Wikipedia:Faqja kryesore/Artikulli i javës/2014/29

Qyteti jugor i Delvinës

Delvina turistike si rajon përmban dhe Parkun natyror mahnitës Syri i Kaltër të lumit të Bistricës dhe është një nga qytetet më jugore kufitare të Shqipërisë dhe përmendet qe ne antikitet. Gjatë pushtimit osman udhëpërshkruesi Evlia Çelebiu në vitin 1776 përshkruan Delvinën si një qytet të zhvilluar me shumë hane dhe dyqane. Delvina njihet si një qytet i vogël në qarkun e Vlorës në jug të Shqipërisë, 16 kilometra (10 milje) në verilindje Saranda dhe kufizohet me qytete si Gjirokastra. Në jug të Delvinës shtrihet fushëgropa e Delvinës. Qyteti shtrihet në një zonë kryesisht malore, dhe ndahet ne disa lagje Vare dhe Kasapaj, Pazari dhe Xhermahalle, "Lejla Malo" (Llake dhe Mukers), Papuçi edhe fshatrat si : Vllahat, Rusani, Bamatati edhe Stjari quajtur lagje të Delvinës. Delvina është selia e Qarkut Delvinë dhe që nga viti 1990, që ka një popullsi prej 4200 (2004 vlerësim). Qyteti është ndërtuar mbi një shpat mali dhe ka një xhami, një kishë katolike, një kishë protestante, dhe një kishë ortodokse. Aty pranë janë mbetjet e një kështjellë mesjetare. Në perëndim jug të qytetit është vendi i Phoenice Finiqi i lashtë shpallur Park Arkeologjik në vitin 2005. Ka pak punësim lokal përveç atij të caktuar nga shteti, dhe Delvina përfiton pak nga bumi turistik në Sarandë. Qyteti ka një popullsi të përzier të shqiptarëve dhe grekëve. Sipas Human Rights Watch, grekët përbënin 50% të popullsisë së qytetit në vitin 1989, por kjo ka rënë në 25% në vitin 1999. Syri i Kaltër është një vënd turistik shumë i bukur që ndodhet në Rrethin e Delvinës, pranë rrugës nacionale Delvinë - Gjirokastrër. Është një pikë shumë piktoreske ku nga një burim i kaltër me origjinë karstike nga Mali i Gjerë del një ujë i kristaltë. Nga thellesia e burimit uji merr ngjyrën e kaltër nën rrezet e djellit. Eshtė burimi mė i madh dhe mė interesant ndėr 18 burimet qė shpėrthejnė rrėzė malit tė gjerė. Eshtė shpallur monument natyre. Forma e tij ėshtė ovale e ngjashme me formėn e njė syri, shpėrthen nga toka i errėt nė mes dhe i kaltėr anash. Thellėsia e tij ėshtė tepėr e madhe arrin drei nė 45 m thellėsi. Ndodhet pėrballė fshatit Krongj, 45 m nėn nivelin e luginės sė Drinos dhe ėshtė shkarkim kryesor i malit tė gjerė. Është burim me ujėra tė freskėta dhe tė ėmbla i rrethuar me bimėsi tė dendur dhe me gjelbėrim tė pėrhershėm. Burimi i lumit të Bistricës, që përshkon një pjesë të jugut të Shqipërisë, i shëmbëllen vërtet një syri të madh rrumbullak me diametër afro dhjetë metra. Bebja e syrit, një gropë e thellë pus, nga ku uji ngjitet lart si në një kazan që sapo ka filluar të vlojë ka një ngjyrë blu në të zezë. Ajo vjen e rrethohet pastaj nga pjesa e kaltërt e syrit që bëhet e tillë ngaqë thellësia e burimit aty është më e pakët.