Këlni: Dallime mes rishikimesh

{{Qytete

|emblema = Wappen_Koeln.svg

|emblema1 = 100px

Këllni është një ndër qendrat e njohura kulturore të Gjermanisë dhe popullit gjerman në tërësi. Ka teatër (të operës, të aktrimit, të dramës dhe të kukullave) pastaj disa muze ndër të cilët dallohen : Muzeu i pikturave mesjetare - "Wallraf Richartz"; muzeu i artit të shekullit XX - "Ludwig"; muzeu romak-gjerman; muzeu i Diosçesë; muzeu artit të qeramikës kishtare; muzeu i artit të Azisë lindore; muzeu i qytetit Këllnit; muzeu i artizanateve; etj. Po ashtu në Këllnë gjendet edhe instituti për kërkime "Max-Planck", i cili merret me kërkime në lëmin e studimit të trurit dhe lëmin e formave të kryqëzimeve e të kultivimeve të shtazëve. Në Këllnë është i vendosur edhe kompleksi gjerman i kërkimeve dhe provimeve të trafikut ajrorë dhe kozmik. Më tej Këllni ka teleskopë për përgjime në gjithësi, kopsht zologjik dhe botanik, parqe dhe një numër të shumtë lujnaparqesh sportive (Stadiumin "Muengerdorf", halla sportive, halla patinazhi dhe stadiumin e vrapimit të kuajve).

 

Në vitin 1388, qytetarët e Këllnit mbi bazat e institutit të udhëhequr nga Alert Magnus-i e të quajtur ''Studime të përgjithshme dominikane'', ngritën një Universitet në qytetin e tyre. Me këtë, Këllni në kulturën e familjes gjermane, paraqitet si qyteti i parë universitar. Mirëpo historia e këtij universiteti nuk mbeti me kaq, në vitin 1798 vije deri tek shpërbërja e tij, ndërsa më 1919 kancelari i më vonshëm [[Konrad Adenauer]] e ri-themeloi. Ky universitet në vitin shkollor 1978 kishte rreth 27 857 student. Por edhe nivelet tjera të shkollimit dhe edukimit në Këlln i përgjegjen mesatarës së arsimit në shtetin [[Gjermania|Gjerman]]. Kështu dihet që nga viti 1978 ishte e paraparë bashkimi i disa shkollave të larta (të muzikës, të sportit, etj.) nën universitetin e përmendur.

Edhe pas shkatërrimit të pjesës më të madhe të objekteve mesjetare (72%) gjatë luftës së dytë botërore, ujdhesat e këtyre objekteve të futura në mes ndërtimit modern të qytetit të madhë, tregojnë për shkallën e zhvillimit kulturorë e ekonomik të qytetit të madhë mesjetar. Në qoshkun veri-lindorë të ish-qytetit romak “Colonia Agrippina”, ndodhet katedralja e johur nën emrin Domi i Këllnit (Koellner Dom), në qoshkun jug-lindor ndodhet kupolla e Shën Marisë i ndërtuar mbi një tempull romak (shek. XI) pranë banjove publike të Shën Caecilit (shek. XII). Në ish-fush varrezat romake gjendet ndërtesa dhjetë këndëshe (Dekagoni) e katër katërshe kishtare Shën Gereon, e ndërtuar gjatë shekujve IV-XIII, ndërtesa kishtare Shën Ursula (shek. XII-XIII), ndërtesa kishtare Shën Severin (XIII-XVI). Pos këtyre objekteve në Këlln ndodhen edhe ndërtesat kishtare Shën Maria Lyskirchen (shek. XIII), Shën Geog (shek. XI-XII), Shën Pantaleon (shek. X-XVII, varri i bishkopit Brunos dhe perandorit Theophano), Shën Aposteln (shek. XI-XIII), Shën Andreas (shek. XIII-XV), Shën Maria Himmelsfahrt (shek. XVII), Shën Kunibert (shek. XIII) dhe I Madhi Shën Martin (shek. XII-XIII). Ndër ndërtesa të kësaj kohe të njohura e që nuk janë kishtare dallohet ndërtesa e goditur në shek. XIII e quajtur “Overstolzenhaus”, shtëpia e këshillit-kuvendit “Rathaus” e ndërtuar në gjatë shekujve XV-XVI, pastaj kulla në mes të qytetit “Guerzenich” dhe mbeturina të murit e kullave (ndër tjera kullat “Severis”, “Hahnen” dhe “Eigensteintor”).

 

{{gjeo-cung}}

 

 

{{Link FA|ru}}

{{Link FA|vi}}

 

[[af:Keulen]]

[[ro:Köln]]

[[ru:Кёльн]]

[[scn:Culonia]]

[[sh:Köln]]