Gjirafa veriore

Gjirafa veriore (Giraffa camelopardalis), e njohur gjithashtu si gjirafë tre brirë,^[1] është një nga gjirafat vendase në Afrikën e Veriut.

Në skemën aktuale taksonomike të IUCN, ekziston vetëm një lloj gjirafa me emrin G. camelopardalis dhe nëntë nënspecie, por hipotezat alternative taksonomike kanë propozuar dy deri në njëmbëdhjetë lloje.^[2]^[3]

Gjirafat veriore kanë qenë të populluara në të gjithë Afrikën që nga shekulli i 19 -të, vendndodhja e tyre varionte nga Senegali, Mali dhe Nigeria në Afrikën Perëndimore deri në veri të Egjiptit.^[4] Gjirafat e Afrikës Perëndimore dikur në periudhat e lashta jetonin në Algjeri dhe Marok gjersa zhdukja tyre erdhi si pasojë e klimës së thatë Sahariane.^[5]^[6]^[4] Ajo është e izoluar në Sudanin e Jugut, Kenia, Çad dhe Niger.

Të gjitha gjirafat janë konsideruar të prekshme nga zhdukja nga IUCN.^[7] Në vitin 2016, rreth 97,000 gjirafa nga të gjitha nënllojet ishin të pranishme në natyrë.^[7] Tashmë gjenden rreth 5,195 gjirafa veriore.

Taksonomia dhe evolucioni

Në skemën aktuale taksonomike të IUCN ekziston vetëm një lloj gjirafe me emrin G. camelopardalis dhe nëntë nënlloje.^[8] Një studim i plotë i sekuencës së gjenomit të vitit 2021 sugjeron se është një specie e veçantë dhe është ekzistenca e tre nënspecieve të dallueshme.^[9]

Përshkrim

Kafka e një gjirafë veriore

Gjirafa veriore në pjesën e sipërme të ballit ka 2 të dala në formën e brirëve të cilat janë struktura kockore të veshura me lëkurë. Gjirafat veriore janë më të gjata dhe më të mëdha se ato të gjirafave jugore, megjithëse gjirafat demore veriore kanë një të dalë të tretë cilindrik në qendër të kokës pak mbi sytë të cilët janë nga 3 deri në 5 inç të gjatë.^[1]

Shpërndarja dhe habitati

Gjirafat Veriore jetojnë në savana, shkurre dhe pyje. Pas zhdukjeve lokale në vende të ndryshme, gjirafat veriore janë speciet më pak të shumta dhe më të rrezikuara. Në Afrikën Lindore, ato gjenden kryesisht në Kenia dhe Etiopinë jugperëndimore, edhe pse rrallë në Republikën Demokratike Verilindore të Kongos dhe Sudanin e Jugut. Ka rreth 2,000 në Republikën e Afrikës Qendrore, Çad dhe Kamerun të Afrikës Qendrore. Pasi u përhapën në Afrikën Perëndimore, disa qindra gjirafa veriore janë të kufizuara në Rezervën Dosso të Kouré, Niger. Ato janë të zakonshme si brenda ashtu edhe jashtë zonave të mbrojtura.

Vargjet më të hershme të gjirafave veriore ishin në Çad gjatë Pliocenit të vonë. dikur ishin të bollshme në Afrikën Veriore . Ata jetuan në Algjeri që nga fillimi i Pleistocenit gjatë periudhës Kuaternare. Ata jetuan në Marok deri në zhdukjen e tyre rreth vitit 600 pas Krishtit, pasi klima e thatë e Saharasë i bëri kushtet e pamundura për gjirafat.^[5] Ata gjithashtu janë zhdukur në Libi dhe Egjipt.^[6]

Referime

^ ^a ^b Linnaeus, C. (1758). The Nubian or Three-horned giraffe (Giraffa camelopardalis). Existing Forms of Giraffe (February 16, 1897): 14.
^ Petzold, Alice; Hassanin, Alexandre (2020-02-13). "A comparative approach for species delimitation based on multiple methods of multi-locus DNA sequence analysis: A case study of the genus Giraffa (Mammalia, Cetartiodactyla)". PLOS ONE (në anglisht). 15 (2): e0217956. Bibcode:2020PLoSO..1517956P. doi:10.1371/journal.pone.0217956. ISSN 1932-6203. PMC 7018015. PMID 32053589.
^ Muller, Z.; Bercovitch, F.; Brand, R.; Brown, D.; Brown, M.; Bolger, D.; Carter, K.; Deacon, F.; Doherty, J.B.; Fennessy, J.; Fennessy, S.; Hussein, A.A.; Lee, D.; Marais, A.; Strauss, M.; Tutchings, A. & Wube, T. (2018). "Giraffa camelopardalis (amended version of 2016 assessment)". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2018: e.T9194A136266699. Marrë më 14 qershor 2021.
^ ^a ^b Alexandre Hassanin, Anne Ropiquet, Anne-Laure Gourmand, Bertrand Chardonnet, Jacques Rigoulet : Mitochondrial DNA variability in Giraffa camelopardalis: consequences for taxonomy, phylogeography and conservation of giraffes in West and central Africa. C. R. Biologies 330 (2007) 265–274. online abstract
^ ^a ^b Anne Innis Dagg (23 janar 2014). Giraffe: Biology, Behaviour and Conservation. Cambridge University Press. fq. 5. ISBN 9781107729445. Marrë më 30 mars 2017. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b Fred Wendorf; Romuald Schild (11 nëntor 2013). Holocene Settlement of the Egyptian Sahara: Volume 1: The Archaeology of Nabta Playa (në anglisht). Springer Science & Business Media. fq. 622. ISBN 9781461506539. Marrë më 30 mars 2017.
^ ^a ^b Muller, Z.; etj. (2016). "Giraffa camelopardalis (Giraffe)". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2016. Marrë më 2017-05-02.old-form url
^ Bercovitch, Fred B.; Berry, Philip S. M.; Dagg, Anne; Deacon, Francois; Doherty, John B.; Lee, Derek E.; Mineur, Frédéric; Muller, Zoe; Ogden, Rob (2017-02-20). "How many species of giraffe are there?". Current Biology (në anglisht). 27 (4): R136–R137. doi:10.1016/j.cub.2016.12.039. ISSN 0960-9822. PMID 28222287.
^ Coimbra, Raphael T.F.; Winter, Sven; Kumar, Vikas; Koepfli, Klaus-Peter; Gooley, Rebecca M.; Dobrynin, Pavel; Fennessy, Julian; Janke, Axel (2021). "Whole-genome analysis of giraffe supports four distinct species". Current Biology (në anglisht). 31 (13): 2929–2938.e5. doi:10.1016/j.cub.2021.04.033. ISSN 0960-9822. PMID 33957077.

Linqe te jashtme

ARKive - imazhe dhe filma të gjirafës (Giraffa camelopardalis) .
Gjirafa, Fondacioni Afrikan i Kafshëve të egra
Giraffa camelopardalis, Enciklopedia e Jetës

[camelopardalis-1] Linnaeus, C. (1758). The Nubian or Three-horned giraffe (Giraffa camelopardalis). Existing Forms of Giraffe (February 16, 1897): 14.

[2] Petzold, Alice; Hassanin, Alexandre (2020-02-13). "A comparative approach for species delimitation based on multiple methods of multi-locus DNA sequence analysis: A case study of the genus Giraffa (Mammalia, Cetartiodactyla)". PLOS ONE (në anglisht). 15 (2): e0217956. Bibcode:2020PLoSO..1517956P. doi:10.1371/journal.pone.0217956. ISSN 1932-6203. PMC 7018015. PMID 32053589.

[iucn-3] Muller, Z.; Bercovitch, F.; Brand, R.; Brown, D.; Brown, M.; Bolger, D.; Carter, K.; Deacon, F.; Doherty, J.B.; Fennessy, J.; Fennessy, S.; Hussein, A.A.; Lee, D.; Marais, A.; Strauss, M.; Tutchings, A. & Wube, T. (2018). "Giraffa camelopardalis (amended version of 2016 assessment)". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2018: e.T9194A136266699. Marrë më 14 qershor 2021.

[onlineabstract-4] Alexandre Hassanin, Anne Ropiquet, Anne-Laure Gourmand, Bertrand Chardonnet, Jacques Rigoulet : Mitochondrial DNA variability in Giraffa camelopardalis: consequences for taxonomy, phylogeography and conservation of giraffes in West and central Africa. C. R. Biologies 330 (2007) 265–274. online abstract

[Holocenegiraffe1-5] Anne Innis Dagg (23 janar 2014). Giraffe: Biology, Behaviour and Conservation. Cambridge University Press. fq. 5. ISBN 9781107729445. Marrë më 30 mars 2017. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Holocenegiraffe2-6] Fred Wendorf; Romuald Schild (11 nëntor 2013). Holocene Settlement of the Egyptian Sahara: Volume 1: The Archaeology of Nabta Playa (në anglisht). Springer Science & Business Media. fq. 622. ISBN 9781461506539. Marrë më 30 mars 2017.

[:1-7] Muller, Z.; etj. (2016). "Giraffa camelopardalis (Giraffe)". IUCN Red List of Threatened Species (në anglisht). 2016. Marrë më 2017-05-02.old-form url

[8] Bercovitch, Fred B.; Berry, Philip S. M.; Dagg, Anne; Deacon, Francois; Doherty, John B.; Lee, Derek E.; Mineur, Frédéric; Muller, Zoe; Ogden, Rob (2017-02-20). "How many species of giraffe are there?". Current Biology (në anglisht). 27 (4): R136–R137. doi:10.1016/j.cub.2016.12.039. ISSN 0960-9822. PMID 28222287.

[Coimbra2021-9] Coimbra, Raphael T.F.; Winter, Sven; Kumar, Vikas; Koepfli, Klaus-Peter; Gooley, Rebecca M.; Dobrynin, Pavel; Fennessy, Julian; Janke, Axel (2021). "Whole-genome analysis of giraffe supports four distinct species". Current Biology (në anglisht). 31 (13): 2929–2938.e5. doi:10.1016/j.cub.2021.04.033. ISSN 0960-9822. PMID 33957077.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]