2 m.
Me krijimin e sistemit të ri administrative dhe ushtarak bizantin, një pjesë e mirë e territoreve që ishin pranë qytetit Skampis dhe rrugës Egnatia përfshihen në themën e Durrësit. Këto territore u përfshinë ne organizimin e ri administrative kishtar dhe u përkisnin peshkopatave të Durrësit, Kunavisë-
Kandavisë, Cernikos-Cermenikës.
Materiali arkeologjik i zbuluar në kështjellën e Skampis për periudhat e shek VII-XV dëshmon për një rënie të theksuar të jetës në shekujt e parë dhe një rigjallërim i saj deri në prag të pushtimit osman.Në këtë periudjhë
Pas kalimit të vizigotëve me Alarikun në krye për në gadishullin Apenin situate u rivendos dhe jeta vazhdoi normalisht deri në dyndjen tjetër të fiseve ostrogote pas gjysmës së parë të shek. V.
Gjatë periudhës ndërmjet dy dyndjeve të njëpasnjëshme të fiseve gote mendohet se Skampisi si rezultat i zhvilimit ekomomik që bazohej në stabilitetin e Perandorisë Romake, u shndërrua në në qytet dhe u bë njëkohësisht qendër e rëndësishme ekonomike dhe qendër peshkopale.
Nëkohën e sundimit të perandorëve Anastas dhe Justiniani i parë, ka një stabilitet të jetës në krahinë. Pothuajse është vendosur siguria, ndihet një rritje ekonomike, e cila shihet në marëdhëniet tregtare në këtë periudhë me Mesdheun Lindor dhe më pak me Afrikën Veriore.
Line 130 ⟶ 82:
Kështjella Skampis duhet të ketë qenë mjaft e dëmtuar në kohën e perandorit Justinian (527-565) kur ajo rindërtohet për faktin që Pokopi i Cezaresë cilësohet si ndërtim i mirëfilltë. Në këtë kohë Kështjella ka pësuar riparime me karakter të përgjithshëm që vihen re edhe fundshekullin XX në disa trakte muresh.
Gërmimet arkeologjike të kryeranë territorin e saj nxorrën në dritë pjesën veriore të atriumit të një bazilike të epokës paleokristiane. Mbi dyshemenë e atriumit u gjetën disa elementë arkitektonikë paleokristianë.Zhvillimi i jetës në qytetin e Skampis dhe në zonën rreth tij do të pësojë një goditje të fortë në fillim të shekullit të VII në kohën e dyndjeve të tjera, kësaj rradhe nga avarosllavët.
=== Kulla monumentale e orës ===
Line 139 ⟶ 91:
Ngrihet mbi një kodër shkëmbore dhe ka pozitë dominuese në këtë luginë. Sipërfaqja është jo më pak se 1 ha. Pjesa e sipërme e kodrës, ku ngrihet K.Q.S., ka formën e një pllaje të vogël që kufizohet me shpate thikë në J e P dhe zbret butë në anët e tjera. Vetëm pjesa më e lartë, me sipërfaqe 0,8 ha, që ndodhet në anën JL të pllajës, përfshihet Brenda mureve rrethuese të saj. Muret e K.Q.S., në përgjithësi, ruhen mirë. Ato përforcohen nga kulla që ndodhen 33,5-40,5 m larg njëra-tjetrës dhe kanë gjerësi 2,30-2,50 m Ruhen në lartësinë maksimale 5 m, po të shtojnë dhe lartësinë 2 m e gjoksmburojës lartësia arrin 7 m. Janë ndërtuar me gurë gëlqerorë në trajtë rrasash. Llaçi i përdorurpër lidhjen e gurëve është i përgatitur me gëlqere të bollshme dhe është i cilësisë së mirë.
K.Q.S. ka 5 kulla që shquhen për format të ndryshme planimetrike. Kulla nr.1 ka formën katër këndëshe dhe ndodhet në anën JL të kështjellës. Kullat 2, 3, 4 ndodhen në V të kështjellës. Janë 33.5-38 mlarg njëra-tjetrës. Forma e tyre është trekëndëshe me kulm të prerë. Ndërtimi në këtë mënyrë duhet të shpjegohet me goditjen më të madhe që duhet të përballonin gjatë luftimit. Kulla nr.5 ndodhet në P. Ka formën e shkronjës U. Kalaja ka një hyrje që gjendet në skajin JL të saj. Ajo është krijuar si rezultat i dërprerjes së murit rrethues dhe mbrohet nga kulla nr.1 që ndodhet pranë saj. Një nga elementet interesante të murit rrethues është një shkallë ngritjeje e vendosur 6.5m përpara kullës nr.2.
Me gjithë pozitën e favorshme stradegjike me mure që shkojnë nga 2
=== Manastiri i Gjon Vladimirit ===
U rindërtua nga Karl Topia në shek. XIV, mbi rrënojat e një ndërtua më të vjetër dhe u bë 4 herë më i madh, siç del nga mbishkrimet. Janë tri mbishkrime: latinisht, greqisht dhe sllavisht, me përmbajtje të përafërt, ku thuhet se Karl Topia, mbret i shqiptarëve e ka bërë manastirin për lavdinë e tij. Ky manastir është një nga qendrat më të mëdha kulturore kishtare të Shqipërisë. Ai ka mbijetuar deri më 1944, kur u dogj dhe tani kanë mbetur vetëm muret. Është një monument historic shumë i rëndësishëm i mesjetës shqiptare. M.Gj.V. ka pasur një bibliotekë të madhe, që ka humbur, si dhe një koleksion të shkëlqyer ikonash, disa prej të cilave ruhen ende. Në mure ka disa skulptura dhe ornamente më të hershme se të shek. XIV, mbishkrime më të vona, si dhe ka qenë portali i gdhendur mjeshtërisht që është marrë dhe montuar në Muzeun Historik Kombëtar.
=== Muzeu i shkollës normale ===
Projekti për ngritjen e shkollës Normale i takon V.1934, që nga përkonte me kremtimin e e 25 - vjetorit të themelimit të Normales. Por nuk u arrit nga djegja aksindentale e godinës së shkollës së vjetër më 1934 bashkë me dokumentacionin e vyer. Më 1959, me ekspozitën e punëve të pavarura të nxënësve që u hap me rastin e 50 - vjetorit të shkollës, rrethi i historisë me mësuesin Shyqyri DEmiri kriuan një kënd muzeal me fotografi e kujtime nga jeta në shkollë. Më 1969 u bë ekspozimi kronologjik i fundit arkivor të grumbulluar posaçërisht për muzse. Më 1979, në kuadrin e 70- vjetorit të shkollës me porosi nga Ministria e Arsimit dhe e Kulturës, u ngarkua një komision në shkollë për ngritjen M.SH,N. Ai qe një fasadë arritjesh të shkollës pas Luftës së II Botërore duke mos i paraqitur vlerat dhe kontributin e gjithanshëmtë kësaj shkolle për arsimin kombëtar.
Në V. 1993, u rikonceptua ringritja e M.SH.N. për të dhënë me vërtetësi vlerat dhe kontributin. Kjo u bë e mundshme edhe nga bashkëpunimi me Akademinë e shkencave dhe institucionet e tjera studimore kombëtare, si dhe figura personalitete, kryesisht ish- normalistë. Në fundshekullin e XX ai u vendos në katin e dytë të shkollës në një mjedis prej 80 m2 të rikonstrukturuar
Posaçërisht për muze.
Muzeu ka një fond prej mbi 5000 dokumentesh origjinale e fotokopje, të marra nga A Q SH dhe të institucioneve të tjera studimore.
Janë edhe rreth 500 portrete, përfaqësues të brezave normalistë. Në vitrina tërheqin vëmendjen dhjetëra dosje dokumentesh, albumesh fotografikë, relike të shumëllojshme, botime të së kaluarës dhe të së tashmes, revista , regjistra, portokolle të këshillit pedakogjik, kujtime t ëish normalistëve. Fondi i M.SH.N. plotësohet me kujdesin e historianit të shkollës Genc Trandafili, që hulumton në dobi të pasurimit të muzeut.
===Stema e Karl Topisë===
Line 168 ⟶ 121:
===Teqja e Baba Xhemalit (1929)===
Është ngritur mbi themelet teqesë së Baba Ali Horosanit i cili tragjikisht u vra në Elbasan më 1862. Baba Xhemali ka qënë
=== Teqja e Madhe (1803) ===
Line 231 ⟶ 184:
=== Bazilika në Tepe ===
Bazilika në Tepe të Elbasanit ndodhet në ullishtat e qytetit shumë pranë tij, ç’ka tregon se bazilika i takon varrezës së Skampisit. Është e drejtuar nga lindja. Ajo u gjet me mure që ruhen pak mbi tokën U përkiste disa fazave ndërtimore. Faza e parë e ndërtimit paraqet një bazilikë me tri mjedise të formuara nga dy kolona. Muret mbi të cilët mbështetet, janë ndërtuar me gurë dhe breza 3-4 rradhësh tulle. Lartësia e plotë e murit ka qenë 5,5 m. Në fazën e dytë në kishë u bënë një sërë transformimesh, për t’ia përshtatur më mirë përdorimit si kishë varrezash, funksionin që mund të ketë pasur që në fillim. Këto ndryshime lidhen me futjen Brenda saj, në nefin verior, të dy varreve me qemer tullash. Dyshemeja e kishës në këtë kohë ndahet nga rrugët me pllaka shtuf në 4 panele mozaiku, dy nga dy, simetrie kryesisht me motive bimore e gjeometrike.
Kolonat e ikonastasit janë prej mermeri grit ë prura nga një vend tjetër.Në pllakat e ikonastasit me përmasa 102x92 cm, janë gdhendur luanë, kaprollë, shpendë të ndryshëm, krahas ornamenteve bimore. Ky rindërtim datohet në shek. V e.s. . Më vonë monumentit i është bërë një ndryshim në anën
perëndimore. Ndryshimi është bërë në shek. VI e.s. dhe përkon i njëjtë me atë të një rindërtimi në kalanë e Elbasanit.
Line 240 ⟶ 193:
===Xhamia e Nazireshës===
Mendohet të jetë ndërtuar në fillim të shekullit XVI. Sipas një mbishkrimi të shkruar me bojë në murin fundor të mafilit, lexohet data 1599. Xhamia e Nazireshës u ndërtua nga një funksionar i lartë perandorak, i cili i vuri asaj emrin e gruas së tij. Në të njëjtën kohë është ndërtuar edhe xhamia e Ballijes, i cili ishte vëllai i Nazireshës. Xhamia e Nazireshës përbën monumentin fetar tipik të arkitekturës mesjetare shqiptare. Është xhami e llojit sulltanor me minare e kupolë. Ndodhet në anë të unazës jugore të Elbasanit. Mendohet se dikur këtu ka qenë qendra e qytetit. Xhamia e Nazireshës ruan formën origjinale të sallës së faljes. E para faltore monumentale e konceptuar në stilin klasik osman, përsa i përket i formulimit planimetrik dhe vëllimor. Nëpërmjet teknikës së ndërtimit ajo ndërlidh në vazhdimesi traditën e artit të ndërtimtarisë në periudht pararendëse. Mbishkrim datues nuk ka, por, prej mënyrës së kompozimit, ajo nuk mund të jetë ndërtuar në gjysmën e parë të shek XVI, në dekadën e fundit të tij. Sipas një mbishkrimi të shkruar me bojë në numrin fundor të mafilit lexohet data 1599, e cila së paku nënkupton ndërtimin e xhamisë pas kësaj date. Xhamia e Nazareshës ruhet në formën origjinale të sallës së faljes dhe të minares. Salla në përmasa kuadratike, ndricohet nga pesë dritare në tri radhë. DRitaret e poshtme janë të krnizuara me patura te profiluara prej gurësh të gdhendur. Pamja ballore ë xhamisë paraprihej nga një portik i mbuluar me çati druri nga i cili kalohëj në sallën e faltores nga porta, e cila ndrushe nga xhamitë e tjera ndodhet në qoshen e djathtë pranë trupit të minares.Dyshemeja e xhamisë është e shtruar me pllaka poligonale prej qeramike, ashtu sit ë gjitha xhamitë e tjera të vendit që u ngritën ndërmjet viteve 1550-1600.
Xh.M është shpallur monument kulture, si nje nga monumentet përfaqësues të historisë së arkitekturës mesjetare shqiptare.
Line 253 ⟶ 206:
===Kisha e Shën Marisë në Kalanë e elbasanit===
Kisha e Shën Mërisë ndodhet në lagjen Kala.Në vitet 1657, 1661 kisha funksiononte rregullisht. Më 11 nëntor të vitit 1819 kisha u dogj plotësisht
=== Kisha e Shën Thanasit ===
Kjo kishë ortodokse ngrihet në skajin verior të qytetit të Elbasanit, u ndërtua në vitin 1846. Fillimisht u ndërtua me përmasa të vogla, prej druri. Ajo ka shërbyer për mbajtjen e ceremonive mortore të popullsisë ortodokse të lagjes Kala, pranë saj ndodheshin dhe varrezat. Në vitin 1942 realizohet ndërtimi i një kishe të re e cila zëvendësoi të vjetrën dhe u ndërtua me karakteristikat ndërtimore e arkitektonike të kishave të tjera të qytetit. Ceremonia e parë mortorei është bërë një qytetarje të ardhur në Elbasan më [[1846]], e njohur si Maria e Qyqes.
Historiku i themelimit të qytetit të elbasanit
Studimet arkeologjike dëshmojnë se jeta në truallin e qytetit të Elbasanit ka filluar në shekullin i pas Krishtit. “Në tokën e Eurodejve,
Gjatë shekullit IV, Skampis njohu një periudhë lulëzimi ekonomikqë, u ndërpre nga dyndjet e fiseve gjermanike visigote dhe gjatë shek.V p.k nga ostrogotet. Gjatë sundimit të perandorëve Ilirë Anastas (492-518)dhe Justiniani(527-565), qyteti njohu një rigjallëri të jetës në të gjitha fushat. Në këtë periudhë rindërtohen muret rrethuese të qytetit. Në pranverë të vitit 519 delegatët e Papës Hormistos, pritën me nderime nga qytetarët në katedralen e Shën Pjetrit. Në këtë kohë Skampis është një qendër e rëndësishme ushtarake e peshkopale. Ashtu si lindjen edhe zhvillimin ia detyroi rrugës Egnatia po ashtu rrënimi dhe harresa i erdhën po prej saj. Në fillim të shekullit VII dyndjet avaro- slave ndërprenë zhvillimin e jetës në këtë qendër urbane. Në shekujt e mëvonshëm historia e Skampis është lidhur me pushtimin bullgar. Për herë të fundit Skampis përmendet në vitin 1338 në dokumentet historike. Mbas kësaj kohe kjo qendër do të thirret Valmi ndërsa emir antic i qytetit do ti kalojë lumit që rrjedh pranë tij. Inkursionet osmane në shqipëri, detyruan sultan mehmetin II të rindërtojë kështjellën romako-bizantine në muajin qershor të vitit 1466 dhe e quajti atë Ilj-basan (vend dominues) që në gojën e popullsisë vendase shqiptohet Elbasan.
Line 318 ⟶ 271:
===Samarxhinjtë===
Samarxhinjtë njihet si një ndër zejet më të vjetra në Elbasan. Zejtarët elbasanas punonin samar fushe me prapse të lartë e me koxhakikë dhe samar Tirane me prapse të lartë e koxhakikë. Gjatë shekullit të nëntëmbëdhjetë samarxhinjtë më të njohur elbasanas ishin Spiro Gygu e Vaslik Kadiu që punonin samarin e llojit të parë ndërsa Myrtaza Zela, Sefer Tirana punonin samar Tirane dhe Mihal Papamihali, Jorgji Pistoli, Mihal Bushaku punonin samar fushe. Në fillim shekullin XX përmënden Jan Çerekja e Mir Gjika. Samarët punoheshin me dru Frashëri, i cili pasi njomej me ujë përkulej me anë të zjarrit për të marrë formëne harkut të shpatullave. Lidhja bëhej me gozhdë e me kunja.
===Bakërpunuesi që trashëgoi zanatin e të parëve===
Line 341 ⟶ 294:
Në Elbasan tashmë janë identifikuar 5 bazilika paleokristiane. Bazilika e pestë është zbuluar jashtë kalasë, në jug të saj. Mozaiku është polikromi i ndarë në panele në të cilat janë realizuar skena biblike. Në panelin tjetër, i cili nuk është zbuluar plotësisht mendohet se është realizuar kopshti i Edenit. Qyteti i Elbasanit është një nga qytetet më të vjetra shqiptare me një qendër historike, siç është kalaja, por dhe me territore përreth që fshehin pasuri të natyrës arkeologjike, që hedhin dritë mbi identitetin e këtij qyteti, kulturën dhe historinë e tij. Qyteti "Skampa", është themeluar nga Romanët gjatë rrugës Egnatia në shekullin e dytë para Krishtit. Vendet në kala duken sikur kanë origjinë nga termet bizantine, impianti urbanistik tepër në rregull.
== Monumentet natyrore ==
Zona e Elbasanit shquhet për potencialin turistik të saj, falë pozitës gjegrafike të favorshme, larmisë së mikroklimës, pasurive të shumta ujore, larmisë së formave të relievit, të shoqëruara me një botë të pasur bimore e shtazore. Për fat turizmi në zonën e Elbasanit ka shumë pika karakteristike tradicionale. Disa prej tyre janë Rrapi i Mansit, Kroi i Kalit, Ulliri i Qejfit, Burimi i Bankes, Gurra e Labinotit, Tuneli i Mirakës etj. Por mbi të gjitha veçohen për turizmin liqenete Dumresë, Llixhat e Elbasanit, Gjinari e Busheku. Si kudo turizmi edhe në zonën e Elbasanit përbën një sektor të rëndësishëm jo vetëm për vlerën ekonomike, por edhe për atë kulturore e historike.
== “Ulliri i Qejfit”, tempulli i dashurisë së qytetit ==
Rrapi i Mansit, Kroi i Kalit,
Burimi i Bankës, Gurra e
Line 444 ⟶ 397:
ndërtuar, duhet restauruar”,
== Busheku ==
Busheku me rrepet shekullore është një nga pikat historike e turistike më të bukura të Elbasanit. Ai është një nga vendet më të preferuara tradicionalisht nga elbasanasit. Busheku ndodhet në jug të qytetit, në luginën e Shkumbinit në të majtë të rrjedhës së tij. Është një pikë turistike me burime të shumta ujore, ku veçohet një burim karstik, me prurje 70 litra në sekondë që del rrëzë një shkëmbi gjigant. Kjo pikë ndodhet në fshatin Shushicë të komunës me të njëjtin emër, rreth 9 km larg qytetit të Elbasanit. Vendasit e quajnë veten me fat që natyra u ka dhuruar një pasuri kaq të çmuar natyrore.
Line 451 ⟶ 403:
Banorët e Elbasanit e quajnë veten me fat që natyra u ka dhuruar një pasuri natyrore si ajo e Bushekut, një zonë e mbushur me rrepe shekullore dhe me burime të ftohta ujore. Vetëm 9 km larg qytetit të Elbasanit, Busheku, një nga pikat historike e turistike më të veçanta të këtij rajoni, vazhdon të jetë një nga vendet më të preferuara tradicionalisht nga elbasanasit, pavarësisht mungesës së investimeve që më së shumti janë privuar nga problemet e pronësisë. Vendasit të thonë se, së pari duhet të investohet në rehabilitimin e pak kilometrave rrugë, por edhe në ngritjen e godinave akomoduese, të cilat do të rrisnin numrin e turistëve vendas dhe të huaj. Pavarësisht problemeve, përpjeket në këtë drejtim kanë nisur. Një biznesmen elbasanas ka ndërtuar së fundi një kompleks pishine në Bushek, i cili çdo fundjavë tejmbushet nga pushuesit. Vendasit shprehen të bindur se nuk do të jetë e largët dita që pika turistike e Bushekut do të kthehet në një perlë të vërtetë të turizmit shqiptar.
=== Busheku, probleme me pronësinë ===
Busheku ndodhet në jug të qytetit të Elbasanit, në luginën e Shkumbinit, në të majtë të rrjedhës së tij, në fshatin Shushicë, të komunës me të njëjtin emër. Është një pikë turistike, me burime të shumta ujore, ku veçohet një burim karstik me prurje 70 litra në sekondë, qe del rrëzë një shkëmbi gjigand. Rruga nga Elbasani deri në segmentin rrugor Kryqëzimi i Cërrikut është rikonstruktuar totalisht me iniciativën e ish-kreut të Bashkisë së Elbasanit, Ardian Turku. Më pas rruga paraqet probleme, për shkak të mungesës së investimeve, por që gjithsesi nuk i pengon banorët e zonës dhe rretheve të tjera që ta kalojnë fundjavën në këtë pikë turistike. Ndërkaq, Busheku 'përjeton' problemet e pronësisë. Në prag të përmbysjes së sistemit komunist, aty filloi të ndërtohej një kompleks gjigand, i cili nuk arriti të përfundonte. Ajo pjesë që u ngrit me shumë mundim jo vetëm që u shkatërrua, por edhe u shoqërua me konflikte pa fund lidhur me pronësinë e tokës. Probleme me pronësinë kanë lindur dhe në disa pika të tjera të zonës së Bushekut, duke penguar kësisoj dhe investimet.
==Llixhat==
Ndodhen pranë qytetit të Elbasanit. Këto burime janë të njohura dhe të përdorura që gjatë periudhës romake. Hoteli i parë i ndërtuar nga sipërmarrësit privat ka qenë ai i vitit 1932, i quajtur " Hotel Park", pronë e Grigor Nosit. Analizat e ujërave të këtyre burimeve janë kryer në mënyrë të specializuar nga ana e inxhinierëve çekë, të cilët kanë evidentuar vlera të larta terapeutike. Këtu trajtohen sëmundje të shumta të rrugëve të frymëmarrjes, sistemit nervor, të lëkurës, stomakut, etj. Llixhat e Elbasanit kanë edhe vlera kozmetike. Sot gjenden shumë hotele private, që ofrojnë shërbime në këto llixha. Brenda zones turistike te saposhpallur perfshihen Qendra Balneare Hidrotermale, Parku llixha “Nosi”, burimet termale qe shkojne ne kater, Guri i Fatit, monumentet e Kultures si dhe qendra e komunes Tregan, terrene sportive dhe qendra shendetesore. E ndodhur vetem 10 kilometra ne juglindje te qytetit, siperfaqja gjelberuese llogaritet ne 35 hektare ku lartesia mbi nivelin e detit nis nga 185 metra gjer ne 284 metra. Zona ne fjale ka nje qendrueshmeri sizmike, ku temperatura mesatare vjetore varion nga –2 ne 35 grade dhe sasia e rreshjeve llogaritet ne 1400 mm. Vec bukurive natyrore turistike, e tere zona perfshihet ne rreth 178850 hektare, me pyje ku rriten me se shumti dushk, frasher, shkoze, shqope murrizi dhe kryesisht pisha e kultivuar. Nder kafshet e egra mjafton te permenden lepuri i eger, dhelpra dhe kunadhja si dhe shpendet : mellenja, harabeli, pellumbat e eger, qukapiku, kumria dhe thelleza. E shtrire ne nje zone te banuar, numri i te cileve nuk i kalon te 5 mije vetet dhe ku rriten e kultivohen te gjitha llojet e kulturave bujqesore, llixhat e Elbasanit ofrojne resurse natyrore dhe njerezore te admirueshme. Mosha e ujerave termale llogaritet ne rreth 5 shekuj, por vetem ne shekullin e 19-te mund te thuhet se shfrytezimi kurativ i zones nisi te hyje ne rrugen e shkences mjekesore. Pavaresisht se se fundi eshte njohur e drejta e pronareve te ligjshem ne zone kurative, shteti gezon te drejten e pronesise ne me teper se 54 mijera metra katrore, ku shtrihet edhe qendra me e madhe shteterore kurative, e njohur hotel “Ylli”. Nje vendim i tille i marre nga KRT-ja e Qarkut permbush se pari vete deshiren e komunitetit te vogel, vlereson drejt bukurine natyrore te zones dhe vlerat kurative te ujerave termale, por me se shumti ndalon nje here e mire fluksin e madh te ndertimeve pa leje dhe shfrytezimin pa kriter te ujit te nxehte.
===Çmimet===
Line 468 ⟶ 420:
Me paditurinë e saj ajo madje nuk frikësohet kur e pyesim se sa e rrezikshme është kjo gjë. "Si ta ketë shkruajtur Zoti. Tek banjat private me para nuk shkoj se s'kam mundësi. Më dhemb trupi dhe prandaj vij. Llixha më bën mirë dhe po të kisha mundësi, do vija më shumë. Ky pellg këtu është i vetmi që nuk e kanë zënë banorët".
Në këtë burim të pazaptuar nga banorët vijnë edhe të tjerë frekuentues. Ata janë nga Velipoja. Pasi kanë shfytëzuar me pagesë banjat, vijnë këtu për të futur këmbët dhe për të qëndruar më tepër në ujin e llixhës.
Të bindur se gjithçka i bën mirë, ata thonë se duan ta shfrytëzojnë sa më shumë këtë ujë të bekuar (pa e ditur se kjo mund t'iu shkaktojë dëme të mëdha për shëndetin nëse nuk ndiqet nga disa rregulla dhe nëse nuk ka një kujdes mjekësor).
=== Llixha e Elbasanit, si morën vëmendjen e mbretit Ahmet Zogu ===
Uji çudibërës i llixhave mori vëmendjen në fillim të shekullit të kaluar edhe të mbretit të athershëm të shqiptarëve, Ahmet Zogu. Ky i fundit kërkoi të sillej një specialist nga Çekosllovakia, vendi që njihej mjaft për shfrytëzimin e ujërave termale.
Mjeku i sjellë në Elbasan ka bërë një vlerësim mjaft dobiprurës për këto ujëra të përcaktuara si shëruese për një mori sëmundjesh. Në përfundim të studimit të ujit u renditën edhe sëmundjet, të cilat mund të kurohen nga uji i llixhave.
Dokumenti që qarkullon mes drejtuesve të hoteleve dhe të banjave termale në llixhë u jep atyre edhe prestigjin e gati 80 viteve më parë kur ky studim u realizua dhe i dha famë këtij uji.
Në dokumentin që është shumëfishuar dhe mbahet në çdo hotel, nëpërmjet dialektit gegërisht tregohen edhe me fjalë popullore disa sëmundje të cilat janë shqetësim edhe sot.
Ky dokument shkruan: "Naltmadhenia e Tij, Mbreti Jone, Zogu i sikurse interesohet për marëvajtjen e Shqipnis, denjoi me u interesua për ujnat minerale, me famë shëruese, të Llixhës s'Elbasanit edhe urdhënoi Qeverin me sjellë në vend specialistin me famë Ing. Dr Beno Ëinter, drejtorin e Banjës së Marienband-it të Çekoslovakis.
Ky si bani analizën e duhun, u këshillue edhe me mjekë e specialistë të kësaj dege, dhe u gjet se këto ujna janë nga ma të rrallat në botë për fuqinë shërruese të tyne, sikurse e tregon raporta që pason :
Goutte (Sëmundje e gjymtyrve të durve e të kamave. 2. Congestion (Mbëhstjelle të gjakut në nji vend të trupit si në mëlçi të zezë. 3. Calcusbiliaires (ndodhej gurësh në tëmthin e mulçisë së zezë. 4. Hemorroidet 5. Sëmundje të organeve të frymëmarrjes (nefezi) 6. Rematizëm e randë e vjetër. 7.
Sëmundje të gjymtyrëve dhe deformime të tyre. 8. Dhimbje nervash, në nji pjesë trupi ose në të gjithë trupin, ose të kokës. 9. Rematizëm sëmundje nervoze. 10. Të marronit gjymtyrësh shkaktue nga reumatizma e sëmundjete të lidhjeve. 11. Anemi (kur mjekimi me hekur nuk ka sjellë dobi mjafton të pijë ujë llixhe).
== Krasta ==
Krasta eshte nje nga kodrat me te medha te qytetit me siperfaqe rreth 150 ha. Ndodhet ne lindje te Elbasanit dhe eshte e mbuluar me gjelberim te larte halor (pishe, bredh, dellenje, cetrus). Kodra luan rol mbrojtes ndaj erozionit dhe ne te perplasen ererat e forta te lindjes. Edhe pse nuk renditet ne parqet e qytetit, Krasta ka karakter rekreativ dhe perdoret nga qytetaret si park periferik. Ka nje rruge (kalim jo i shtruar) e cila sherben si itinerar natyror/rekreativ dhe nje rrruge per sherbimet e ushtrise meqenese ne kete koder ndodhej zona ushtarake dhe tunelet e mbajtjes se armatimit te rende. Gjithashtu ne pjesen veriore te kodres ndodhet dhe depoja e ujit te pijshem qe furnizon qytetin e Elbasanit. Ne pjesen lindore te Krastes ndodhet nje gurore per nxjerrjen e gureve te ndertimit, e cila e ka demtuar si gjelberimin ashtu edhe strukturat shkembore duke shkaktuar rreshqitjen e kesaj pjese dhe duke prishur gjelberimin natyror.
== Hamami i Pazarit ==
=== Si u ngrit dhe rezistoi deri në mbërritjen e komunizmit ===
Elbasani i zejeve, i hamameve, i xhamive, i kishave, i kalasë më të madhe fushore në Ballkan tenton t’u kthehet këtyre objekteve për t’i ruajtur nga përballja me rrezikun e zhdukjes dhe të humbjes së vlerave nga zhvillimi i pamëshirshëm dhe kaotik urban. Historia e këtij qyteti ka magjepsur Edit Durham, Elvia Çelepia, por edhe Margaret Hazllëk e shumë vizitorë të huaj, të cilët e vlerësuan dhe madje u ndalën gjatë tek pasuria më e madhe e këtyre njerëzve, mikpritja dhe dashuria për të bukurën gjë që nuk kish sesi të mos linte gjurmë në shënimet e tyre për Shqipërinë. Nëpërmjet dokumenteve, Bashkia e Elbasanit arriti në gjurmët e mozaikut më të madh të zbuluar ndonjëherë në këtë qytet, duke rinxjerrë vlera të groposura në shekuj, por kjo nuk mjafton, pasi duhen restauruar madje vënë në funksion objekte të tilla si Hamami i Shabanajve, i cili nën trysninë e ndërtimeve moderne është çdo ditë e më tepër i rrezikuar. Nuk mjafton vetëm dëshira e trashëgimtarëve, të cilët kanë dashur të ruajnë stilin dhe madje i kanë vënë kushte huamarrësit ta mirëmbajë. Hamami i Shabanajve ka një histori të veçantë që lidhet edhe me mbiemrin e Shaban Laçit, i cili bleu territorin ku gjendej i mbuluar ai dhe e zbuloi duke e kthyer në funksion të qytetit të Elbasanit. Alejdin Shabanaj, një prej pasardhësve të familjes që e bleu dhe e trashëgoi hamamin më të madh në Ballkan, tregon historinë dhe rrugëtimin deri në ditët e sotme të këtij objekti i shpallur monument kulture i kategorisë së parë, por që për shkak të mungesës së interesit dhe ndërtimeve kaotike rrezikon të humbë vlerat deri edhe ekzistencën nëse nuk ndërhyhet fuqishëm nga shteti…
=== Ka patur ndërhyrje të tjera tek hamami i Shabanajve dhe si funksionon ai ? ===
Në vitin 1875 ndërtohet pjesa e përparme pasi nuk ka qenë. Gjyshi e bëri nga e para, e rregulloi, krijoi vendet e këpucëve, ndërtoi shatërvanin dhe pjesën e katit të dytë ku qëndronin miqtë.
Line 523 ⟶ 466:
Të bëje një banjë në kohën e Zogut kushtonte vetëm çerek leku dhe frekuentimi ishte i madh, ndërsa tani vetëm për disa mund të ketë interes.
Shumë objekte që kanë vlera nuk shfrytëzohen si elementë për të tërhequr turistë, por shpesh fshihen dhe përdoren për tjetër funksion. Ndërsa poshtë rrapit 500-vjeçar të Bezistanit u gjet një tjetër objekt me më shumë vlera historike, arkeologjike dhe kulturore për Elbasanin dhe simboli i pemëve tradicionale elbasanase rrezikon shkuljen, për shumë vepra të tjera që megjithëse kanë një histori më të vonë se ajo romake e bizantine paraqesin interes për vetë qytetarët e Elbasanit, por edhe për turistët e huaj. Shumë dinë se në qendër të qytetit në afërsi të hotel “Skampa” ndodhet edhe një prej hamameve më të mëdha. Hamam do të thotë banjë ku burrat ndahen nga gratë, qëndron i hapur 24 orë me shërbimin e saj dhe përfshin edhe shërbime të tjera veç ujit me avull. Këto hamame të ndërtuara kryesisht kur Shqipëria ndodhej nën pushtimin otoman, por edhe më parë, pavarësisht se ndodhen jashtë funksionit, përfaqësojnë vlera të mëdha historike dhe një mundësi më shumë për turistët historikë drejt të cilëve është duke u orientuar edhe ky qytet me tradita. Si për shumë objekte të tjera edhe për hamamet ruajtja dhe konservimi kanë hasur në indiferencë. Sipas drejtorit të Trashëgimisë Kulturore pranë Bashkisë Elbasan, Kreshnik Belegu, për këto objekte duhet të merren masa sa më të shpejta për mbrojtjen e tyre. Ato u ruajtën gjatë regjimit komunist, por që tani rrezikohen nga ndërtimet e reja dhe nga mungesa e restaurimit.
=== Si funksiononte banja, e shpallur monument kulture ? ===
Kreshnik Belegu, drejtor i Trashëgimisë Kulturore pranë Bashkisë Elbasan, tregon se ky objekt ka një planimetri drejtkëndëshe me sipërfaqe 130 m katrorë. Ai përfshin dhomën e zhveshjes, mjedisin e ngrohtë, mjedisin e nxehtë dhe atë me ujë të ftohtë. Në brendësi të tij ndodhet dhoma e zhveshjes, ndërsa muret e hamamit janë ndërtuar me muratorë të përzier. Sipas Belegut, furnizimi me ujë bëhej me anë të kanaleve nga një depozitë mbi murin e nimfeut dhe largoheshin me një sistem tjetër kanalizimi. Ngrohja e ujit dhe mjediseve kryhej me anë të furrës dhe një sistemi hipokaust, ku gazrat e nxehtë, të krijuara nga djegia e druve mbi një kazan qarkullonin së pari nën dysheme dhe në muret e mjedisit të nxehtë. Banjat e këtij stacioni kanë një zgjidhje racionale planimetrike dhe estetike. Në këtë stacion kishte personel që shërbente për masazh, për pastrimin e të pafuqishmëve, për mirëmbajtjen, për zjarrin e pastërtinë. Ai është shpallur monument kulture në vitin 1972, ndërkohë që deri në këtë kohë asnjë nuk është kujdesur për rikonstruksionin e tij veç pronarëve, të cilët kanë mbështetur investitorët duke e dhënë edhe me qira. Drejtori Belegu, shprehet se “pushteti vendor duhet të vendosë tabelë orientuese të paktën 10 metra para se të ndodhesh pranë këtyre monumenteve, me qëllim që turistët të kenë mundësi t'i vizitojnë këto monumente antike". Themelet dhe stili i këtij hamami lidhet me stilin bizantin dhe ka një histori të të hershme se periudha otomane.
=== Bamjat Antike ne Bradashesh ===
Banjat Antike në Bradashesh për vetë vjetërsinë e tyre nga shekulli i dytë i erës sonë marrin edhe vlerat me të mëdha, por veç një restaurimi të pjesshëm asgjë nuk është bërë në ruajtjen e vlerave të tij. I quajtur “Ad Quint’um” (Stacioni i pestë), i cili ndodhet në fshatin Bradashesh ka patur funksion të njëjtë dhe i shërbente udhëtarëve për banjo çlodhje dhe shërbim të tjera. Stacioni i pestë përgjatë rrugës “Egnatia” ka vlera të mëdha historike, por edhe turistike. Nevoja për ruajtjen nga një kujdestar dhe restaurimin e këtyre objekteve ka ardhur si domosdoshmëri, por asgjë nuk është bërë në këtë drejtim. Megjithëse të shpallura monumente kulture, këto objekte nuk kanë marrë asnjë vëmendje dhe shumë prej tyre kanë pësuar edhe dëmtime të konsiderueshme, është ndërhyrë duke shtuar edhe elementë që i zhbëjnë vlerat e tyre.
== Gjinari ==
Eshtë një pikë malore në rrrethin e Elbasanit, e cila ndodhet në krahinën e Shpatit. Pika malore gjendet në lartesine e 1.200 metrave mbi nivelin e detit. Zona është e mbuluar me pyjet e pishave dhe halorëve të tjerë. Mbi Gjinar ngrihen shpate të tjera që arrijnë një lartesi prej 1.800 metrash.
Kjo është një zone klimaterike dhe gjithashtu e përshtatshme për ushtrimin e sportit të skive, eksursioneve etj.
| |||