Dhuntia

Dhuntia është një shkathtësi ose aftësi intelektuale dukshëm më e lartë se mesatarja. Është një karakteristikë e fëmijëve, e përcaktuar ndryshe, që motivon dallimet në programimin e shkollës. Mendohet se ai vazhdon si një tipar në jetën e të rriturve, me pasoja të ndryshme të studiuara në studimet langitudinale të talentit gjatë shekullit të kaluar. Këto pasoja ndonjëherë përfshijnë stigmatizimin dhe përjashtimin social . Nuk ka një përkufizim të pranuar përgjithësisht të dhuntisë as për fëmijët, as për të rriturit, por shumica e mendimeve për vendosjen në shkollë dhe shumica e studimeve gjatësore gjatë rrjedhës së jetës individuale kanë ndjekur njerëzit me IQ në 2.5 përqindëshin kryesor të popullsisë - domethënë, IQ mbi 130 . Përkufizimet e dhuntisë gjithashtu ndryshojnë midis kulturave.

Identifikimi

Identifikimi i dhuntisë ose talentit u shfaq fillimisht pas zhvillimit të testeve të IQ për vendosjen në shkollë. ^[1] ^[2] ^[3] Që atëherë është bërë një çështje e rëndësishme për shkollat, pasi mësimi i nxënësve të talentuar shpesh paraqet sfida të veçanta . Gjatë shekullit të njëzetë, fëmijët e talentuar shpesh klasifikoheshin nëpërmjet testeve të IQ-së ; Procedura të tjera identifikimi janë propozuar, por përdoren vetëm në një pakicë rastesh në shumicën e shkollave publike në botën anglishtfolëse. ^[4] ^[5] Zhvillimi i procedurave të dobishme identifikimi për nxënësit që mund të përfitojnë nga një kurrikulë më sfiduese shkollore është një problem i vazhdueshëm në administratën e shkollës. ^[6]

Për shkak të rolit kyç që luajnë programet e edukimit të fëmijëve të talentuar në shkolla në identifikimin e individëve të talentuar, si fëmijë ashtu edhe të rritur, ia vlen të shqyrtohet se si shkollat e përkufizojnë termin "dhunti ose talent".

Përkufizimet

Përkufizimet e ndryshme të dhuntive intelektuale përfshijnë ose aftësi të përgjithshme të larta ose aftësi specifike. Për shembull, sipas disa përkufizimeve, një person i talentuar intelektual mund të ketë një talent të mrekullueshëm për matematikën pa aftësi po aq të forta gjuhësore. Në veçanti, marrëdhënia midis aftësisë artistike ose aftësisë muzikore dhe aftësisë së lartë akademike që zakonisht shoqërohet me rezultate të larta të IQ-së është ende duke u hulumtuar, me disa autorë që u referohen të gjitha atyre formave të aftësisë së lartë si "dhunti", ndërsa autorë të tjerë dallojnë "dhuntinë " nga "talent". Ende ka shumë polemika dhe shumë kërkime mbi temën se si performanca e të rriturve shpaloset nga dallimet e tipareve në fëmijëri, dhe cilat mbështetje arsimore dhe të tjera ndihmojnë më mirë zhvillimin e talentit të të rriturve.

Që nga Lewis Terman në vitin 1916, psikometistët dhe psikologët ndonjëherë e kanë barazuar dhuntinë ose talentin me IQ të lartë. Studiuesit e mëvonshëm (p.sh. Raymond Cattell, JP Guilford dhe Louis Leon Thurstone ) kanë argumentuar se intelekti nuk mund të shprehet në një mënyrë kaq unike dhe kanë sugjeruar qasje më të shumëanshme ndaj inteligjencës.

Hulumtimet e kryera në vitet 1980 dhe 1990 kanë ofruar të dhëna që mbështesin nocionet e komponentëve të shumtë të inteligjencës. Kjo është veçanërisht e dukshme në rishqyrtimin e "dhuntia" nga Sternberg dhe Davidson në koleksionin e tyre të artikujve Konceptet e dhuntisë (1986; botimi i dytë 2005). Shumë koncepte të ndryshme të dhuntisë të paraqitura, edhe pse të dallueshme, janë të ndërlidhura në disa mënyra. Shumica e hulumtuesve e përkufizojnë dhuntinë në terma të cilësive të shumta, jo të gjitha janë intelektuale. Rezultatet e IQ-së shpesh shihen si matje joadekuate të aftësisë. Motivimi, vetë-koncepti i lartë dhe kreativiteti janë cilësitë kryesore në shumë prej këtyre koncepteve të zgjeruara të talentit.

Përkufizimi i "tre unazave" të Joseph Renzulli -t (1978) për dhuntinë është një konceptualizim i përmendur shpesh. Përkufizimi i Renzullit, i cili përcakton sjelljet e talentuara dhe jo individët e talentuar, përbëhet nga tre komponentë si më poshtë: Sjellja e talentuar përbëhet nga sjellje që pasqyrojnë një ndërveprim midis tre grupeve bazë të tipareve njerëzore—aftësia mbi mesataren, nivelet e larta të angazhimit në detyrë dhe nivelet e larta. të krijimtarisë. Individët e aftë për të zhvilluar sjellje të talentuar janë ata që zotërojnë ose janë të aftë të zhvillojnë këtë grup të përbërë tiparesh dhe t'i zbatojnë ato në çdo fushë potencialisht të vlefshme të performancës njerëzore. Personat që manifestohen ose janë të aftë të zhvillojnë një ndërveprim midis tre grupeve kërkojnë një shumëllojshmëri të gjerë mundësish dhe shërbimesh arsimore që zakonisht nuk ofrohen përmes programeve të rregullta mësimore.

Në Identifikimi i fëmijëve të talentuar: Një udhëzues praktik, Susan K. Johnsen shpjegon se fëmijët e talentuar shfaqin të gjithë potencialin për performancë të lartë në fushat e përfshira në përkufizimin federal të Shteteve të Bashkuara për studentët e talentuar dhe të talentuar: ^[7]

Ekziston një përkufizim ligjor i qeverisë federale për studentët e talentuar dhe të talentuar në Shtetet e Bashkuara.

Termi "dhunti dhe talent" kur përdoret në lidhje me studentët, fëmijët ose të rinjtë do të thotë studentë, fëmijë ose të rinj që japin dëshmi të aftësive me performancë të lartë në fusha të tilla si aftësia intelektuale, krijuese, artistike ose drejtuese, ose në veçanti, fushat akademike dhe që kërkojnë shërbime ose aktivitete që zakonisht nuk ofrohen nga shkolla për të zhvilluar plotësisht aftësi të tilla." (Akti i Përmirësimit të Shkollave të Amerikës i 1994, PL 103–382, Title XIV, f. 388)

Ky përkufizim është miratuar pjesërisht ose plotësisht nga shumica e shteteve individuale në Shtetet e Bashkuara (të cilat kanë përgjegjësinë kryesore për politikën arsimore në krahasim me qeverinë federale). Shumica e shteteve kanë një përkufizim të ngjashëm me atë të përdorur në shtetin e Teksasit:

"nxënës me dhunti dhe i talentuar" do të thotë një fëmijë ose i ri që performon ose tregon potencialin për të performuar në një nivel jashtëzakonisht të lartë arritjeje kur krahasohet me të tjerët të së njëjtës moshë, përvojë ose mjedis, dhe që:
shfaq aftësi të performancës së lartë në një fushë intelektuale, krijuese ose artistike;

zotëron një kapacitet të pazakontë për udhëheqje ; ose

shkëlqen në një fushë specifike akademike." (Legjislatura e 74-të e Shtetit të Teksasit, Kapitulli 29, Nënkapitulli D, Seksioni 29.121) ^[8]

Karakteristikat kryesore të këtyre përkufizimeve janë (a) shumëllojshmëria e fushave në të cilat performanca mund të shfaqet (p.sh. intelektuale, kreativiteti, artistike, lidershipi, akademikisht), (b) krahasimi me grupet e tjera (p.sh., ato në klasat e arsimit të përgjithshëm ose të së njëjtës moshë, përvojë ose mjedis), dhe (c) përdorimin e termave që nënkuptojnë nevojën për zhvillimin e dhuratës (p.sh. aftësi dhe potencial).

Që nga fundi i viteve '90, zhvillimi i trurit të njerëzve me rezultate të larta IQ është treguar të jetë i ndryshëm nga ai i njerëzve me rezultate mesatare të IQ. Një studim gjatësor mbi 6 vjet ka treguar se fëmijët me IQ të lartë kanë një korteks cerebral më të hollë kur janë të vegjël, i cili më pas rritet shpejt dhe bëhet dukshëm më i trashë se fëmijët e tjerë në kohën kur ata bëhen adoleshentë. ^[9]

Shih edhe

Referime

^ Mackintosh, N. J. (2011). IQ and Human Intelligence (bot. second). Oxford: Oxford University Press. fq. 14. ISBN 978-0-19-958559-5. Marrë më 15 qershor 2014. The Binet scales, as they were known, formed the basis of modern IQ tests, just as mental age formed the basis for IQ scores. ... Although Galton was the first to try to measure individual differences in intelligence, it was Binet who appeared to have succeeded. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Urbina, Susana (2011). "Chapter 2: Tests of Intelligence". përmbledhur nga Sternberg, Robert J.; Kaufman, Scott Barry (red.). The Cambridge Handbook of Intelligence. Cambridge: Cambridge University Press. fq. 20–38, 24–25. ISBN 9780521739115. The closest Binet came to defining intelligence was in an article he co-authored with Simon (1904) in which they equate intelligence with judgment or common sense, adding that 'to judge well, to comprehend well, to reason well' (p. 197) are the essential activities' of intelligence. Unlike Galton, Binet believed that intelligence consists of a complex set of abilities—such as attention, memory, and reasoning—that are fluid and shaped by environmental and cultural influences. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Pintner, Rudolph (1923). Intelligence Testing: Methods and Results. New York: Henry Holt. fq. 196. Marrë më 14 korrik 2013. We do not mean to leave the impression that before the general use of mental tests no attention had ever been paid to children of remarkable ability. We find many references in literature to especially bright children, and the biographies of many great men bear record of their superior performances in childhood. Nevertheless, such references are scattered and leave the impression of something peculiar and very uncommon. Superior intelligence has certainly not been recognized as a vital educational problem. It is becoming to be so regarded today, because of the scientific study of such children by means of intelligence tests. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Davis, Gary A.; Rimm, Sylvia B.; Siegle, Del (2010). Education of the Gifted and Talented. Pearson Education, Limited. fq. 56. ISBN 978-0-13-505607-3. In her article "The Case Against Formal Identification," Davidson (1986) expressed strong frustration with formal testing, rating, and nomination procedures, including the use of point systems and cutoffs. Davidson noted that a student with a tested IQ of 110 may show greater giftedness in the sense of originality and thought-provoking ideas and answers than a student with a tested IQ of 140—who will be selected for the program. Even creativity tests do not measure every aspect of a child's creativeness, noted Davidson; and peer, parent, and teacher nominations can be biased in favor of popular, English-speaking, middle-class students. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (21 gusht 2012). "Chapter 32: Heterogeneity among the Gifted". përmbledhur nga Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (red.). Fundamentals of Gifted Education: Considering Multiple Perspectives. Routledge. fq. 330. ISBN 978-1-136-94643-1. While there are differences among subgroups of students identified as gifted, there are also differences among students in the general population whose talents are never addressed because we fail even to recognize that talent. Considerable attention has been directed at the under-representation of these students in programs for the gifted. Among the groups most often recognized as deserving of special attention for identification, talent development, and subsequent adjustments in curriculum are African American, Latino/Latina, and twice-exceptional learners. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Kalbfleisch, M. Layne (21 gusht 2012). "Chapter 35: Twice-Exceptional Students". përmbledhur nga Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (red.). Fundamentals of Gifted Education: Considering Multiple Perspectives. Routledge. fq. 360. ISBN 978-1-136-94643-1. Because defining twice exceptionality has defied psychometric and empirical characterization up to this point, and because it can include co-morbidity with a number of disorders (specific learning disability, dyslexia, attention deficit disorders, and autism, to name the few highlighted in this chapter), the gifted education field at large has only been able to respond to the consequences of it, when the goal should be proactive identification and support to enable the success that should come from educational experience and learning, not in spite of it. This is critical because the social and emotional aspects of twice exceptionality are fundamentally important to the twice-exceptional individual's ability to achieve a well-adjusted life (Assouline, Nicpon, & Huber, 2006; Foley Nicpon, Doobay, & Assouline, 2010; Gardynik & McDonald, 2005; King, 2005; New, 2003). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Johnsen, Susan K. (2011). Identifying Gifted Students: A Practical Guide (bot. 2nd). Waco, Texas: Prufrock Press. ISBN 978-1-59363-701-9. Marrë më 29 nëntor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^
"gifted and talented student" means a child or youth who performs at or shows the potential for performing at a remarkably high level of accomplishment when compared to others of the same age, experience, or environment, and who
- exhibits high-performance capability in an intellectual, creative, or artistic area;
- possesses an unusual capacity for leadership; or
- excels in a specific academic field." (74th legislature of the State of Texas, Chapter 29, Subchapter D, Section 29.121)
^ Shaw, P. (2006). "Intellectual ability and cortical development in children and adolescents". Nature. 400 (7084): 676–79. Bibcode:2006Natur.440..676S. doi:10.1038/nature04513. PMID 16572172. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1] Mackintosh, N. J. (2011). IQ and Human Intelligence (bot. second). Oxford: Oxford University Press. fq. 14. ISBN 978-0-19-958559-5. Marrë më 15 qershor 2014. The Binet scales, as they were known, formed the basis of modern IQ tests, just as mental age formed the basis for IQ scores. ... Although Galton was the first to try to measure individual differences in intelligence, it was Binet who appeared to have succeeded. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] Urbina, Susana (2011). "Chapter 2: Tests of Intelligence". përmbledhur nga Sternberg, Robert J.; Kaufman, Scott Barry (red.). The Cambridge Handbook of Intelligence. Cambridge: Cambridge University Press. fq. 20–38, 24–25. ISBN 9780521739115. The closest Binet came to defining intelligence was in an article he co-authored with Simon (1904) in which they equate intelligence with judgment or common sense, adding that 'to judge well, to comprehend well, to reason well' (p. 197) are the essential activities' of intelligence. Unlike Galton, Binet believed that intelligence consists of a complex set of abilities—such as attention, memory, and reasoning—that are fluid and shaped by environmental and cultural influences. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Pintner, Rudolph (1923). Intelligence Testing: Methods and Results. New York: Henry Holt. fq. 196. Marrë më 14 korrik 2013. We do not mean to leave the impression that before the general use of mental tests no attention had ever been paid to children of remarkable ability. We find many references in literature to especially bright children, and the biographies of many great men bear record of their superior performances in childhood. Nevertheless, such references are scattered and leave the impression of something peculiar and very uncommon. Superior intelligence has certainly not been recognized as a vital educational problem. It is becoming to be so regarded today, because of the scientific study of such children by means of intelligence tests. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] Davis, Gary A.; Rimm, Sylvia B.; Siegle, Del (2010). Education of the Gifted and Talented. Pearson Education, Limited. fq. 56. ISBN 978-0-13-505607-3. In her article "The Case Against Formal Identification," Davidson (1986) expressed strong frustration with formal testing, rating, and nomination procedures, including the use of point systems and cutoffs. Davidson noted that a student with a tested IQ of 110 may show greater giftedness in the sense of originality and thought-provoking ideas and answers than a student with a tested IQ of 140—who will be selected for the program. Even creativity tests do not measure every aspect of a child's creativeness, noted Davidson; and peer, parent, and teacher nominations can be biased in favor of popular, English-speaking, middle-class students. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (21 gusht 2012). "Chapter 32: Heterogeneity among the Gifted". përmbledhur nga Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (red.). Fundamentals of Gifted Education: Considering Multiple Perspectives. Routledge. fq. 330. ISBN 978-1-136-94643-1. While there are differences among subgroups of students identified as gifted, there are also differences among students in the general population whose talents are never addressed because we fail even to recognize that talent. Considerable attention has been directed at the under-representation of these students in programs for the gifted. Among the groups most often recognized as deserving of special attention for identification, talent development, and subsequent adjustments in curriculum are African American, Latino/Latina, and twice-exceptional learners. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[6] Kalbfleisch, M. Layne (21 gusht 2012). "Chapter 35: Twice-Exceptional Students". përmbledhur nga Callahan, Carolyn M.; Hertberg-Davis, Holly L. (red.). Fundamentals of Gifted Education: Considering Multiple Perspectives. Routledge. fq. 360. ISBN 978-1-136-94643-1. Because defining twice exceptionality has defied psychometric and empirical characterization up to this point, and because it can include co-morbidity with a number of disorders (specific learning disability, dyslexia, attention deficit disorders, and autism, to name the few highlighted in this chapter), the gifted education field at large has only been able to respond to the consequences of it, when the goal should be proactive identification and support to enable the success that should come from educational experience and learning, not in spite of it. This is critical because the social and emotional aspects of twice exceptionality are fundamentally important to the twice-exceptional individual's ability to achieve a well-adjusted life (Assouline, Nicpon, & Huber, 2006; Foley Nicpon, Doobay, & Assouline, 2010; Gardynik & McDonald, 2005; King, 2005; New, 2003). {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Johnsen2011-7] Johnsen, Susan K. (2011). Identifying Gifted Students: A Practical Guide (bot. 2nd). Waco, Texas: Prufrock Press. ISBN 978-1-59363-701-9. Marrë më 29 nëntor 2014. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] "gifted and talented student" means a child or youth who performs at or shows the potential for performing at a remarkably high level of accomplishment when compared to others of the same age, experience, or environment, and who
exhibits high-performance capability in an intellectual, creative, or artistic area;

possesses an unusual capacity for leadership; or

excels in a specific academic field." (74th legislature of the State of Texas, Chapter 29, Subchapter D, Section 29.121)

[9] xhibits high-performance capability in an intellectual, creative, or artistic area;

[10] ssesses an unusual capacity for leadership; or

[11] xcels in a specific academic field." (74th legislature of the State of Texas, Chapter 29, Subchapter D, Section 29.121)

[9] Shaw, P. (2006). "Intellectual ability and cortical development in children and adolescents". Nature. 400 (7084): 676–79. Bibcode:2006Natur.440..676S. doi:10.1038/nature04513. PMID 16572172. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]