Via Appia

Rruga Appia (Latin and Italian: Via Appia) ka qënë një nga rrugët më të hershme dhe strategjike të rrugëve romake të republikës. Ajo lidhte Romen me Brindisin, e Puljes, në juglindje të Italisë. Rëndësia e saj shihet në emrin e saj të regjistruar nga Statius:^[1]^[2]

Në krahasim me shumë prej atraksioneve të tjera më të mira në Romë, Rruga Appia është tepër e ruajtur. Bërë nga gurë të mëdhenj, të sheshtë, të cilët kan marrë formë edhe vënd nga mijëra vjet shi, pa llogaritur rrota edhe këmbë që kan kaluar mbi të.

Appia teritur regina longarum viarum (shqip: Udha Appia është mbretëresha e udhëve te gjata")

Rruga është quajtur sipas Appius Claudius Caecus, censori romak i cili filloi dhe kompletoi pjesën e parë si rrugë ushtarake për në jug në 312 BC gjatë Samnite Wars.

Pjesë të rrugës Appia, veçanërisht në periferinë të qytetit të Romës, janë te përdorueshme mund të ecni eedhe sot, i njohur edhe si një destinacion e turizmin arkeologjik.

Historia

Puna e ndërtimit filloi në 312 para Krishtit, me urdhër të censorit Appio Claudio Cieco (Appius Claudius Caecus, një eksponent i rëndësishëm i gjinisë Claudia), i cili kishte një rrugë para-ekzistuese që lidhte Romën me Kodrat Alban të rinovuar dhe zgjeruar, duke e zgjatur atë në Capua, i cili kishte qenë nën kontrollin Romak për disa vite. Në mesin e shekullit të tretë. B.C. rruga u shtri për në Maleventum, ku kohët e fundit ishin nxjerrë kolonët romakë, të cilët në të njëjtën periudhë ndryshuan emrin në Beneventum (Benevento). Punimet e ndërtimit vazhduan gjatë gjysmës së dytë të shekullit të tretë, kur u arrit Tarentum (Taranto), dhe pastaj deri rreth vitit 190 pes, kur përfundoi rruga për në portin e Brundisium (Brindisi).

Funksioni kryesor i itinerarit ishte të siguronte një lëvizje të shpejtë të trupave drejt Italisë së Jugut, në mënyrë që të konsolidonte sundimin e Romës mbi atë pjesë të gadishullit. Sidoqoftë, që nga fillimi u bë një rrugë themelore tregtare, duke lehtësuar tregtinë e produkteve artizanale me cilësi të lartë në qytetin e bërë nga qytetet e Magna Graecia. Për më tepër, shkurtimi i kohës së udhëtimit midis Romës dhe qendrave të mëdha të Jugut, si dhe komoditeti dhe siguria më e madhe e itinerarit shpejt përcaktoi një hapje të madhe të klasave të pasura të shoqërisë romake ndaj kulturës greke: në dekadat pas ndërtimit të rrugës ato gradualisht u përhapën në Romë u rrit teatri dhe njohuritë e gjuhës greke dhe vlerësimi për artin dhe letërsinë helene; doktrinat e reja filozofike (Pitagoriane) dhe fetare të përhapura midis Romakëve.

Fatkeqësisht është e njohur edhe per cështjen e skllevër rebelë të udhëhequr nga Spartaku, që në vitin 71 para Krishtit afërsisht 6,000 skllevër të kapur në luftë, u kryqëzuan përgjatë rrugës nga Roma në Capua, si një paralajmërim për skllevërit e pranishëm në territorin italian.

Pas rënies së Perandorisë Romake Perëndimore (476) mungesa e punëve të mirëmbajtjes shkaktoi braktisjen graduale të segmenteve të rrugës. Sidoqoftë, në 535 historiani bizantin Procopius e përshkruan atë si akoma në një gjendje të mirë konservimi. Megjithëse nuk ishte plotësisht i arritshëm, në Mesjetë Appia u bë, me Via Traiana, rruga e kryqtarëve: Frederick II gjithashtu lundroi nga porti i Brindisi drejt Tokës së Shenjtë në 1228.

Në vitet 50 dhe 60 të shekullit XX. përgjatë shtrirjes fillestare të rrugës, u ndërtuan vila ekskluzive të cilat u bënë vendbanimi i shoqërisë së lartë të kryeqytetit. Nevoja për të mbrojtur trashëgiminë historike-arkeologjike dhe peizazhit të lidhur me rrugën antike çoi në 1988 në krijimin e Parkut Rajonal Appia Antica, me detyrën për të ruajtur territorin e përshkuar nga rruga nga spekulimet e ndërtimit, nga Porta San Sebastiano në Colli Albani, dhe për të promovuar shijimin e bukurive të saj historike dhe natyraliste.

Zona të mëdha të rrugës ruhen akoma në Lazio, Campania, Basilicata dhe Puglia; paraqitja e rrugës është pjesërisht ende në përdorim për trafikun e makinave (si në Agro Pontino).

Referime

^ Sylvae, 2.2
^ Povoledo, Elisabetta (5 prill 2008). "Past Catches Up With the Queen of Roads". New York Times. Marrë më 2008-04-05. Në kohët e vjetra rruga Appia, e cila lidhte Rome me qytetin jugor Brindisi, ishte e njohur si regina viarum, mbretëresha e rrugëve. But these days its crown appears to be tarnished by chronic traffic congestion, vandalism and, some of its guardians grumble, illegal development. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

Lidhje te jashtme

Stampa:List of Roman roads Stampa:1960 Summer Olympic venues Stampa:Olympic venues athletics

[1] Sylvae, 2.2

[2] Povoledo, Elisabetta (5 prill 2008). "Past Catches Up With the Queen of Roads". New York Times. Marrë më 2008-04-05. Në kohët e vjetra rruga Appia, e cila lidhte Rome me qytetin jugor Brindisi, ishte e njohur si regina viarum, mbretëresha e rrugëve. But these days its crown appears to be tarnished by chronic traffic congestion, vandalism and, some of its guardians grumble, illegal development. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]