Çrregullimi i të folurit

Çrregullimet e të folurit ose pengesat në të folur janë një lloj çrregullimi komunikimi ku prishet të folurit 'normal'. Kjo mund të nënkuptojë belbëzime, lëpirje, etj. Dikush që nuk është në gjendje të flasë për shkak të një çrregullimi të të folurit konsiderohet memec.^[1]

Klasifikimi

Klasifikimi i të folurit në normal dhe të çrregullt është më problematike sesa duket së pari. Sipas një klasifikimi të rreptë, vetëm 5% deri në 10% e popullsisë ka një mënyrë krejtësisht normale të të folurit (në lidhje me të gjitha parametrat) dhe zë të shëndetshëm; të gjithë të tjerët vuajnë nga një çrregullim ose një tjetër.

Ekzistojnë tri nivele të ndryshme të klasifikimit kur përcaktohet madhësia dhe lloji i një çrregullimi të të folurit dhe trajtimi ose terapia e duhur:^[2]

Tinguj që pacienti mund të prodhojë
1. Fonemike - mund të prodhohet lehtësisht; përdoret në mënyrë kuptimore dhe konstruktive
2. Fonetike - prodhohet vetëm sipas kërkesës; nuk përdoret në mënyrë të vazhdueshme, kuptimplote ose konstruktive; nuk përdoret në fjalimin e lidhur
Stimulimi i tingujve
1. Stimulohet lehtësisht
2. Stimulohet pas demonstrimit dhe hetimit (p.sh. me një mjet shtypës gjuhe)
Nuk mund të prodhojë tingullin
1. Nuk mund të prodhohet vullnetarisht
2. Asnjë prodhim nuk është vërejtur kurrë

Llojet e çrregullimit

Apraksia e të folurit mund të rezultojë nga goditje në tru ose sëmundje progresive, dhe përfshin prodhim jokonsistent të tingujve të të folurit dhe rirregullimin e tingujve në një fjalë ("patate" mund të bëhet "tapate"). Prodhimi i fjalëve bëhet më i vështirë me përpjekje, por frazat e zakonshme ndonjëherë mund të fliten në mënyrë spontane pa përpjekje.
Rrëmuja, një çrregullim i të folurit dhe rrjedhshmërisë karakterizohet kryesisht nga një shpejtësi e të folurit, gjë që e bën fjalimin të vështirë për t’u kuptuar.
Dispraksia verbale e zhvillimit e njohur gjithashtu si apraksia e të folurit në fëmijëri.
Dysarthria është një dobësi ose paralizë e muskujve të të folurit e shkaktuar nga dëmtimi i nervave ose trurit. Dysarthria shpesh shkaktohet nga goditje në tru, sëmundja Parkinson, ALS, dëmtime të kokës ose qafës, aksident kirurgjikal ose paralizë cerebrale.
Disfazia
Disprozodia është çrregullimi më i rrallë i të folurit neurologjik. Karakterizohet nga ndryshime në intensitet, në kohën e segmenteve të shqiptimit dhe në ritëm dhe intonacion të fjalëve. Ndryshimet në kohëzgjatjen, frekuencën themelore dhe intensitetin e rrokjeve tonike dhe atonike të fjalive të shqiptuara, privojnë fjalimin e veçantë të një individi nga karakteristikat e tij. Shkaku i disprozodisë zakonisht shoqërohet me patologji neurologjike si aksidentet vaskulare të trurit, traumatizmat kranioencefale dhe tumoret e trurit.^[3]
Heshtja (memecllëku) është paaftësia e plotë për të folur.
Çrregullimet e tingullit të të folurit përfshijnë vështirësi në prodhimin e tingujve specifikë të të folurit (më shpesh bashkëtingëllore të caktuara, të tilla si / s / ose / r /), dhe ndahen në çrregullime të artikulimit (të quajtura gjithashtu çrregullime fonetike) dhe çrregullime fonemike. Çrregullimet e artikulacionit karakterizohen nga vështirësia për të mësuar të prodhojnë tinguj fizikisht. Çrregullimet fonemike karakterizohen nga vështirësia për të mësuar dallimet zanore të një gjuhe, kështu që një tingull mund të përdoret në vend të shumë të atillëve. Sidoqoftë, nuk është e pazakontë që një person i vetëm të ketë një çrregullim të zërit të të folurit të përzier me të dy përbërësit fonemikë dhe fonetikë.
Belbëzimi prek afërsisht 1% të popullatës së rritur.
ÇÇrregullimet e zërit janë dëmtime, shpesh fizike, që përfshijnë funksionin e laringut ose rezonancën vokale.

Shkaqet

Në shumicën e rasteve shkaku është i panjohur. Sidoqoftë, ekzistojnë shkaqe të ndryshme të njohura të pengesave në të folur, të tilla si humbja e dëgjimit, çrregullimet neurologjike, dëmtimi i trurit, një rritje e tendosjes mendore, ngacmimi i vazhdueshëm, paaftësia intelektuale, çrregullimi i përdorimit të substancave, dëmtime fizike të tilla si çarja e buzës dhe qiellzës, dhe abuzimi me zërin ose keqpërdorim.^[4]

Trajtimi

Shumë nga këto lloje të çrregullimeve mund të trajtohen nga terapia e të folurit, por të tjerët kërkojnë kujdes mjekësor nga një mjek në foniatri. Trajtime të tjera përfshijnë korrigjimin e kushteve organike dhe psikoterapinë.^[5]

Pacientët trajtohen në ekipe, varësisht nga lloji i çrregullimit që kanë. Një ekip mund të përfshijë SLP, specialistë, mjekë të familjes, mësues dhe anëtarë të familjes.

Efektet sociale

Vuajtja nga një çrregullim i të folurit mund të ketë efekte negative sociale, veçanërisht te fëmijët e vegjël. Ata me çrregullim të të folurit mund të jenë shënjestër të ngacmimit për shkak të çrregullimit të tyre. Ngacmimi mund të rezultojë në ulje të vetëvlerësimit.

Çrregullimet gjuhësore

Çrregullimet gjuhësore zakonisht konsiderohen të ndryshme nga çrregullimet e të folurit, edhe pse shpesh përdoren sinonimisht.

Çrregullimet e të folurit i referohen problemeve në prodhimin e tingujve të të folurit ose me cilësinë e zërit, ku çrregullimet gjuhësore janë zakonisht një dëmtim i kuptimit të fjalëve ose i aftësisë për të përdorur fjalë dhe nuk kanë të bëjnë me prodhimin e fjalës.^[6]

Shiko edhe

Logopedia

Referime

^ Kennison, Shelia M. (2014). Introduction to language development (në anglisht). Malaysia: SAGE. ISBN 978-1-4129-9606-8. OCLC 830837502.
^ Deputy, Paul; Human Communication Disorders; March 10, 2008
^ Pinto JA, Corso RJ, Guilherme AC, Pinho SR, Nóbrega Mde O (mars 2004). "Dysprosody nonassociated with neurological diseases--a case report". J Voice (në anglisht). 18 (1): 90–6. doi:10.1016/j.jvoice.2003.07.005. PMID 15070228.
^ "Disability Info: Speech and Language Disorders Fact Sheet (FS11)." National Dissemination Center for Children with Disabilities. http://www.nichcy.org/pubs/factshe/fs11txt.htm Arkivuar 9 maj 2008 tek Wayback Machine
^ "Speech Defect." Encyclopedia.com. http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-speechde.html
^ "NICHCY's New Home". nichcy.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 9 maj 2008. Marrë më 3 tetor 2020.

Lidhje të jashtme

[Kennison_2014-1] Kennison, Shelia M. (2014). Introduction to language development (në anglisht). Malaysia: SAGE. ISBN 978-1-4129-9606-8. OCLC 830837502.

[2] Deputy, Paul; Human Communication Disorders; March 10, 2008

[3] Pinto JA, Corso RJ, Guilherme AC, Pinho SR, Nóbrega Mde O (mars 2004). "Dysprosody nonassociated with neurological diseases--a case report". J Voice (në anglisht). 18 (1): 90–6. doi:10.1016/j.jvoice.2003.07.005. PMID 15070228.

[ref1-4] "Disability Info: Speech and Language Disorders Fact Sheet (FS11)." National Dissemination Center for Children with Disabilities. http://www.nichcy.org/pubs/factshe/fs11txt.htm Arkivuar 9 maj 2008 tek Wayback Machine

[5] "Speech Defect." Encyclopedia.com. http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-speechde.html

[6] "NICHCY's New Home". nichcy.org (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 9 maj 2008. Marrë më 3 tetor 2020.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]