Hidrogjeni ( 1 H) ka tre izotope natyrale, ndonjëherë të shënuara , , dhe . dhe janë të qëndrueshme, ndërsa ka një gjysmë jete prej 12.32(2) vjet. [1] Ekzistojnë gjithashtu izotopë më të rëndë, të cilët janë të gjithë sintetikë dhe kanë një gjysmë jetë më të vogël se një zeptosekondë (10 -21 s). [2] [3] Nga këto, është më pak e qëndrueshme, ndërsa është më shumë.

Tre izotopet më të qëndrueshme të hidrogjenit: prot (A=1), deuteri (A=2) dhe triti (A=3)

Janë të njohura tri izotope të Hidrogjenit:Hidrogjeni i rëndomtë, Deuteriumi, dhe Triciumi.Atomet qe kane numer atomik te njejte , por ndryshojne nga numri i mases quhen izotope...

Hidrogjen-1 (Proti)

Redakto
 
Protium, izotopi më i zakonshëm i hidrogjenit, përbëhet nga një proton dhe një elektron. Unik midis të gjithë izotopeve të qëndrueshme, ai nuk ka neutrone. (shih diproton për një diskutim se pse të tjerët nuk ekzistojnë)

  (masa atomike 1.007825 031 898 (14) Da ) është izotopi më i zakonshëm i hidrogjenit me një bollëk prej më shumë se 99,98%. Për shkak se bërthama e këtij izotopi përbëhet vetëm nga një proton i vetëm, atij i është dhënë emri zyrtar protium.

Protoni kurrë nuk është vërejtur të kalbet, dhe për këtë arsye hidrogjeni-1 konsiderohet një izotop i qëndrueshëm. Disa teori madhore të unifikuara të propozuara në vitet 1970 parashikojnë se zbërthimi i protonit mund të ndodhë me një gjysmë jete midis   dhe   vjet. [4] Nëse ky parashikim rezulton të jetë i vërtetë, atëherë hidrogjeni-1 (dhe në të vërtetë të gjitha bërthamat që tani besohet të jenë të qëndrueshme) janë të qëndrueshme vetëm nga pikëpamja vëzhguese . Deri më 2018, eksperimentet kanë treguar se jetëgjatësia mesatare minimale e protonit është më e madhe se 3.6×   vjet. [5]

Hidrogjen-2 (Deuteri)

Redakto
 
Një atom deuteriumi përmban një proton, një neutron dhe një elektron.

  (masa atomike 2.014101 777 844 (15) Da ), izotopi tjetër i qëndrueshëm i hidrogjenit, njihet si deuterium dhe përmban një proton dhe një neutron në bërthamën e tij. Bërthama e deuteriumit quhet deuteron. Deuteriumi përmban 0,0026-0,0184% (26 ppm ose 184 ppm ; sipas popullsisë, jo sipas masës) të mostrave të hidrogjenit në Tokë, me numrin më të ulët që priret të gjendet në mostrat e gazit të hidrogjenit dhe pasurimi më i lartë (0.015% ose 150 ppm) tipik për ujin e oqeanit . Deuteriumi në Tokë është pasuruar në lidhje me përqendrimin e tij fillestar në Big Bengun dhe sistemin e jashtëm diellor (rreth 27 ppm, nga fraksioni i atomit) dhe përqendrimi i tij në pjesët më të vjetra të galaktikës Rruga e Qumështit (rreth 0.023%, ose 23 ppm). Me sa duket përqendrimi diferencial i deuteriumit në sistemin e brendshëm diellor është për shkak të volatilitetit më të ulët të gazit dhe përbërjeve të deuteriumit, duke pasuruar fraksionet e deuteriumit në kometat dhe planetët e ekspozuar ndaj nxehtësisë së konsiderueshme të Diellit gjatë miliarda viteve të evolucionit të sistemit diellor .

Deuteriumi nuk është radioaktiv dhe nuk paraqet një rrezik të konsiderueshëm toksiciteti. Uji i pasuruar me molekula që përfshijnë deuterium në vend të protiumit quhet ujë i rëndë . Deuteriumi dhe përbërjet e tij përdoren si një etiketë jo radioaktive në eksperimentet kimike dhe në tretës për   - spektroskopia e rezonancës magnetike bërthamore . Uji i rëndë përdoret si një moderator i neutroneve dhe ftohës për reaktorët bërthamorë. Deuteriumi është gjithashtu një lëndë djegëse potenciale për shkrirjen bërthamore komerciale.

Hidrogjen-3 (Triti)

Redakto
 
Një atom tritium përmban një proton, dy neutrone dhe një elektron.

  (masa atomike 3.016049 281 320 (81) Da ) njihet si tritium dhe përmban një proton dhe dy neutrone në bërthamën e tij. Ai është radioaktiv, duke u zbërthyer në helium-3 përmes zbërthimit β- me një periodë gjysëm zbërthimi prej 12.32(2) vjet.[6] Gjurmët e sasive të tritiumit ndodhin natyrshëm për shkak të ndërveprimit të rrezeve kozmike me gazrat atmosferikë. Triti është lëshuar gjithashtu gjatë testeve të armëve bërthamore . Përdoret në armët e shkrirjes termonukleare, si gjurmues në gjeokiminë e izotopeve dhe i specializuar në pajisjet e ndriçimit të vetë-furmizuara me energji .

Metoda më e zakonshme e prodhimit të tritiumit është duke bombarduar një izotop natyror të litiumit, litium-6, me neutrone në një reaktor bërthamor .

  1. ^ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (mars 2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear physics properties \ast". Chinese Physics C (në anglisht). 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae. ISSN 1674-1137.
  2. ^ Y. B. Gurov; etj. (2004). "Spectroscopy of superheavy hydrogen isotopes in stopped-pion absorption by nuclei". Physics of Atomic Nuclei. 68 (3): 491–497. Bibcode:2005PAN....68..491G. doi:10.1134/1.1891200. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ A. A. Korsheninnikov; etj. (2003). "Experimental Evidence for the Existence of 7H and for a Specific Structure of 8He". Physical Review Letters. 90 (8): 082501. Bibcode:2003PhRvL..90h2501K. doi:10.1103/PhysRevLett.90.082501. PMID 12633420. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ "Grand Unified Theories and Proton Decay", Ed Kearns, Boston University, 2009, page 15.
  5. ^ The SNO+ Collaboration; Anderson, M.; Andringa, S.; Arushanova, E.; Asahi, S.; Askins, M.; Auty, D. J.; Back, A. R.; Barnard, Z.; Barros, N.; Bartlett, D. (2019-02-20). "Search for invisible modes of nucleon decay in water with the SNO+ detector". Physical Review D. 99 (3): 032008. arXiv:1812.05552. Bibcode:2019PhRvD..99c2008A. doi:10.1103/PhysRevD.99.032008. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Kondev, F. G.; Wang, M.; Huang, W. J.; Naimi, S.; Audi, G. (mars 2021). "The NUBASE2020 evaluation of nuclear physics properties \ast". Chinese Physics C (në anglisht). 45 (3): 030001. doi:10.1088/1674-1137/abddae. ISSN 1674-1137.