Autariatët dhe ardianët

Autariatët dhe ardianët kanë qenë dy fise fqinje ilire që janë përplasur për shekuj me radhë në zonat e masivit të Bjelasnicës. Të dhënat e siguruara nga Pseudo-Aristoteli, Straboni dhe Apiani flasin për një korrelacion kompleks të marrëdhënieve midis këtyre dy fiseve ilirë të ndërlidhur. Bashkëjetesa e tyre në zonën kufitare zgjati mjaft gjatë dhe konflikti vazhdoi deri në bashkimin përfundimtar të komuniteteve të autariatëve në një subjekt të vetëm politik, i cili ishte i pari që pati sukses në mesin e fiseve të shumta ilire.

Problemi i marrëdhënieve midis autariatëve dhe ardianëve qëndronte në bazën e ekonomisë së tyre, në blegtori.

Edhe pse të lidhur në origjinë dhe kulturë, këto dy fise ilire ishin konkurrentë të ashpër në luftën për kullota të pasura dhe burime të kripura. Autariatet e zhvilluan strukturën e tyre sociale, politike dhe ekonomike më shpejt, ndërsa komuniteti i Ardianëve, megjithëse ishin më afër bregdetit, ngecnin në zhvillim.

Autariatët dhe Ardianët pas ndarjes mes tyre

Historia

Nënshtrimi i ardianëve

Presioni autoritar në zonën e Ardianëve kishte rrjedhur nga tre drejtime, nga pellgu i Praçës, Podrinja e sipërme përgjatë lumenjve Bistrica dhe Sutjeska dhe përtej masivit Bjelashnica. Megjithëse arsyeja e luftës ishte një burim me ujë të kripur, shkaqet e konfliktit qëndrojnë kryesisht në përparimin e përmendur tashmë të autariatëve dhe në dëshirën për të kënaqur orekset e "aristokracisë" princërore dhe luftëtare autariate të forcuar dhe të pasuruar.

Ardianët themeluan shtetin ilir në territorin e tyre të ri

Themelimi i shtetit ilir

Ardianët u shtynë nga masivët e Prenjes, Zelengorës dhe Magliqit dhe formuan një qendër të re në Fushën e Gackës. Fundi i shekullit IV pes mund të kishte pasur një ndikim vendimtar në zhvillimin e proceseve etnike, kombëtare dhe gjeopolitike që u zhvilluan në zonën midis Neretvës, Gjirit të Bokës së Kotorrit dhe deri në Liqenin e Shkodrës. Humbja që ata përjetuan prej autariatëve padyshim luajti një rol të madh në riorientimin e ardianëve në kalimin nga udhëheqja e një politike kontinentale në një politikë bregdetare dhe vendndodhja e re në Gatačko polje u bë thelbi nga ku ardianët u përhapën më tej (si në nivel kombëtar dhe politikisht) deri në det, duke u bërë një popull bregdetar. Primatin në fushat e lindjes së largët të Hercegovinës ose e morën (rifituan) popullsitë që gjenin ardianët në atë zonë ose bashkësitë ilire të sapovendosura, të njohura me emrat Naresët, Melkumanët ose Deremistët.

Ardianët përvetësuan një rol të ngjashëm me Autariatët në rastin e variantit verior, duke bashkuar ilirët e variantit jugor të kulturës së Matit (Glasinacit) në një entitet politik që nga mesi i shekullit III pes. mori tiparet e shtetësisë, duke mbetur i njohur në burimet historike si "Shteti ilir".

Se Gatačko polje ishte një qendër e rëndësishme gjatë dhe pas "Shtetit ilir", vërtetohet edhe nga monedhat e Apollonit (periudha 229-100 p.e.s.) dhe denarit republikan romak (Baebia 144 p.e.s.), në Zagradci, u gjet dhrahmia e Dyrachit (229-110 p.e.s.), në Kazanci, një denar republikan romak dhe një numër i madh monedhash ilire në kalanë e Jasenikut.

Historiani polak Pajakovski beson se Ardianët, pas konfliktit me Autariatët, u vendosën në zonën e Malit të Zi verilindor dhe në zonën e Rrafshit të Dukagjinit në Kosovë. Nga ajo zonë, ata u imponuan si sundimtarë të shtetit ilir, duke filluar nga Pleuratit II, rreth vitit 270 p.e.s. Të gjithë sundimtarët e mëvonshëm të Ilirisë ishin nga dinastia ardiane. Vetëm pas disfatës në Luftën e tretë iliro-romake, në vitin 155, ata u tërhoqën në grykën e Neretvës.

Vetëm romakët ishin në gjendje që të shtypnin ardianët, duke i shkatërruar në vitin 135 p.e.s. si një faktor i rëndësishëm politik dhe ushtarak në bregun lindor të Adriatikut. Edhe atëherë ata nuk u zhdukën plotësisht, por në shekullin I të erës sonë përmenden 15 dekuriet ardiane.

Shih edhe

• Iliria
• Fiset ilire
• Mbretëria e Ilirisë
• Dinastia e ardianëve dhe labeatëve