|
|}}
'''Richard Phillips Feynman''' ([[sqt.]] '''RicardRiçard Filips Fajman''') lindi më [[11 maj]] [[1918]] ; vdiq më [[15 shkurt]] [[1988]]. Fajnmani kaqe qenënjë fizikan[[fizikant]] amerikan, i njohur për punën e tij në formulimin alternativ të mekanikës kuantike e bazuar në [[integralet vijëpërkulure shtegjeve]] dhe për teorinë e [[Elektrodinamika kuantike|elektrodinamikës kuantike]], fizikën e [[superfluiditeti]]t të [[heliumi]]t të tejftohur, dhe për një [[teori bërthamore]]. Për kontributet e tij në zhvillimin e elektrodinamikës kuantike, Fajnmani ndau [[Çmimi Nobel për Fizikë|çmimin Nobel në FizikeFizikë]] në vitin [[1965]], me [[Julian Shuinger]] dhe [[Shin-Iciro Tomonaga]]. Fajnmani zhvilloi një skemeskemë reprezantimi piktorial shumë të përdorur për shprehjetekuacionet matematike që kontrollojnë sjelljen e thermijavethërrmijave bërthamore. Me vonë ky reprezantim piktorial u bë i njohur si [[diagramidiagramat e Fajmanit]].Gjatë jetës sv tij Fajmani qe një nga shkencëtarët më të njohur në botë.
FajnmaniFajmani ështëqe një nga shkencëtaretshkencëtarë kyç që ndihmuan në zhvillimin e [[BombatBomba atomike|bombës atomike]]. Ai gjithashtu bënmorri pjesë në panelin që investigoi [[shpërthimin e anijes Challenger]]. Përveç punës së tij në fiziken teorike, Fajmanit është i njohur si një nga pionieret e [[Informatika kuantike|informatikës kuantike]],<ref>{{cite web|url=http://www.cs.caltech.edu/~westside/quantum-intro.html|title=The Quantum Computer| author= West, Jacob|date=2000-04-28|accessdate=2007-07-08}}</ref> si dhe me futjen e konceptit të [[Nanoteknologjia|nanoteknologjisë]] (krijimin e pajisjeve në shkallë molekulare).<ref>{{cite book|title=The Nanotech Pioneers | author=Edwards, Steven Alan | publisher=WILEY-VCH | location=Germany | year= 2006 | pages= 15-17| isbn=978-3527312900}}</ref> AiGjatë jetës së tij ai mbajti katedrën e [[Rikard Cejs Tolman]] në [[Fizika teorike|fizikën teorike]] në [[Instituti Kalifornian i teknologjisë|Kaltek]].
Fajmani që një nga popullarizuesit e fizikës në librat dhe në leksionet e tij, është për tu theksuar një fjalim që ai mbajti në vitin [[1959]] në Universitetin e Kaltekut i titulluar ''[[Ka GjithatePlot Vend në Fund]]''. Shume të njohura janë edhe ''[[Leksionet e Fajmanit në FizikeFizikë]]''. Fajmani është i njohur gjithashtu për librat e tij semi-autobiografike ''Patjetër qeqë po tallesh Zoti Fajnman !'' dhe ''PersePërse shqetësohesh së çfarë mendojnë të tjerët ?'', si dhe libra të tjerë si ''Tuva ose Dështim !''. Ai që gjithashtu i njohur si një njeri që luan çapkënllëqet, dhe si [[piktor]] amator. Fajnmani qe praktikues i [[daulles bongo|bongo]]. Riçard Fajnman cilësohej nga kolegët e tij si një ekscentrik me shpirt të lire. Atij i pëlqente të ndiqte edhe degë jashtë profesionit te tij, si [[biologjia]], [[Arti|artet]], hieroglifët e Majëve. Fajnmani ishte ekspert në hapjen e [[bravave]].
Ai qe gjithashtu i njohur si një njeri tepër ekcentrik që i pëlqenin shakatë,si [[piktor]] amator, luajtës i [[daulles]]. Fajnmani qe praktikues i [[daulles bongo|bongo]]. Riçard Fajnman cilësohej nga kolegët e tij si një ekscentrik me shpirt të lire. Atij i pëlqente të ndiqte edhe degë jashtë profesionit te tij, si [[biologjia]], [[Arti|artet]], hieroglifët e Majëve. Fajnmani ishte ekspert në hapjen e [[bravave]].
[[Friman Dajson]] njëherë shkruajti së Fajmani që një "gjysmë-gjeni, gjysmë-bufon", me vonë ai e ndryshoi diagnozën e tij në "komplet gjeni, komplet bufon".<ref>{{cite book | title = Nje gjeni jo i zakonshëm : Ricard Fajmani I Ilustruar | autore = Richard Phillips Feynman and Christopher Sykes | url = http://books.google.com/books?id=1HxzLaPYo2IC&pg=PA12&ots=qTwhbQLPyw&dq=feynman+genius+buffoon&sig=TmC2-l_t4YxSpKEWwjp1UQaqdBw | publisher = W. W. Norton & Co | isbn = 039331393X | year = 1996 }}</ref> Gjate jetës së tij dhe pas vdekjes Fajmani që një nga fizikanët më të njohur në botë.
Fajmani kishte gjitashtu edhe një interes tepër të madh në [[biologjia|biologji]]. Ai ishte mik i [[gjeneticistit]] dhe [[mikrobiologut]] [[Esther Lederberg]], i cili zhvilloi teknikën e [[replikimit]] dhe zbuloi [[bakteriofagun lambda]].<ref>{{cite web|url=http://www.estherlederberg.com|title=Esther M. Zimmer Lederberg Memorial Web Site}}</ref> Në grupin shoqëror të Fajmanit kishte shumë miq që filluan karierat e tyre në fizikën bërthamore , por që i ndryshuan ato për arsye morale në fusha të tjera si [[gjenetika]], midis tyre qe [[Leó Szilárd]], [[Guido Pontecorvo]], dhe [[Aaron Novick]].
Si një fizikan i ri Fajmani nuk kishte detyra shumë të rëndësishme në lidhje me projektin. Pjesa më e madhe e punës së tij që si administrator i grupit të kompjuterëve në divizionin teorik (një nga studentet e tij atje, John G. Kemeny, do të vente më vonë të shpikte bashkë me një koleg tjetër gjuhën kompjuterike të [[BASIC]]). Më vonë, bashkë me Nikola Metropolis, ai asistoi në implementimin e një sistem të ri për kompjutera i bazuar në karta shtypëse të prodhuara nga IBM.
=== Kariera e hershme akademike===
[[Skeda:FeynmanLecturesOnPhysics.jpg|thumb|250px|Fajmani "Shpjeguesi i Madh": ''[[Leksionet e Fajmanit në fizikë]]'' gjetengjetën një audience shumë më të gjerë përtej komunitetit akademik.]]
=== Vitet ne Kaltek ===
* [[Elektrodinamika kuantike|Elektrodinamikën kuantike]]. Teoria për të cilën Fajmani fitoi [[Çmimi Nobel|çmimin Nobel]] është shume e njohur për [[parashikimet]] e saj të sakta. Ai ndihmoi në zhvillimin e [[formulimi i integraleve të shtegut|formulimit të integraleve të shtegut]] në mekaniken kuantike, në të cilën çdo trajektore e mundshme nga një pike në tjetrën merret në konsiderate, ku trajektorja finale është një ''shume'' mbi te gjitha mundësitë (kjo gjithashtu referohet si [[Shuma-mbi-shtegjet]] ose Shuma mbi historitë).
* Fizika e [[superfluiditeti]]t të [[heliumi]]t të lëngshëm të tejftohur, ku heliumi duket se tregon një mungesemungesë [[viskoziteti]] kur rrjedh. Aplikimi i [[Ekuacioni i Shrodingerit|ekuacionit itë Shrodingerit]] tëtek kjo pyetjeçështje tregoi se superlëngu po tregonte një sjeljesjellje mekanike në një shkallë makroskopike. Kjo ndihmon edhe në problemin e [[Superpërcjellësit|superpërcjellësve]] ; megjithatë, zgjidhja nuk u dha nga Fajmani. Ajo u zgjodh nga [[teoria BCS]].
* Një model të [[emitimit të dobët]], i cili tregoi se çiftëzimi i tanishëm është një proces i kombinimit të një vektori dhe një aksiali (një shembull i emetimit të dobët është shaterrimidekompozimi i një [[neutroni]] në një [[Elektroni|elektron]], dhe një [[Protoni|proton]], si dhe një anti-[[neutrino]]). Edhe pse [[E. C. Xhorxh Sudarshan]] dhe [[Robert Marshak]] e zhvilluan teorinë në të njëjtën kohë , bashkëpunimi i Fajmanit me [[Murray Gell-Mann]] shikohet si një moment thelbësor sepse [[bashkëveprimi i dobët]] u prezantua në një mënyre shumë të thjeshtethjeshtë nga korrente vektoriale dhe aksiale. E kombinuar me teorinë e [[emetimit beta]] të nga [[Enriko Fermi|Fermi]] ajo dha një shpjegim për thyerjen e [[Pariteti(fizike)|paritetit]].
Ai gjithstugjithashtu zhvilloi edhe [[diagramat e Fajmanit]], një ''defter'' i cili ndihmon në konceptualizimin dhe llogaritjet në bashkëveprimin midis [[thërrmijat elementare|thërrmijave]] në [[hapësirehapësirë-kohakohë]]. Në mënyre të famshme, Fajmani i pikturoi diagramat e Fajmanit në pjesën e jashtme të makine së tij.
Pak para vdekjes së tij Fajmani kritikoi, [[teorinë e kordavefijeve]] në një intervisteintervistë : "Mua nuk më pëlqen fakti që ata nuk po llogartin ndonjë gjë" tha ai. "S'më pëlqen as mënyra se si ata nuk i kontrollojnë idetë e tyre. Nuk më pëlqen as sesi për çdo gjë që nuk është dakord me eksperimentin, ata gatuajnë nga një shpjegim ; një ndreqje e shpejte le të themi dhe thonë 'Mire, po mund të jete e vërtetevërtetë akoma.'" Këto fjalë përdoren shumë nga kundërshtaret e teorisë së kordavefijeve në fushën e thërrmijave bërthamore.
=== Jeta personale ===
| 