Wikipedia

Susan Polgar

Susan Polgar (lindi më 19 prill 1969 si Polgár Zsuzsanna dhe shpesh njihet si Zsuzsa Polgár) është një mjeshtre e madhe shahu hungarezo-amerikane. Polgár ishte Kampione Botërore e Shahut për Femra nga viti 1996 deri në vitin 1999. Në vitin 1991, ajo u bë gruaja e tretë që fitoi titullin Mjeshtre e Madhe nga FIDE. Ajo fitoi njëmbëdhjetë medalje në Olimpiadën e Shahut për Femra (4 ari, 4 argjendi dhe 3 bronzi).

Susan Polgar
Polgar më 2008
ShtetiHungaria Hungaria
Shtetet e Bashkuara të Amerikës SHBA (2002–2019)[1][2]
Lindi më (1969-04-19) 19 prill 1969 (55 vjeç)
Budapest, Hungari
TitulliMjeshtër i madh (1991)
Kampione Bote1996–1999
Vlerësimi FIDE2577 (gusht 2024) [joaktive]
Vlerësimi më i lartë2577 (janar 2005)

Gjithashtu një trajnere, shkrimtare dhe promovuese, Polgar sponsorizon turne të ndryshëm shahu për lojtarët e rinj dhe është kreu i Institutit Susan Polgar për Përsosmërinë e Shahut (SPICE) në Webster University. Ajo shërbeu si kryetare ose bashkëkryesuese e Komisionit FIDE për Shahun e Grave nga viti 2008 deri në fund të vitit 2018.[3]

Jeta personale

Redakto

Polgar lindi dhe u rrit në Budapest, Hungari, në një familje hungarezo-jehude.[4] Në vitin 1994, Polgar u martua me konsulentin kompjuterik Jacob Shutzman dhe u transferua në Nju Jork. Ata kanë dy djem, Tom (lindur më 1999) dhe Leeam (lindur më 2000). Ajo më vonë u divorcua. Në dhjetor 2006, ajo u martua me menaxherin dhe mikun e saj të gjatë të biznesit, Paul Truong.[5][6] Ajo tani jeton në periferi të St. Louis, Missouri.

Karriera e shahut

Redakto
 
Judit, Zsuzsa, Zsófia, dhe László Polgár, 1989

Polgar dhe dy motrat e saj më të vogla, mjeshtrja e madhe Judit dhe mjeshtra ndërkombëtare Sofia, ishin pjesë e një eksperimenti arsimor të kryer nga babai i tyre László Polgár, i cili u përpoq të provonte se fëmijët mund të bënin arritje të jashtëzakonshme nëse trajnoheshin në një lëndë të specializuar që në moshë shumë të hershme. “Gjenitë bëhen, nuk lindin”, ishte teza e László.[7] Ai dhe gruaja e tij Klara i shkolluan tre vajzat e tyre në shtëpi, me shahun si lëndë kryesore. Në vitin 2007, National Geographic publikoi një dokumentar njëorësh të titulluar "My Brilliant Brain"[8] me Susan Polgar si subjekt kryesor (ripublikuar si një DVD në shumë vende në shumë gjuhë deri në vitin 2010). Babai i mësoi edhe tre vajzat e tij esperanto. Shumica e familjes së saj përfundimisht emigroi në Izrael, por Susan Polgar u shpërngul në Nju Jork pasi u martua me një shtetas amerikan në vitin 1994. Anëtarët e familjes Polgár, të cilët janë jehudë, vdiqën në Holokaust dhe të dyja gjyshet ishin të mbijetuara të Auschwitz.[9]

Në moshën 4-vjeçare, Susan Polgar fitoi turneun e saj të parë të shahut, Kampionatin e Budapestit për Vajza nën-11, me rezultatin 10–0. Në vitin 1981, në moshën 12-vjeçare, ajo fitoi Kampionatin Botëror të Vajzave nën-16. Pavarësisht kufizimeve në lirinë e saj për të luajtur në turne ndërkombëtarë, në korrik 1984, në moshën 15-vjeçare, Polgar ishte bërë shahisteja më e vlerësuar në botë.[10] Në vitin 1986, në moshën 17-vjeçare, ajo humbi për pak kualifikimin për Zonal, hapi i parë në ciklin e kampionatit botëror për "meshkuj".[11]

Në nëntor 1986, FIDE vendosi të japë 100 pikë bonus vlerësimi Elo për të gjitha lojtarët aktive femra, përveç Polgar, e cila e rrëzoi atë nga vendi i parë në listën e vlerësimeve të FIDE të janarit 1987. Arsyeja ishte se vlerësimet FIDE të femrave nuk ishin në përpjesëtim me vlerësimet e meshkujve, sepse femrat prireshin të luanin në turne vetëm për femra, Polgar ishte një përjashtim sepse deri në atë moment ajo kishte luajtur kryesisht kundër meshkujve.[12]

Në janar 1991, Polgar u bë gruaja e tretë që iu dha titulli Mjeshtër i Madh nga FIDE, pas Nona Gaprindashvili and Maia Chiburdanidze. Polgar ishte gruaja më e re që u bë mjeshtër e madhe në atë kohë, por ky rekord u thye shpejt nga Judit në dhjetor 1991 (ku Judit u bë edhe mjeshtër e madhe më e re femër dhe mjeshtë e madhe më e re).[13]

Në vitin 1992, Polgar fitoi si Botërorin Blitz për Femra ashtu edhe Kampionatin Botëror të Rapidit për Femra.[14]

Përpara vitit 1992, Polgar prirej të shmangte turnetë vetëm për femra. Ajo hyri në ciklin e kandidatëve për Kampionatin Botëror të Femrave 1993 dhe u eliminua pas ndeshjes finale të kandidatëve me Nana Ioselianin. Ndeshja u hodh në tabelën e shahut dhe fituesi kaloi në kampionat me shortin. Ajo u bë kampione e botës për femra në përpjekjen e saj të dytë në 1996. Mbrojtja e saj e titullit kundër Xie Jun të Kinës ishte planifikuar të bëhej në vitin 1998, por FIDE nuk kishte mundur të gjente një sponsor të kënaqshëm. Në fillim të vitit 1999, u organizua një ndeshje, por në kushte që Polgar kundërshtoi. Si rezultat, Polgar kërkoi një shtyrje sepse ishte shtatzënë dhe do të lindte një fëmijë, Tom, në mars 1999. Ajo mendoi se nuk kishte kohë të mjaftueshme për t'u rikuperuar dhe së dyti sepse ndeshja do të mbahej tërësisht në Kina, vendlindja e sfiduesit të saj. Ajo gjithashtu donte një fond më të madh çmimesh që përputhej të paktën me minimumin e përcaktuar nga rregulloret e FIDE-s në atë kohë (200000 CHF).

Kur Polgar refuzoi të luante në këto kushte, FIDE deklaroi se ajo kishte humbur titullin,[15][16] dhe në vend të kësaj organizoi një ndeshje midis Xie Jun dhe Alisa Galliamova për Kampionatin Botëror të Shahut për Femra, i cili u fitua nga Xie Jun.[17] Polgar paditi në Gjykatën e Arbitrazhit Sportiv në Lozanë të Zvicrës për dëmshpërblim monetar dhe rikthimin e titullit të saj. Në mars 2001, çështja u zgjidh, me Polgar që tërhoqi pretendimet e saj dhe FIDE ra dakord të paguante tarifat e avokatit të Polgar në shumën prej 25,000 dollarë.[18] Meqenëse Xie Jun ishte kurorëzuar tashmë kampione e botës për femra, FIDE nuk mund t'ia kthente titullin Polgarit. Polgar nuk ka marrë pjesë në ciklet pasuese të Kampionatit Botëror për Femra.

Karriera amerikane

Redakto

Në vitin 2002 Polgar ndryshoi federatën e saj kombëtare nga Hungaria në Shtetet e Bashkuara.[1] Federata Amerikane e Shahut e quajti atë "Mjeshtre e Madhe e Vitit" në vitin 2003, hera e parë që një grua e fiton atë nder.[19] Në të njëjtin vit, Polgar u bë gjithashtu gruaja e parë që fitoi US Open Blitz Championship, kundër një fushe që përfshin shtatë mjeshtër të madh. Ajo e fitoi atë titull përsëri në 2005 dhe në 2006.

Ajo ndihmoi në stërvitje dhe luajti në tabelën më të lartë për ekipin e grave të Shteteve të Bashkuara në Olimpiadën e Shahut 2004 të mbajtur në tetor në Calvià në ishullin Majorka, Spanjë. Në përgjithësi, skuadra fitoi medaljen e argjendtë dhe Polgar fitoi një medalje të artë individuale për arritjen e vlerësimit më të lartë të performancës në garën e femrave dhe totalit të pikëve më të larta. Ajo ka gjithsej njëmbëdhjetë medalje olimpike: katër ari, katër argjendi dhe tre bronzi. Ajo ka luajtur 56 ndeshje në Olimpiadat e Femrave, duke mos humbur asnjë ndeshje.

 
Polgar në një simultaneous exhibition

Në korrik 2005, Polgar dha një simultaneous exhibition të madhe në Palm Beach, Florida, duke thyer katër rekorde botërore: numrin më të madh të lojërave të njëkohshme të luajtura (326, me 309 të fituara, 14 barazime dhe 3 të humbura); ndeshje të luajtura radhazi (1131); numri më i madh i lojërave të fituara (1,112); dhe përqindja më e lartë e fitoreve (96,93%).[20]

Në tetor 2005, Polgar iu bashkua ish-presidentit sovjetik Mikhail Gorbachev dhe ish-kampionit botëror Anatoly Karpov në Lindsborg, Kansas, për të promovuar "Chess For Peace". Atje, Polgar mori pjesë në ndeshjen e dytë Clash of the Titans - Battle of the Gender kundër Karpov në të njëjtin vend, me Gorbachev që bëri lëvizjen e parë për Karpov. Ndeshja me Karpov përfundoi në barazim 3–3, ku secili lojtar fitoi dy ndeshje dhe dy barazime. Ndeshja e tyre e parë u zhvillua në shtator 2004. Ajo gjithashtu përfundoi në një barazim 3–3.

Në qershor 2006, Polgar organizoi dhe luajti në New York City Mayor's Cup 2006, një garë 30-minutëshe dhe turneun e dyfishtë të vlerësuar më të lartë në historinë amerikane. Ajo përfundoi e dyta, pas Gata Kamsky dhe përpara Alexander Onischuk, Boris Gulko, Ildar Ibragimov dhe Alexander Stripunsky. Në korrik 2006, Polgar përfaqësoi SHBA-në në një ngjarje anësore të Kupës së Botës të Futbollit në Dresden, Gjermani. Ajo fitoi ngjarjen duke mundur Elisabeth Pähtz në finale.

Polgar e ktheu anëtarësimin e saj në federatë në Hungari në qershor 2019.[2]

Lojëra të shquara

Redakto
Polgar vs. Hardicsay, 1985
abcdefgh
8
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Pozicioni pas 16...Bg4
abcdefgh
8
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Pozicioni pas 19...Kg8
abcdefgh
8
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8
77
66
55
44
33
22
11
abcdefgh
Pozicioni i fundit

Këtu është një lojë që Polgar fitoi në moshën 16-vjeçare:

Polgar vs. Hardicsay, Kampionati Ekipor i Hungarisë 1985
1. d4 Nf6 2. c4 c5 3. d5 e6 4. Nc3 exd5 5. cxd5 d6 6. Nf3 g6 7. Bf4 a6 8. e4 Bg7 9. Qa4+ Bd7 10. Qb3 Bg4?! 11. Qxb7 Bxf3 Hardicsay kishte fituar një lojë disa muaj më parë pas 12.gxf3 Nh5, kur Zi ka kompensim të mirë për ushtarin e sakrifikuar ose pas 13.Be3 Nd7 ose 13.Bg3 Nxg3 14.hxg3 Nd7. 12. Qxa8! Nxe4 13. Rc1! Kjo ishte një risi teorike; Zi mendohej të ishte më mirë më pas 13.Nxe4 Bxe4. 13... Bd4 Pas 13...Nxc3 14.bxc3 Be4 15.f3 Bf5 16.g4, Ziu nuk do të kishte një tërheqje të mirë për oficerin e tij, e.g. 16...Bd7 17.Bxd6. 14. Rc2 Nxf2?! 14...Nxc3 15.gxf3! gjithashtu lë Bardhin me një avantazh të madh. 15. Rxf2 Bxf2+ 16. Kxf2 Bg4 (diagram) 17. Bb5+! axb5 18. Re1+ Kf8 Nëse 18...Kd7, 19.Qb7+ Qc7 20.Re7+! fiton mbretëreshën. 19. Bh6+ Kg8 (diagram) 20. Re7! Duke paralizuar Ziun dhe ndaluar çdo kundërluajtjeje me ...Qh4+. Torra është imune sepse 20...Qxe7 21.Qxb8+ detyron mat. 20... Bd7 21. Qxb8! Qxb8 22. Ne4! 1–0[21] Edhe pse Ziu është një mbretëreshë për një kalorës, ai nuk mund të ndaloj 23.Nf6#.[22][23]

Referime

Redakto
  1. ^ a b Transfers in 2002 FIDE
  2. ^ a b Transfers in 2019 FIDE
  3. ^ "Commission for Women's Chess". FIDE Directory (në anglisht). FIDE. Arkivuar nga origjinali më 26 dhjetor 2010. Marrë më 2 gusht 2011.
  4. ^ Breaking Through: How the Polgar Sisters Changed the Game of Chess, (Everyman Chess 2005), Susan Polgar, page 14
  5. ^ Polgar and Truong Marriage Revealed
  6. ^ "Susan Polgar Blogspot confirms her marriage to Paul Truong" (në anglisht). Susanpolgar.blogspot.com. 13 maj 2007. Marrë më 4 dhjetor 2011.
  7. ^ The Grandmaster Experiment
  8. ^ Polgár, Zsuzsa (2010). My Brilliant Brain (two DVD video) (në anglisht). Australia: National Geographic Channel. OCLC 671303797.
  9. ^ Susan Polgar www.jewishvirtuallibrary.org
  10. ^ FIDE Rating List :: July 1984, olimpbase.org, Accessed January 22, 2020
  11. ^ Polgar: My Top 10 Most Memorable Moments in Chess (Part 1), Lubbock Avalanche-Journal, July 23, 2011
  12. ^ Schultz, Donald (March 1987), "Letter from Dubai", Chess Life, p. 53
  13. ^ List of female GMs at fide.com
  14. ^ "History" (në anglisht). Women Blitz. Arkivuar nga origjinali më 20 janar 2012. Marrë më 2 gusht 2011.
  15. ^ First Saturday, June 1999
  16. ^ FIDE News from Executive Director Omuku Arkivuar tetor 12, 2007, tek Wayback Machine February 17, 1999
  17. ^ Xie Jun defeats Alisa Galliamova in match for Woman's World Chess Championship Arkivuar 7 tetor 2007 tek Wayback Machine 5 qershor 1999
  18. ^ Editor's Note April 13, 2001
  19. ^ Friedel, Frederic (5 qershor 2003). "Susan Polgar – Grandmaster of the Year". Chess News (në anglisht). ChessBase. Marrë më 18 korrik 2019.
  20. ^ Kavalek, Lubomir. "CHESS Lubomir Kavalek". The Washington Post (në anglisht).
  21. ^ Zsuzsa Polgar vs. Peter Hardicsay (1985) Chessgames.com. Marrë më 4 dhjetor 2011
  22. ^ Polgár, Zsuzsa; Shutzman, Jacob (1997). Queen of the Kings Game (book) (në anglisht). New York: CompChess. fq. 234–37. ISBN 9780965705974. OCLC 37567453.
  23. ^ "Chess Informant". Šahovski Informator = Shakhmatnyĭ Informator = Chess Informant (në anglisht). Chess Informant. 40. ISSN 0351-1375. OCLC 753106968.Game 117.

Lidhje të jashtme

Redakto
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Susan_Polgar&oldid=2718314"