Azapi
Azebët, azabët ose azapat (turqishtja osmane: عزب, nga arabishtja, fjalë për fjalë i pamartuar, që do të thotë beqar), ishin ushtarë të parregullt, të përbërë fillimisht nga të rinj të pamartuar. Ata u futën në mesin e reajave dhe shërbyen në role të ndryshme në ushtrinë e hershme osmane.[1] Fjala azeb ose shpesh tregon një ushtar të lehtë të këmbësorisë i cili quhej yaya azeb ose një ushtar detar që quhej bahriye (marina) dhe deniz (det) azeb.[2] Termi është përdorur në kuptimin e "piratit" ose "buccaneer" në burimet bizantine, latine dhe italiane nga shekulli 14-16.[3]
Historia Redakto
Azebët fillimisht ishin një njësi ndihmëse e këmbësorisë që rikthehej tek bejlikët anadollian që u bënë të pavarur nga Sulltanati Selxhuk i Anadollit. Në bejlikët detarë shërbenin edhe si njësi detare.[4] Për shembull, në shekullin e 13-të burimet flasin për ekzistencën e trupave të quajtura azebe në Bejlikun e Ajdënit.[2]
Sipas Stein (2007), në shekullin e 14-të azebët e garnizuar në fortesa u quajtën kale (kala) azebe. Azebët në kështjella kishin detyra të tilla si ndërtimi i urave, puna si sapper dhe kryerja e punës së blinduarve, veçanërisht pasi u ndalua rekrutimi i armaturës së devshirme.[5] Ata zakonisht përbënin pjesën më të madhe të garnizonit në kalatë dhe palanka më të vogla.[2][4]
Në Perandorinë Osmane, roli kryesor i azapëve ishte të luftonin si harkëtarë këmbësorie në vijën e parë përpara topave dhe jeniçerëve,[2] pasi azebet ngadalësonin sulmin fillestar të armikut, ata tërhiqeshin majtas e djathtas dhe linin topat dhe jeniçerët osmanë të qëllonin mbi ta.[6]
Rekrutimi Redakto
Azebët u rekrutuan në përputhje me kanunemrat (kodi ligjor) i Sujemanit I. Kaditë mbikëqyrën draftin e azebëve në nivel lokal, të quajtur sancak. Nga çdo 20-30 familje u caktua një burrë, ndërsa të tjerët e mbështetën financiarisht. Azapët fillimisht u rekrutuan vetëm nga turqit e Anadollit, dhe më pas nga Rumelia. Azebët e garnizonit në kalatë paguheshin rregullisht.[7][2] Në fund të shekullit të 16-të, të gjithë burrat myslimanë mund të regjistroheshin.
Organizimi Redakto
Emri i tyre zyrtar -siç paraqitej përgjithësisht në listat e pagave- ishte rüesa ve azeban. Fjala reis (në shumës rüesa) i referohej kreut ose kapitenit të një anijeje në det ose shefit të një njësie të mesme të përbërë nga azebë kale. Azebët kale u ndanë në ağalıkë të cilët komandoheshin nga ağas dhe ndihmësit e tyre kethüdas. Këto ndaheshin në cemaat ose riajet (një grup i përbërë nga 3 ose 4 skuadra) të cilat drejtoheshin nga reizët.[8]
Pajisjet Redakto
Si vullnetarë azapët kishin një gamë të gjerë armatimi. Këto përfshijnë krahë me shtylla, të tilla si tërpan (kosë lufte) dhe harba si dhe balta (halberd). Përveç krahëve të shtyllave, ata ishin të armatosur me një shumëllojshmëri topuzësh, harqesh, sabre dhe në një masë më të rrallë harqesh. Më vonë në vend të tyre u miratuan armët. Azebet mbanin gjithashtu börk të kuqe, një kapele të ndjerë si ato që mbanin jeniçerët, por me ngjyra të ndryshme.[2]
Bibliografia Redakto
- Nicolle, David (1983). Armies of the Ottoman Turks 1300-1774 (në anglisht). Osprey Publishing.
- Hegyi, Klára (2018). The Ottoman Military Organization in Hungary: Fortresses, Fortress Garrisons and Finances (në anglisht). ISBN 978-3-87997-467-2.
Referime Redakto
- ^ Áoston, Gábor; Masters, Bruce Alan (21 maj 2010). Encyclopedia of the Ottoman Empire (në anglisht). Infobase Publishing. fq. 616. ISBN 978-1-4381-1025-7.
- ^ a b c d e f Stein, Mark L. (2007). Guarding the Ottoman Frontiers (në anglisht). Tauris Academic Stuides. fq. 75–78.
- ^ "Azeb". TDV İslam Ansiklopedisi (në turqisht). Marrë më 2021-01-08.
- ^ a b Hegyi 2018, f. 134–137.
- ^ Akto, Deniz Armağan. "Ottoman Fortresses and Garrisons in the Hungary and Eastern Frontiers (1578-1664)" (PDF) (në anglisht). fq. 55. Marrë më 17 janar 2020.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Gjendja e adresës (lidhja) - ^ Nicolle 1983, f. 13.
- ^ Nicolle 1983, f. 32.
- ^ Hegyi 2018, f. 134-137.