Atmosfera

Atmosfera (nga qreq. ατμός, atmós - "avull" dhe σφαίρα, sfera - "lëmsh") është një shtresë gazesh që mbulon një trup qiellor. Ajo përbëhet shpesh nga një përzierje gazrash të ndryshëm, dhe mbahet e mbërthyer nga fuqia e rëndesës në trupat qiellorë. Atmosfera është në sipërfaqe më e dendur dhe me rritjen e lartësisë shkon duke u rralluar.

Disa planetë përbëhen kryesisht prej gazesh të ndryshëm, dhe kështu ata kanë atmosfera shumë të thella, si p.sh. Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni.

Toka, Afërdita, Marsi dhe Plutoni kanë atmosferë që mbeshtjell sipërfaqet e tyre, siç e kanë edhe tre satelitët e planeteve të jashtëm: Titani, Enkeladusi (hëna e Saturnit), dhe Tritoni (hënë e Neptunit). Trupa të tjerë qiellorë të sistemit tonë diellor zotërojnë një atmosferë tejet të hollë. Këta janë Hëna (gaz natriumi), Mërkuri (gaz natriumi) , Evropa (hënë e Jupiterit) (oksigjeni) dhe Io (sulfuri). Atmosfera është afat yjor qe përshkruan rajonin e jashtme e një ylli, dhe zakonisht përfshin pjesën duke filluar nga jashtë fotosferë terr. Relativisht të ulët-yjet e temperaturës mund të formojnë molekula kompleksi në atmosferën e tyre e jashtme. Atmosferën e Tokës, e cila përmban oksigjen përdorur nga organizmat më të madh për frymëmarrje dhe dioksid karboni përdoret nga bimët, algat dhe Cyanobacteria për fotosintezë, gjithashtu mbron organizmat e gjallë nga dëmtimi gjenetik nga rrezatimi ultravjollcë diellor. Përbërja e tij e tanishme është produkt i miliarda e viteve të modifikimit biokimike të paleoatmosphere nga organizmat e gjallë. Atmosfera e Tokës përbëhet nga pesë shtresa: troposfera, stratosfera, mezosfera , termosfera dhe egzosfera.

Trysnia atmosferike

Presioni atmosferik në një vend të veçantë është forca për një zonë me njësi pingule ne një sipërfaqe të përcaktuar nga pesha e kolonës vertikale të atmosferës mbi atë vendndodhje. Në Tokë, njësitë e presionit të ajrit bazohen në atmosferën standarde të njohur ndërkombëtarisht (atm), e cila përkufizohet si 101.325 kPa (760 Torr ose 14.696 psi). Matet me një barometër.

Presioni atmosferik zvogëlohet me lartësi rritëse për shkak të masës së zvogëluar të gazit më lart. Lartësia në të cilën presioni nga një atmosferë bie nga një faktor e (një numër iracional me një vlerë prej 2.71828 ..) quhet lartësia e shkallës dhe tregohet me H. Për një atmosferë me një temperaturë uniforme, lartësia e shkallës është proporcionale me temperaturën dhe anasjelltas proporcional me produktin e masës molekulare mesatare të ajrit të thatë dhe përshpejtimin lokal të gravitetit në atë vend. Për një atmosferë të tillë të modelit, presioni bie në mënyrë eksponenciale me rritjen e lartësisë. Megjithatë, atmosferat nuk janë uniforme në temperaturë, kështu që vlerësimi i presionit atmosferik në çdo lartësi të caktuar është më kompleks.

Përbërja e atmosferës

Përbërja fillestare atmosferike është e lidhur në përgjithësi me kimine dhe temperaturën e mjegullnajave lokale diellore gjatë formimit planetar dhe ikjes se mëvonshme të gazeve të brendshme. Këto atmosferës origjinale te evolucionit ka pësuar shumë me kalimin e kohës, me pronat e ndryshme të çdo planeti që rezulton në rezultate shumë të ndryshme.

Atmosferës së planeteve Venus dhe Mars janë të përbërë kryesisht nga dioksid të karbonit, me sasi të vogla të azotit, argon, oksigjen dhe gjurmët e gazeve të tjera.

Përbërja atmosferike në Tokë drejtohet kryesisht nga nënproduktet e jetës që ajo mban. Atmosfera e Tokës përmban afërsisht (sipas përmbajtjes dhëmballë / volumi) 78,08% e azotit, oksigjenit 20,95%, një sasi e ndryshueshme (mesatarja rreth 0,247%, Qendra Kombëtare për Hulumtime Atmosferike) avujt e ujit, 0,93% argoni, 0,038% dioksid karboni, dhe gjurmët e hidrogjenit , helium, dhe të tjera "fisnike" gaze (dhe i ndotësve të paqëndrueshme).

Temperaturat e ulëta dhe seriozitetin më të lartë të gjigandëve te gazit - Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni - u lejon atyre të mbajnë më mirë gazet me masa të ulët molekulare. Këto planete kanë hidrogjen-helium atmosferës, me gjurmë te shumta e komponime më komplekse.

Dy satelitet e planeteve e jashtme kanë jo-atmosferë të papërfillshme: diell, një hënë te Saturni, dhe Triton, një hënë tek Neptuni, të cilat janë kryesisht të azotit. Plutoni, në pjesën më afër orbitës së saj, ka një atmosferë të azotit dhe metanit të ngjashme me Triton, por këto gaze janë të ngrirë kur më larg nga Dielli.

Organe të tjera në kuadër të Sistemit Diellor nuk kanë atmosferës jashtëzakonisht i hollë në ekuilibër. Këto përfshijnë Moon (gaz natriumi), Mërkuri (gaz natriumi), Europa (oksigjeni), Io (sulfuri), dhe Enceladus (avujt e ujit).

Përbërja atmosferik e planetit jashtë-diellor ishte i vendosur të parë duke përdorur Space gungëz teleskop. Planeti HD 209458b është një gjigant me gaz me një orbitë të ngushtë rreth një yll në Pegasi plejadë. Atmosfera është ndezur në temperaturë mbi 1,000 K, dhe është në mënyrë të qëndrueshme ikin në hapësirë. Hidrogjeni, oksigjeni, karboni dhe squfuri janë zbuluar në atmosferë të ekzagjeruara planetit.

Atmosfera i pangjyrë, pa erë, pa shije, mund të lëvizë shumë shpejt, fluide, elastike, që shtrëngohet, me ngrohje pafundme për të zgjeruar një shpejtësi të caktuar dhe vibracionet në pėrshkueshmėrisė ulët përpara ka një strukturë. Saktësisht lartësinë nuk mund të zbulohet. "Atmosferë homogjen", e quajtur dhe pothuajse të njëjtën dendësi si kulmin e pjesën e poshtme është rreth 8 km. Pas këtij niveli, zvogëlon densitetin me lartësi dhe forma të rralla të gazit në masë shtrihet në hapësirë e jashtme në këtë fushë se "atmosfera heterogjen" quhet. Gazeve në atmosferë gjetur vendin e punës (ppm volum për milion, vëllimi) Gas Rate Monoksidit të karbonit (CO) 0,01-0,2 Ksenon (Xe) 0,09 Ozoni (O3) 0,05 Amoniakut (NH3) 0,02 Dioksidit të squfurit (SO2) 0,02 Sulfur Hidrogjen (H2S) 0,002-0,02 Formaldehyde (CH2O) 0,01 Dioksidit të azotit (NO2) 0.003 Oksid nitrik (NO) 0.003 Acid klorhidrik (HCl) 0,002 Acid nitrik (hno3) Ujë i oksigjenuar (H2O2) Halokarbonlar (CxHxClxFxBrxIx) Acid sulfurik (H2SO4) Sulfur Carbonyl (COS) në 0,001 ppm Përbërja e avujt e ujit në atmosferë sesa vende. 0.038% të atmosferës pas raundit të 'nga këtë tregon proporcionin e gazeve të rrallë.

Një gjë është e qartë; 30 km në atmosferë në afërsi të nivelit të lartë është që në fund. Ky nivel më pas do të thonë se ajri është i saktë, por ky seksion nuk ka asnjë marrëdhënie me motit. Kjo është një nga 80 km mbi rrezet e diellit të mjaftueshme për të reflektuar ajrit, 300 km mbi hyrjen meteor në atmosferë për shkak të fërkimit të lehta dhe mund të jetë edhe 600 kilometra më lart këtu në vëzhgim aurora'ların pak në drejtim të atmosferës që jep të dhëna. 78 për qind të shtresës së azotit të atmosferës pranë tokë, 21 për qind e oksigjenit ndodh. 1 për qind e avujt e ujit, argoni, dioksid karboni, neon, helium, metan, kripton, hidrogjeni, ozoni dhe ksenon është i përbërë nga elemente. Këto substanca mund të marrin pjesë, të tilla si pluhur dhe tym.

Deri në 100 km të lartë azoti--oksigjenit raport nuk është një ndryshim të rëndësishëm në vetëm 20-30 km në lartësi midis trashje e ozonit është vërejtur. Ky është një funksion të rëndësishëm të shtresës së ozonit, rrezet ultravjollcë nga dielli, sepse një pjesë e madhe është e filtruar nga kjo shtresë. Por këtu shumën e ozonit, por edhe si një përqindje nuk është shumë.

Mbi 100 km të një rënie të shpejtë të temperaturës është respektuar. Ju jeni tani në shtresa shumë të hollë në formë të gazit. Ka edhe pak më shumë gaz. Këto gaze janë të ndara nga efektet e rrezeve ultravjollcë, dhe nëse po, ku atomet e oksigjenit janë lëshuar. 200 km të kësaj ngjarje të quajtur lartësi shkëputje Isil në një nivel edhe më të larta interesi.

Avujt e ujit, varësisht nga lokacioni dhe koha format, shtresat e ulëta të atmosferës është gjetur të jetë përfshirë dhe më pas fillon të bie nga një lartësi prej rreth 10-15 km. Klimën e Tokës dhe kushtet e motit në avujt e ujit ka një rol të rëndësishëm, sepse retë janë pezulluar në avujt e ujit bie në tokë si shi.

Rëndësia

Nga perspektiva e gjeolog planetare, atmosfera është një agjent evolucionar thelbësore për morfologjinë e planetit. Transportit era pluhurin dhe grimcat e tjera të cilat erodes lehtësim dhe lë depozitave (proceset eolian). Acar dhe precipitations, që varet nga përbërja, gjithashtu ndikim lehtësim. Ndryshimet klimatike mund të ndikojnë në historinë gjeologjike të planetit. Anasjelltas, duke studiuar sipërfaqe të tokës çon në një kuptim të atmosferës dhe klimës së një planet - të dy gjendjen e tanishme dhe e kaluara e saj.

Për një meteorolog, përbërjen e atmosferës përcakton klimën dhe variacionet e tij.

Për një biolog, përbërja është i varur nga afër paraqitjen e jetës dhe evoluimin e saj.

Për një gjeolog, atmosfera është një agjent të rëndësishëm në morfologjinë evolucionare e planetit. Era e pluhurit që mbart ha terrenit dhe të lënë depozitave. Ngrirjes dhe rreshjet, që varet nga përbërja, edhe formën terrenit. Për meteorolog, përbërjen e atmosferës përcakton klimën dhe variacionet e tij. Për biolog, përbërja është i lidhur ngushtë me shfaqjen e jetës dhe evoluimin e saj. Kërko për planete jashtë sistemit diellor të çojë të pyes veten nëse ata kanë një atmosferë dhe çka është përbërja e tij.

Troposfera

Është shtresa më e poshtme dhe më e dendur e atmosferës dhe përfshin afro 80% të masës së saj. Troposfera në ekuator arrin lartësine 18-20 km, në gjerësinë e mesme 11-14 km dhe në pole 8-10 km. Në troposferë gjendet sasia kryesore e avullit të ujit, që luan rol të rëndësishëm në proceset dhe dukuritë atmosferike-formimi i reve, i reshjeve, i mjegullave etj. Është konstatuar se në troposferë tempratura zbret me rritjen e lartësisë mesatarisht 0,56C në çdo 100 metra. Njehsoni temperaturën në kufirin e sipërm të troposferës mbi ekuator dhe mbi pole të Tokës. Bts eshte me i miri k-pop ne te gjithe boten

Stratosfera

Shtrihet mbi troposferë, e cila ndahet nga ndenshtresa e quajtur tropopauza, që ka një trashësi 500-3000 metra, dimrit është në lartësinë më të vogël, kurse verës në lartësi më të mëdha. Ajo nuk është shtresë unike, por e shkëputur me kontaktin e masave të ftofta dhe të nxehta të ajrit. Stratosfera arrin lartësinë deri ne 40 km, dhe ka gati përbërje të njejtë të ajrit sikurse troposfera. I vetmi ndryshim qëndron në përqendrimin e ozonit (O3), që ka më tepër në lartësi 20-35 km e quhet ozonosfera. Ozoni ka rëndësi të madhe në absorbimin e rrezeve ultravjollcë, të cilat janë të rrezikshme për jetën në tokë. Stratosfera cildesohet me dendësi të vogël të ajrit dhe pak avull uji.

Mezosfera

Ndahet nga stratosfera me nënshtresen - stratopauza. Shtrihet në lartësi prej 40-80 km, nde pjesën e poshtme karakterizohet me rritjen e temperaturës, kurse në pjesët e sipërme ajo zbret. Në mezosferë formohen retë e argjendta.

Termosfera

Ajo ndodhet nga mezosfera në nënshtresën - mezopauza. Termosfera shtrihet nde lartësi 80-800 km. Në termosferë temperatura ngritet dhe në lartësi prej 200 km mbi sipërfaqe të tokës arrin +250 C. Në termosferë molekulat dhe atomet e gazeve absorbojnë rrezet ultravjollcë dhe ndikojnde nde rritjen e madhe të temperatures, ku në shtresat më të larta të termosferës arrin mbi 1200 C, në të cilën molekulat dhe atomet janë të elektrizuara. Për këtë arsye, kur është një pyetje elektropërqyshmerija e termosferës, atëherë e quajmë - jonosferë. Në këtë zonde jonet janë të koncentruara sipas shtresave (E,F,F1 dhe F2) dhe njëra gjendet nde mezosferë (D). Radiovalët rrefuzohen prej këtyre shtresave dhe për këtë arsye është e mundshme radiolidhja nde tokë edhe nde lartësi më të mëdha. Në jonosferë shfaqet drita polare, karakteristikë për regjionet me gjerësi më të mëdha gjeografike dhe zgjat disa dhjetra minuta deri në disa ditë dhe me së shpeshti ka ngjyrë të kaltër në të bardhë dhe të verdhë në të gjelbër. Në lartësinë rreth 120 km shtrihet shtresa atmosferike, e cila paraqet kufirin e shprëndarjes së dritës dhe përcakton ngjyrën e qiellit. Në lartësinë më të madhe qielli është i errët dhe atmosfera merr veti të hapsirës ndërplanetare.

Ekzosfera

Shtrihet në lartesi 800-3000 km. Gazrat ne te jane aq te rralle sa që mund të krahasohen me vakuumet, që mund të përiftohen në laboratorët bashkkohore tde fizikës. Molekulat dhe atomet e gazrave janë të rralla, cilësohen me shpejtësi të madhe të levizjes dhe pjesërisht mbizotrojnë forcën tërheqëse të tokës dhe shkojnë në hapsirën ndërplanetare.

Rrezatimi Diellor dhe temperatura e ajrit

Energjinë e vet Dielli e liron nëpërmjet valëve elektromagnetike dhe gjatë kalimit nëpër atmosferën e tokës ajo shndrrohet në energji të nxehtsisë, e cila shndërrohet në energji të nxehtësisë e shpenzohet në nxehjen e sipërfaqes tokësore dhe uujore dhe të ajrit mbi të. E tërë energjia që atmosfera dhe sipërfaqja e tokës merr prej Diellit quhet rrezatim diellor ose isolacion. Rrezatimi diellor njehsohet në cal/cm²/min. Dhe quhet konstantja solare. Në hartat klimatologjike për muajt, stinët e vitit dhe vjetore, rrezatimi diellor shprehet në c.cal/cm²/vit. Zonat subtropike smarrin mbi 160, shkretëtira e saharas 200-220 kurse më sde paku zonat polare, me pak se 70 c.cal/cm²/vit. Rrezatimi diellor matet me pirheliometër (greqisht. pyros-zjarr, helios-diell dhe me metron-masë, matje). Atmosfera absorbon (thith) vetëm 15% të rrezatimit diellor, kurse retë dhe vetë atmosfera e reflekton në hapsirën ndër-polare 37%. Pjesa tjetër prej 48% të rrezatimit diellor, pa e prekur sipërfaqen e tokdes, 5% reflektohet. Kështu, prej 100% të rrezatimit diellor pjesën e sipërme të atmosferës vetëm 43% arrin deri në sipërfaqen e tokës, ku prej kdesaj sasie 20% reflektohet (46,5%), kurse 23% merr pjesë në nxehjen e sipërfaqes toksore dhe ujore. Ajo pjesë që rreflektohet prej sipërfaqes tokësore dhe ujore quhet albedo. Sipërfaqet kanë albedo më të madhe absorbojnë më pak energji prandaj ato janë më të ftohta prej sipërfaqeve me albedo të vogël. Albedo 100% kanë trupat plotësisht të bardhë kurse 0% ata plotësisht të zi. Në qoftë se sipërfaqja e Tokës nuk do të lironte sasinë e energjisë së absorbuar në hapësirën ndërplanetare, atëherë ajo do të nxehej pandërprerë. Mirpo, ajo energji e pranuar e liron nëpërmjet radiacionit valgjatë

Shiu Shiu është forma e zakonshme e reshjeve që krijohet kur pikat e imta të ujit bashkkohen në një madhësi 0.5 deri 6.7 mm dhe për shkak të rëndesës bien prej reve në tokë .

Lidhje të jashtme

https://web.archive.org/web/20141101050637/http://euralb.info/atmosfera/ - Informacione shtes

Portali i Gjeografisë