Banka Qendrore e Kosovës

Banka Qendrore e Kosovës (BQK) është institucioni themelor bankar në Kosovë. Ajo u themelua në qershor 2008, në të njëjtin vit kur Kosova e shpalli pavarësinë e saj nga Serbia, me miratimin e Ligjit Nr. 03/L-074 për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës nga Kuvendi i Kosovës. Para se të themelohej si Banka Qendrore e Kosovës, ajo funksiononte si Autoriteti Qendror Bankar i Kosovës. Valuta zyrtare në Kosovë është euro, e cila është miratuar në mënyrë të njëanshme në vitin 2002; megjithatë, Kosova nuk është anëtare e Eurozonës. Selia e BQK-së është e vendosur në kryeqytetin e Kosovës, Prishtinë.

Banka Qendrore e Republikës së Kosovës

Zyra qendrore	Prishtinë
Koordinatat	42.6600238°N 21.1584217°E / 42.6600238; 21.1584217
Themeluar	2008 (2008)
Bankë qendrore e	Republikës së Kosovës
Valuta	Euro EUR (ISO 4217)
Paraprirë nga	Autoriteti Qendror Bankar i Kosovës
Faqja zyrtare	www.bqk-kos.org

Funksionet dhe qëllimet

Më poshtë janë qëllimet e Bankës Qendrore të Kosovës, siç përmenden në "Qëllimet", neni 7, Kapitulli III i Ligjit Nr. 03/L-209

1. Qëllimi kryesor i Bankës Qendrore do të jetë nxitja dhe ruajtja e një sistemi të qëndrueshëm financiar, duke përfshirë një sistem pagese të sigurt, të shëndoshë dhe efikas.
2. Një qëllim tjetër i Bankës Qendrore, i cili është në varësi të qëllimit parësor të Bankës Qendrore, është të kontribuojë në arritjen dhe ruajtjen e stabilitetit të çmimeve të vendit.
3. Pa paragjykuar arritjen e këtyre dy qëllimeve, Banka Qendrore do të mbështesë politikat e përgjithshme ekonomike të qeverisë.
4. Banka Qendrore do të veprojë në përputhje me parimin e një ekonomie të tregut të hapur me konkurrencë të lirë, duke favorizuar një shpërndarje efikase të burimeve.

Kuadri ligjor

Ligji për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës

Ligji Nr. 03/L-074 për Bankën Qendrore të Republikës së Kosovës thotë se BQK-ja është një organizatë juridike plotësisht e autorizuar, e cila ka aftësinë "të lidhë kontrata, të fillojë procedime ligjore dhe t'u nënshtrohet procedurave të tilla; dhe të fitojë, administrojë, mbajë dhe disponojë prona të luajtshme dhe të paluajtshme". Kapitali i saj përbëhet nga një buxhet i autorizuar prej 30 milionë €, i cili kontrollohet nga shteti dhe mund të përdoret vetëm për qëllimet e tij ligjore. Është një organ administrativ, i cili funksionon në mënyrë të pavarur dhe nën autonominë e plotë të subjekteve të tij drejtuese vendimmarrëse. Banka Qendrore e Republikës së Kosovës raporton vetëm në Kuvendin e Republikës së Kosovës.

Detyrat

Detyrat kryesore të Bankës Qendrore, si në nenin 8 të të njëjtit kapitull, përfshijnë ruajtjen e një sistemi të qëndrueshëm financiar; rregullimin e institucioneve financiare siç përcaktohet me ligj; promovimi i një sistemi të sigurt pagese; mirëmbajtja e një furnizimi të duhur kartëmonedhash dhe monedhash brenda vendit; mbajtja dhe administrimi i rezervave ndërkombëtare; mbledhja dhe prodhimi i statistikave; punimi në arritjen e stabilitetit të çmimeve; informimi i Qeverisë për aktivitetet e saj dhe veprimi si këshilltar/bankier ekonomik dhe financiar për Qeverinë, etj.

Operacionet

• Hapja e llogarive (neni 9) - Banka Qendrore e Republikës së Kosovës ka aftësinë të hapë dhe mirëmbajë llogari të parave dhe letrave me vlerë në të dhënat e saj për institucionet financiare kombëtare dhe ndërkombëtare, si dhe organizatat qeveritare dhe llojet e tjera, nëse kërkohet.
• Lehtësirat e mbajtjes (neni 10) - Banka Qendrore ka mundësinë të sigurojë lehtësira kujdestare për institucionet financiare dhe publikun e gjerë (për kartëmonedhat dhe monedhat), si dhe pasuritë e tjera të vlefshme (për letrat me vlerë).
• Operacionet e tregut (neni 11) - Banka Qendrore ka aftësinë të operojë në tregjet financiare duke pretenduar tregtimin dhe instrumente të tjera të tregtueshme, dhe gjithashtu të kryejë operacione kredie me bankat dhe bizneset
• Rezervat minimale (neni 12) - Banka Qendrore ka mundësinë të kërkojë nga bankat të mbajnë rezerva minimale në llogaritë e depozitave në Bankën Qendrore
• Instrumentet e kontrollit të kredisë (neni 13) - Banka Qendrore ka aftësinë të vendosë për përdorimin e metodave të tilla operative të kontrollit të kredisë, siç e sheh të përshtatshme.
• Ndihma për likuiditetin e urgjencës (neni 14) - Banka Qendrore ka mundësinë të veprojë si huadhënës i masës së fundit për një bankë të licencuar, duke dhënë asistencë financiare për bankat ose për përfitimin e tyre.

Menaxhimi i Rezervave Ndërkombëtare

Sipas nenit 15 të Ligjit Nr. 03/L-209 të Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës, një nga funksionet e BQK-së është të kryejë transaksione në rezerva ndërkombëtare dhe të menaxhojë rezerva të tilla në përputhje me praktikat më të mira ndërkombëtare dhe t'u nënshtrohet qëllimeve të tij të përcaktuara në nenin 7 të Ligjit Nr. 03/L-209, duke respektuar sigurinë, likuiditetin dhe rendimentin, në atë rend prioritar.

Banka Qendrore mund të mbajë në portofolin e saj të rezervave ndërkombëtare ndonjë ose të gjitha pasuritë e mëposhtme:

• Ar dhe metale të tjera të çmuara të mbajtura nga ose për llogari të Bankës Qendrore, përfshirë balancat e kreditit që përfaqësojnë ar të tillë dhe metale të tjera të çmuara;
• Kartëmonedha dhe monedha në valuta të konvertueshme lirisht të mbajtura nga ose për llogari të Bankës Qendrore;
• Bilancet e kredisë dhe depozitat ndërbankare që paguhen sipas kërkesës ose brenda një afati të shkurtër, të shprehur në valuta lirisht të konvertueshme dhe mbahen në llogaritë e Bankës Qendrore;
• Letrat me vlerë të tregut të gatshme të tregtuara në valuta lirisht të konvertueshme, të lëshuara nga, ose mbështetur nga, besimi dhe kredia e plotë e qeverive të huaja, bankave qendrore të huaja ose institucioneve financiare ndërkombëtare;
• Kërkesat ndaj institucioneve financiare ndërkombëtare që vijnë nga marrëveshjet e riblerjes, shitjet dhe blerjet e transaksioneve dhe marrëveshjet e huazimit të letrave me vlerë në letrat me vlerë të borxhit;
• Të drejtat e tërheqjes speciale (SDR) të mbajtura në llogari të Kosovës në Fondin Monetar Ndërkombëtar;
• Pozicioni rezervë i Kosovës në Fondin Monetar Ndërkombëtar dhe organizata të tjera të ngjashme financiare ndërkombëtare; dhe
• Çdo aset tjetër financiar i gatshëm në treg, i shprehur në valuta lehtësisht të konvertueshme, siç përcaktohet nga Bordi Ekzekutiv.

Valuta

Valuta, ose njësia e llogarisë, që përdoret nga Banka Qendrore dhe tregjet kombëtare si një mes shkëmbimi është euroja. Monedha e aplikuar në tregun e përgjithshëm si dhe atë financiar përcaktohet nga autoriteti Kushtetues, dhe Banka Qendrore kontrollon në mënyrë të vetme lëshimin e kartëmonedhave dhe monedhave, me asnjë institucion tjetër që nuk ka atë të drejtë. Për më tepër, ajo menaxhon shkëmbimin e kartëmonedhave dhe monedhave në euro, dhe zëvendësimin e kartëmonedhave ose monedhave që dëmtohen dukshëm nga më shumë se dyzet përqind (40%) të sipërfaqes së tyre. Ajo gjithashtu vërteton procesin e riprodhimit të kartëmonedhave dhe monedhave, dhe "krijimi i çdo sendi që me hartimin e tyre imiton ndonjë kartëmonedhë ose monedhë të tillë" kërkon miratimin nga zyrtarët e Bankës Qendrore.

Licencimi i bankave

BQK-ja është gjithashtu përgjegjëse për licencimin e bankave në Kosovë. Bankat e mëposhtme mund të gjenden nën listën aktuale.

• Banka për Biznes
• Raiffeisen Bank (Austri)
• Banka Ekonomike
• ProCredit Bank
• TEB SH.A. (Turqi)
• NLB Prishtina (Slloveni)
• Banka Kombëtare Tregtare - Dega Kosovë (Shqipëri)
• Turkiye Is Bankasi (Turqi)
• Komercijalna Banka Ad Beograd - Dega Mitrovicë (Serbi)
• Banka e Kredive e Prishtinës

Statistika dhe informacione

• Banka Qendrore mund të marrë, mbledhë dhe menaxhojë/publikojë informacione në lidhje me aktivitetet e saj. Ajo kontrollon rrjedhën e informacionit të paraqitur para publikut nga media, dhe bashkëpunon me qeverinë në publikimin e statistikave dhe informacioneve të tjera të rëndësishme për aktivitetet që kanë të bëjnë me të gjitha palët e përfshira.

Sistemet e pagesave

Autoritetet bankare dhe të pagesave të Kosovës (BPK) planifikuan të krijojnë një Sistem Pagesash Ndërbankar që nga nëntori i vitit 2000. Kjo ide fillimisht u mbështet nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) përmes këshilltarëve të tyre profesionalë të pagesave. Rekomandimet e dhëna u bazuan në tri faza zhvillimi, të cilat ndihmuan në krijimin e planit ekzistues të punës. Me krijimin e Komitetit Këshillëdhënës për Pagesat Ndërbankare (IPAC) nën patronazhin e Bankës Qendrore të Kosovës me pjesëmarrjen e të gjitha bankave të tjera të tregtisë, puna vazhdoi në inkuadrimin e të gjitha politikave të tjera operacionale për këtë temë.

Sistemi i Pagesave Ndërbankare ka kaluar tri faza kryesore.

Faza e parë

Sistemi i pastrimit ndërbankar filloi të funksionojë më 7 maj 2001. Kjo fazë u karakterizua me shkëmbimin manual të pagesave, me shlyerjet në bazë të bilancit NET ndërmjet debitit dhe kredisë. Në këtë mënyrë, llogaria bankare pranuese u kreditua dhe llogaria e debitimit u debitua. Në fillim, pasi që numri i pagesave ishte i vogël, regjistrimet në llogari bëheshin me dorë ose në baza individuale. Kjo u arrit me një marrëveshje midis Sistemit Ndërbankar të Pastrimit (ICS) dhe bankave të tjera pjesëmarrëse. Një fakt tjetër interesant në lidhje me fazën e parë ishte veprimtaria e Komitetit Këshillimor të Pagesave Ndërbankare (IPAC). Ky komitet së pari ishte i përbërë nga disa banka si ProCredit Bank, NLB Prishtina, Banka për Biznes. Për më tepër, Banka Ekonomike u bashkua në qershor dhe, në fund të vitit 2001, Raiffeissen Bank, BKP dhe KSB gjithashtu u bashkuan. Detyrimi i komitetit ishte të përcaktojë rregullat e funksionimit, procedurën dhe standardet për sistemin e pastrimit ndërbankar. Pas një viti, ky komitet punoi drejt Sistemit Elektronik të Pastrimit Ndërbankar (EICS) i cili do të bënte të mundur shkëmbimin elektronik.

Faza e dytë

Ndryshimi në shkëmbim manual dhe gjysmë manual çoi në zhvillime dhe shndërrime të tjera të Sistemit Elektronik të Ndarjes Ndërbankare (EICS). Më 2002, u bë kalimi i plotë në sistemin elektronik. Kjo u arrit në respektimin e sistemit të nevojshëm të IT dhe konsultimeve me KPMG-USAID. Faza e dytë gjithashtu u kategorizua me një tjetër sukses, i cili ishte kalimi në Sistemin Standard të Numërimit të Llogarive Bankare të Kosovës. Me ndihmën e bankave të tjera anëtare, ky standard arriti të zbatohet për të gjitha llogaritë e pagesave bankare që rezultuan në rritjen e efikasitetit të sistemit të pagesave, dhe më shumë mundësi për reforma të reja. Një ngjarje tjetër e rëndësishme ishte ajo e 7 shtatorit 2004 kur shefi i zyrës Amerikane dhe drejtori i USAID pranoi Bankën Qendrore të Kosovës si pronare të Sistemit Elektronik të Pastrimit Ndërbankar të pranishëm në Kosovë.

Faza e tretë

Me krijimin e sistemit EICS më 2007, sistemi i dorëzimit të pagesave ndërmjet institucioneve qendrore dhe lokale u përmirësua shumë. Kjo përfundimisht përparoi në një kornizë të ndërlidhur të të gjitha bankave në Kosovë. Debitimi i drejtpërdrejtë, si instrumenti më i ri i pagesave të Qendrës, u prezantua për herë të parë në janar 2009, pas miratimit të Rregullores së Bankës Qendrore nr XXXI. Lëshimi për publikun e gjerë është bërë i mundur vetëm në nëntor, pasi sistemi i debitit u testua si një komponent i veçantë në Sistemin Elektronik të Pastrimit Ndërbankar (EICS). Sistemi u njoh gjerësisht nga shumë banka, duke përfshirë ProCredit Bank, Raiffeissen Bank, NLB Prishtina, Banka për Biznes, Banka Ekonomike, TEB dhe Banka Kombëtare Tregtare. Është rritur efikasiteti i sistemit, i cili në mënyrë indirekte shtoi në standardet dhe kapacitetin e sistemit ndërbankar. "Tani çdo ditë pjesëmarrësit e sistemit të pagesave ndërbankare dërgojnë në mënyrë më të sigurt dhe me efikasitet rreth 15 mijë pagesa me vlerë mbi 15 milionë Euro."

Strategjia e zhvillimit

Në vitin 2009, Banka Qendrore e Republikës së Kosovës filloi shumë diskutime për krijimin e një strategjie afatgjate. Diskutimet u përfunduan dhe u aprovuan nga Bordi Drejtues i Bankës Qendrore më 11 shtator 2009, i cili në bashkëpunim me bankat tregtare dhe Bankën Botërore ka krijuar një Drejtori të Sistemeve të Pagesave Ndërbankare (IPSD) brenda organit të tij, i cili ka për qëllim të sigurojë që strategjitë e zhvillimit për sektorin financiar në Kosovë do të përmbushen.

9 shtyllat në këtë strategji zhvillimi për Sistemin Kombëtar të Pagesave (NPS) janë:

1. Kuadri Ligjor
2. Pagesa me vlerë të madhe dhe kohë kritike
3. Sistemet e pagesave me pakicë
4. Transaksionet qeveritare
5. Depozitimi i letrave me vlerë, zhdoganimi dhe shlyerja
6. Tregu i parave
7. Remitencat ndërkombëtare
8. Mbikëqyrja
9. Bashkëpunimi (Këshilli Kombëtar i Pagesave)

Sistemi i vendosjes bruto në kohë reale (RTGS) mbetet projekti më i rëndësishëm, i cili po zhvillohet nën SHPK.

Plani Strategjik (2010 - 2015)

Banka Qendrore ka vendosur pesë qëllime strategjike për pesë vjet të veprimtarisë së saj, me qëllim të harmonizimit të detyrave të Bankës ndaj qytetarëve dhe ekonomisë në përgjithësi. Këto synime janë:

1. Për të promovuar dhe forcuar stabilitetin financiar në Republikën e Kosovës - Banka Qendrore analizon sigurinë e sistemit financiar, eliminon rreziqet e mundshme dhe duke krijuar indikatorë analitikë, dhe gjithashtu promovon një mjedis të duhur për operacione
2. Për të mbështetur politikat e përgjithshme ekonomike për të arritur një zhvillim të qëndrueshëm ekonomik në Republikën e Kosovës - Banka Qendrore inkurajon rritjen ekonomike përmes bërjes së politikave më të mira ekonomike, duke kryer hulumtime ekonomike dhe duke informuar publikun.
3. Për të siguruar zhvillimin e sistemeve bashkëkohore ndërbankare dhe për të ofruar shërbime bankare efektive për klientët - Duke përdorur Sistemin Elektronik të Pastrimit Ndërbankar (EICS), Banka Qendrore funksionon si një sistem hibrid që lehtëson kanalizimin e instrumenteve të ndryshme të pagesave midis bankave.
4. Për të promovuar zhvillimin e shëndoshë të sektorit financiar në Republikën e Kosovës - Banka Qendrore e Kosovës synon të zhvillojë sektorin financiar duke investuar në ruajtjen e ndërmarrjeve të tregut privat dhe duke i ofruar qeverisë përvojën e tyre. CBD tenton ta arrijë këtë duke krijuar një kornizë të re ligjore për produktet e reja financiare dhe duke akredituar institucione të reja financiare.
5. Për të kontribuar në proceset për integrimin në Bashkimin Evropian dhe institucionet e tjera ndërkombëtare - Kjo strategji përfshin investime për promovimin e Republikës së Kosovës dhe Bankës Qendrore të Kosovës në një nivel ndërkombëtar. Kjo do të arrihet duke mbajtur marrëdhënie të mira me palët e tjera kundër, duke aplikuar standarde ndërkombëtare dhe duke marrë pjesë në seminare dhe ngjarje të organizuara.

Lëshimi i kontratave

Pas nënshkrimit të një rregulloreje për kontratat parësore dhe dytësore të qeverisë me Ministrinë e Financave në dhjetor 2011, Banka Qendrore e Kosovës lëshoi kontrata për herë të parë në 17 janar 2012. Gjatë ankandit të parë, BQK-ja ishte në gjendje të mbledhë një shumë të mjeteve monetare në vlerë prej 10 milionë €. 64 milionë euro të tjera mund të rriten gjatë pjesës tjetër të 2012, duke e çuar vlerën totale të kontratave të lëshuara gjatë vitit 2012 në 74 milionë €, ashtu siç u deklarua nga një këshilltar i Ministrit të Financave më 9 janar 2012. Pritet që gjatë vitit 2013, BQK-ja të jetë në gjendje të mbledhë një shumë të barabartë me 80 milionë €.

Bordi dhe guvernatorët e BQK-së

Bordi drejtues aktual i Bankës Qendrore të Kosovës

• Bedri Peci - Kryetar i Bordit Drejtues
• Fehmi Mehmeti - Anëtar i Bordit Drejtues
• Behxhet Brajshori - Anëtar i Bordit Drejtues
• Nuhi Ahmeti - Anëtar i Bordit Drejtues

Lista e guvernatorëve të Bankës Qendrore të Kosovës

1. 2008 – 2010: Hashim Rexhepi
2. 2011 – 2013: Gani Gërguri
3. 2013 – 2017: Bedri Hamza

Polemikat

Më 23 korrik 2010, Hashim Rexhepi, asokohe guvernatori i Bankës Qendrore të Republikës së Kosovës, u arrestua nën akuzat për "korrupsion dhe shpëlarje të parave". Sipas Misionit të BE-së për Sundimin e Ligjit EULEX, "hetimi kishte të bënte me ryshfete të dyshuara, evazion fiskal, shkelje të ndikimit dhe shpëlarje parash". Arrestimi prodhoi shumë vëmendjen e medieve pasi fotografitë në televizione treguan se Rexhepi po drejtohej jashtë zyrës së tij nga policë të armatosur. Pasi u arrestua, Rexhepi duhej të qëndronte për katër muaj në paraburgim. Arrestimi dhe hetimi u kryen nga EULEX. Aktakuza pasoi më shumë se një vit pas arrestimit; kur kjo ndodhi, prokurorët e EULEX hodhën poshtë të gjitha akuzat më të rënda. Në fund të fundit, më 11 janar 2012, vendimi u bë i formës së prerë dhe Hashim Rexhepi u shpall i pafajshëm. Akuzat dhe burgosja, megjithatë, i kushtuan Hashim Rexhepit të humbasë punën e tij si guvernator i bankës qendrore të Kosovës.

Shiko edhe

• Kosova dhe euro
• Ekonomia e Kosovës
• Lista e bankave në Kosovë