Arsimi dhe shkolla shqipe deri në çlirimin e vendit
Arsimi dhe shkolla shqipe deri në çlirimin e vendit[1]
Titulli: Arsimi dhe shkolla shqipe deri në çlirimin e vendit: bibliografi
Autor: Vasfi Baruti
Vendi i botimit: Tiranë
Botuar nga: Shtëpia Botuese e Librit Shkollor (SHBLSH)
Viti i botimit: 1985
Përshkrim fizik: 242 faqe
Fjalët kyçe: Bibliografia, arsimi, shkolla
Termat gjeografikë: Shqipëri
Arsimi në Shqipëri ka një histori të gjatë dhe të ndërlikuar, veçanërisht përpara çlirimit të vendit nga pushtimi i huaj. Kjo periudhë karakterizohet nga përpjekje të vazhdueshme për të ruajtur dhe zhvilluar gjuhën dhe kulturën shqiptare përmes arsimit, pavarësisht pengesave politike dhe sociale. Vasfi Baruti, në bibliografinë e tij "Arsimi dhe shkolla shqipe deri në çlirimin e vendit", trajton zhvillimin e shkollës shqipe dhe përpjekjet për arsimim gjatë periudhave të ndryshme të pushtimit, duke përfshirë Perandorinë Osmane dhe më pas pushtimet e ndryshme deri në çlirimin e plotë të vendit.
Gjatë sundimit osman, arsimi shqip haste shumë vështirësi për shkak të politikave që promovonin gjuhën osmane dhe kultivimin e identitetit islam. Megjithatë, përpjekjet e intelektualëve dhe patriotëve shqiptarë si Sami Frashëri dhe të tjerë bënë të mundur ruajtjen e gjuhës dhe kulturës përmes shkollave të fshehta dhe qendrave të tjera arsimore. Një ndër momentet më të rëndësishme ishte hapja e Mësonjëtores së Parë Shqipe në Korçë në vitin 1887, e cila shënoi një kthesë të rëndësishme për arsimin në gjuhën shqipe.
Lëvizja e Rilindjes Kombëtare Shqiptare (shekulli XIX) e kishte prioritet përparimin arsimor si mënyrë për të zhvilluar identitetin kombëtar dhe për të përgatitur popullin për pavarësinë. Mësuesit dhe veprimtarët patriotë themeluan shkolla të ndryshme në Shqipëri dhe diasporë, duke u përpjekur të rrisnin ndërgjegjen kombëtare dhe të përhapnin gjuhën dhe kulturën shqiptare. Gjatë kësaj kohe, librat dhe tekstet mësimore shqip u bënë më të përhapura falë angazhimit të patriotëve si Naim Frashëri, i cili shkroi edhe tekste mësimore.
Pas shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë më 28 nëntor 1912, arsimi filloi të institucionalizohej. Qeveritë e ndryshme pas pavarësisë, megjithëse me burime të kufizuara, u përpoqën të zhvillonin një sistem arsimor kombëtar. Megjithatë, shkollat dhe arsimi vazhdonin të ndikonin nga konfliktet politike dhe ndarjet rajonale. Gjatë Luftës së Parë Botërore dhe më pas në periudhën e mbretërisë së Ahmet Zogut, arsimi shqip vazhdoi të pësojë ndryshime të mëdha, përfshirë ndërtimin e shkollave dhe promovimin e edukimit masiv, por mbeti i ndikuar nga rrethanat politike të kohës. Arsimi gjatë Luftës së Dytë Botërore
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, arsimi dhe shkollat shqipe u ballafaquan me sfida të mëdha. Pushtimi i vendit nga fuqitë e Boshtit (Italia dhe Gjermania) solli një periudhë represioni dhe kontrolli mbi arsimin. Megjithatë, gjatë kësaj periudhe, organizatat patriotike dhe rezistenca antifashiste përpiqeshin të ruanin dhe promovonin arsimin shqip në zona të çliruara ose të fshehta. Kjo periudhë përfundoi me çlirimin e vendit në vitin 1944, kur arsimi mori një formë më të organizuar dhe u bë pjesë e reformave të qeverisë së re.
Bibliografia e Vasfi Barutit, e botuar në vitin 1985 nga SHBLSH në Tiranë, përmbledh dhe sistematizon të dhënat dhe materialet e shumta të periudhës së arsimit para çlirimit të Shqipërisë. Ajo është një burim i rëndësishëm për studiuesit dhe historianët e arsimit shqiptar, pasi ofron një pasqyrë të gjerë të zhvillimeve arsimore, të personaliteteve që kontribuan në përparimin e shkollës shqipe, dhe sfidave me të cilat u përball arsimi shqip përpara vendosjes së një sistemi të qëndrueshëm arsimor.
Kjo vepër është e rëndësishme për të kuptuar zhvillimin historik të arsimit në Shqipëri dhe përpjekjet e vazhdueshme për ruajtjen e identitetit kombëtar përmes edukimit, duke reflektuar mbi sfidat dhe arritjet e një populli që aspironte lirinë dhe përparimin përmes dijes dhe kulturës.