Wikipedia

Vishnu

Vishnu ( Sanskritisht: विष्णु , romanizuar si: Viṣṇu, ' Depërtuesi' ,shqiptimi [ʋɪʂɳʊ]), i njohur gjithashtu si Narayana dhe Hari, është një nga hyjnitë kryesore të hinduizmit . Ai është qenia supreme brenda vaishnavizmit, një nga traditat kryesore brenda hinduizmit bashkëkohor. [1] [2]

Vishnu njihet si Ruajtësi brenda Trimurtit, hyjnia e trefishtë e hyjnisë supreme që përfshin Brahmën dhe Shivën. [3] [4] Në Vaishnavizëm, Vishnu është qenia supreme që krijon, mbron dhe transformon universin . Në traditën e Shaktizmit, perëndesha, ose Adi Shakti, përshkruhet si Para Brahmani suprem, megjithatë Vishnu nderohet së bashku me Shivën dhe Brahmën. Tridevi thuhet se është energjia dhe fuqia krijuese ( Shakti ) e secilit, me Lakshmin që është partnerja e barabartë plotësuese e Vishnut. [5] Ai është një nga pesë hyjnitë e njëvlershme në Panchayatana puja të traditës Smarta të hinduizmit. [4] Sipas Vaishnavizmit, qenia supreme është me cilësi ( Saguna ), dhe ka formë të caktuar, por është e pakufishme, transhendente dhe Brahmani i pandryshueshëm absolut, dhe Atmani (Vetja) parësore e universit. [6] Ka shumë përshkrime dashamirëse por dhe të frikshme të Vishnut. Në aspekte dashamirëse, ai përshkruhet si një qenie e gjithëdijshme që fle mbi mbështjelljet e gjarprit Shesha (i cili përfaqëson kohën) që noton në oqeanin pararendës me qumësht të quajtur Kshira Sagara me bashkëshorten e tij, Lakshmi. [7] Sa herë që bota kërcënohet nga e keqja, kaosi dhe forcat shkatërruese, Vishnu zbret në formën e një avatari (mishërimi) për të rivendosur rendin kozmik dhe për të mbrojtur dharman . Dashavatara janë dhjetë avatarët kryesorë të Vishnut. Nga këto dhjetë, Rama dhe Krishna janë më të rëndësishmit. [8]

Nomenklatura

Redakto

Vishnu (ose Viṣṇu, sanskritisht: विष्णु ) do të thotë 'gjithëpërhapur' [9] dhe, sipas Medhātith ( rr. 1000 es), "ai që është gjithçka dhe brenda gjithçkaje". [10] Studiuesi i Vedangas, Yaska (shekulli IV p.e.s.) në Nirukta e përkufizon Vishnun si viṣṇur viṣvater vā vyaśnoter vā ('ai që hyn kudo'); duke shtuar gjithashtu atha yad viṣito bhavati tad viṣnurbhavati ('ajo që është e lirë nga prangat dhe skllavëria është Vishnu'). [11]

Pikturë miniaturë e Vishnut dhe Lakshmit në Muzeun [Salar Jung, rreth 1810

Trimurti

Redakto

Veçanërisht në Vaishnavizëm, Trimurti (i njohur gjithashtu si Triada Hindu ose Trinia e Madhe ) [12] [13] përfaqëson tre forcat themelore ( guṇat) përmes të cilave universi krijohet, mirëmbahet dhe shkatërrohet në vazhdimësi ciklike . Secila prej këtyre forcave përfaqësohet nga një hyjni hindu: [14] [15]

  • Brahma : hyjnia kryesuese e Raxhas (pasionit, krijimit)
  • Vishnu: hyjnia kryesuese e Sattvas (mirësisë, ruajtjes)
  • Shiva : hyjnia kryesuese e Tamave (errësira, shkatërrimi)

Avatarët

Redakto

Koncepti i avatarit (ose mishërimit) brenda hinduizmit lidhet më shpesh me Vishnun, aspektin ruajtës ose mbështetës të Zotit brenda Trimurtit hindu. Avatarët e Vishnut zbresin për të fuqizuar të mirën dhe për të shkatërruar të keqen, duke rivendosur kështu Dharma dhe duke lehtësuar barrën e Tokës. Një pasazh i cituar shpesh nga Bhagavad Gita përshkruan rolin tipik të një avatari të Vishnut:

Kurdoherë i drejti zbehet dhe i padrejti ngjitet unë e dërgoj veten time.
Për mbrojtjen e së mirës dhe shkatërrimin e së keqes,
dhe për rivendosjen e së drejtës,
Unë vij në ekzistencë kohë pas kohe.

— Bhagavad Gita 4.7–8

Dashavatara

Redakto
 
Zoti hindu Vishnu (në qendër) i rrethuar nga avatarët e tij (në drejtim të kundërt të akrepave të orës, nga lart majtas: Matsya ; Kurma ; Varaha ; Narasimha ; Vamana ; Parashurama ; Rama ; Krishna ; Buda dhe Kalki ), oleografi i shekullit të 19-të nga Raja Ravi Varma

Dashavatara është një listë e të ashtuquajturave Vibhava, ose '10 Avatarët [fillorë]' të Vishnut. Agni Purana, Varaha Purana, Padma Purana, Linga Purana, Narada Purana, Garuda Purana dhe Skanda Purana ofrojnë të gjitha lista që përputhen. Të njëjtat Vibhava gjenden gjithashtu në Garuda Purana Saroddhara, një koment ose 'thelb i nxjerrë' i shkruar nga Navanidhirama rreth Garuda Puranës (dmth. jo vetë Purana, me të cilën duket se është ngatërruar):

Peshku, Breshka, Derri i egër, Njeriu-Luan, Xhuxhi, Parasurama, Rama, Krishna, Buda, dhe gjithashtu Kalki: Këta dhjetë emra duhet të meditohen gjithmonë nga të urtët.

Tempujt

Redakto
 
Tempulli Angkor Wat u ndërtua si një dedikim për Vishnun. [16]
 
Pamja e përparme e Tempullit Padmanabhaswamy në Thiruvananthapuram, Kerala
 
Tempulli Vishnu në kompleksin e tempullit Prambanan trimurti, Jogjakarta, Indonezi
 
Tempulli Sri Ranganathaswamy është një tempull hindu i dedikuar Vishnut në Srirangam, Tiruchirapalli, Tamil Nadu, Indi. Tempulli zë një sipërfaqe prej 156 acres (630,000 m2) me një perimetër prej 4,116 m (13,504 ft) duke e bërë tempullin më të madh në Indi dhe një nga komplekset fetare më të mëdha në botë.[17]
  1. ^ Kedar Nath Tiwari (1987). Comparative Religion. Motilal Banarsidass Publications. fq. 38. ISBN 9788120802933. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Pratapaditya Pal (1986). Indian Sculpture: Circa 500 BCE- 700 CE. University of California Press. fq. 24–25. ISBN 978-0-520-05991-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Orlando O. Espín; James B. Nickoloff (2007). An Introductory Dictionary of Theology and Religious Studies. Liturgical Press. fq. 539. ISBN 978-0-8146-5856-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ a b Gavin Flood, An Introduction to Hinduism (1996), p. 17.
  5. ^ David Leeming (17 nëntor 2005). The Oxford Companion to World Mythology. Oxford University Press. fq. 236. ISBN 978-0190288884. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Edwin Bryant; Maria Ekstrand (23 qershor 2004). The Hare Krishna Movement: The Postcharismatic Fate of a Religious Transplant. Columbia University Press. fq. 16. ISBN 978-0231508438. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Vanamali (20 mars 2018). In the Lost City of Sri Krishna: The Story of Ancient Dwaraka. Simon and Schuster. fq. 737. ISBN 978-1620556825. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Zimmer, Heinrich Robert (1972). Myths and Symbols in Indian Art and Civilization. Princeton University Press. fq. 124. ISBN 978-0-691-01778-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Vishnu Sahasranāma, translated by Swami Chinmayananda.
  10. ^ Klaus K. Klostermaier (2000). Hinduism: A Short History. Oneworld. fq. 83–84. ISBN 978-1-85168-213-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Adluri, Vishwa; Joydeep Bagchee (shkurt 2012). "From Poetic Immortality to Salvation: Ruru and Orpheus in Indic and Greek Myth". History of Religions. 51 (3): 245–246. doi:10.1086/662191. JSTOR 10.1086/662191. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ See Apte, p. 485, for a definition of Trimurti as 'the unified form' of Brahmā, Viṣṇu and Śiva, as well as the use of phrase "Hindu triad."
  13. ^ See: Jansen, p. 83, for the term "Great Trinity" in relation to the Trimurti.
  14. ^ For quotation defining the Trimurti see: Matchett, Freda. 2003.
  15. ^ For the Trimurti system having Brahma as the creator, Vishnu as the maintainer or preserver, and Shiva as the transformer or destroyer see Zimmer (1972) p. 124.
  16. ^ Tia Ghose (31 tetor 2012). "Mystery of Angkor Wat Temple's Huge Stones Solved". livescience.com. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Mittal & Thursby 2005, f. 456.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Vishnu&oldid=2684408"